Vragers & Aanbieders (1e) H3. Vraag en aanbod

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 3 Vraag en aanbod

• filmpje
• instructie
  
• maken H3

Waar is de vraag
van afhankelijk?

Vraag (Qv) is afhankelijk van

1. prijs (p)
2. stand van de economie
3. inkomen (van de consumenten)
4. bevolkingsomvang (aantal consumenten)
5. behoefte (voorkeur van de consumenten)
6. prijzen van substitutie (vervangende) goederen
7. prijzen van complementaire (aanvullende) goederen
8. wettelijke bepalingen (zoals subsidies)
9. incidentele factoren (zoals terrorisme, epidemie of ramp)

Betalingsbereidheid

Vraagfunctie

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de gevraagde hoeveelheid (Qv = gevolg)?

Dit is een negatief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) stijgt en als de

prijs (P) stijgt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) daalt.

Vraagfunctie: Qv = -20P + 324

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Vraagfunctie (tekenen)

Teken de vraagfunctie: Qv = -20P + 324

• Assenstelsel, horizontale en verticale as?
• Q (hoeveelheid) altijd op de horizontale as!
• P (prijs) altijd op de verticale as!
• Wat heb je nodig om een (rechte) lijn te tekenen?
• 2 punten!
  

• Punt 1: vul 0 in voor P  en bereken Qv!
• Qv = -20 x 0 + 324 = 324                                                             (324; 0)
• Punt 2. vul 0 in voor Qv  en bereken P!
• 0 = -20P + 324 => 20P = 324 => P = 324 / 20 = € 16,20  (0; 16,2)

Consumentensurplus

Stel je de vraaglijn rechts voor en de prijs van het

product is € 12,50. Voor iemand die bereid was om

voor dit product € 20 te betalen, is een prijs van

€ 12,50 een mooie meevaller.

De consument hoeft minder middelen op te offeren

dan hij bereid was. Wanneer we al deze individuele 

meevallers bij elkaar optellen, vinden we het

consumentensurplus. Hoe groter het surplus, hoe

efficiënter de uitkomst (= welvaart).

Verschuiving langs en van de vraaglijn

• Verschuiving langs de vraaglijn: 

als de prijs (p) verandert van een 

product

• Verschuiving van de vraaglijn 

(zie figuur rechts):
als er bij dezelfde prijs minder vraag is

Oorzaken verschuiving van de vraaglijn

1. stand van de economie
   
2. inkomen (van de consumenten)
   
3. bevolkingsomvang (aantal consumenten)
   
4. behoefte (voorkeur van de consumenten)
   
5. prijzen van substitutie (vervangende) goederen
   
6. prijzen van complementaire (aanvullende) goederen
   
7. wettelijke bepalingen (zoals subsidies)
8. incidentele factoren (zoals terrorisme, epidemie of ramp)

Welke variabele staat op de horizontale as bij een vraaglijn?

1. prijs (p)
2. hoeveelheid (q)

Wat voor soort lijn is de vraaglijn meestal?

1. stijgend
2. horizontaal
3. dalend
4. verticaal

De vraagfunctie van een treinreis Buitenpost - Amsterdam luidt Qv = -0,5P + 50 (met Qv in 1.000 per maand).
Hoeveel vragers zijn er bij een prijs van € 20?

1. 30.000
2. 40.000
3. 50.000
4. 60.000

Door welke van de volgende veranderingen verschuift de vraaglijn van Coca-Cola niet?

1. het inkomen van consumenten stijgt
2. de prijs van Coca-Cola daalt
3. de behoefte aan cola daalt
4. de prijs van 7-up stijgt

Als het aantal kopers van wasmachines toeneemt, verschuift de vraaglijn van wasmachines ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Opgave 3.6

Vraagfunctie vlucht Eindhoven - Antalya: Qv = -0,9P + 450

a. Bereken het aantal tickets bij een prijs van € 0 en € 400.

• Qv (P = 0) = -0,9 x € 0 + 450 = 450  tickets               Qv (P = 400) = -0,9 x € 400 + 450 = 90  tickets

b. Teken de vraaglijn en c. de prijslijn P = 100 en lees (en bereken) het aantal verkochte tickets.

• Qv (P = 100) = -0,9 x € 100 + 450 = 360 tickets

d. Arceer het consumentensurplus.

e. Welke prijs moet de maatschappij vaststellen om 2 vliegtuigen met 189 passagiers te vullen?

• Qv = 378 => 378 = -0,9P + 450 => -72 = -0,9P => P = € 80

f. Daalt door de prijsverlaging van € 100 naar € 80 ook de omzet.

• Omzet = p x q = > 360 x € 100 = € 36.000 naar 378 x € 80 =  € 30. 240 => omzetdaling! 

Hoofdstuk 3. Vraag en aanbod

• instructie het aanbod

Waar is het aanbod
van afhankelijk?

Maakwerk

H3

Aanbod (Qa) is afhankelijk van

1. prijs (p)
2. aantal aanbieders
   
3. kosten
4. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)
5. innovatie

Verkoopbereidheid

Aanbodfunctie

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de aangeboden hoeveelheid (Qa = gevolg)?

Dit is een positief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) daalt en als de

prijs (P) stijgt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) stijgt.

Aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Aanbodfunctie (tekenen)

Teken de aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

• Assenstelsel, horizontale en verticale as?
• Q (hoeveelheid) altijd op de horizontale as!
• P (prijs) altijd op de verticale as!
• Wat je nodig om een (rechte) lijn te tekenen?
• 2 punten!
  

• Punt 1: vul 0 in voor Qa, en bereken P!
• 0 = 5P - 25 => 5P = 25 => P = 25 / 5 => P =  € 5          (0; 5)
• Punt 2. vul een grotere P in dan bij punt 1, en bereken Qa!
• Qa (P=20) = 5 x € 20 - 25 = 75                                          (75; 20)

Producentensurplus

Stel je de aanbodlijn Qa rechts voor en de marktprijs

van het product is € 25. Voor een producent die 

bereid was om dit product ook voor € 15 aan te

bieden, is de prijs van € 25 een mooie meevaller.

De producent ontvangt meer dan de prijs waarvoor

hij bereid was het product aan te bieden. Wanneer

we al deze individuele meevallers bij elkaar optellen, 

vinden we het producentensurplus (groene deel).

Hoe groter het surplus, hoe efficiënter de uitkomst

(= welvaart).

Producentensurplus

Bereken o.b.v. de figuur het producentensurplus.

• oppervlakte groene driehoek (producentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 25 - € 10 = € 15
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
• producentensurplus = € 15 x 30 x 0,5 = € 225

Bereken o.b.v. de figuur het totale surplus.

• oppervlakte oranje driehoek (consumentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 50 - € 25 = € 25
  
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
  
• consumentensurplus = € 25 x 30 x 0,5 = € 375
• totale surplus = producentensurplus + consumentensurplus =  € 225 + € 375 = € 600

Verschuiving langs en van de aanbodlijn

• Verschuiving langs de aanbodlijn: prijs (p)
• Verschuiving van de aanbodlijn (zie figuur rechts):

1. aantal aanbieders
   
2. kosten
   
3. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)
   
4. innovatie

Marktevenwicht

In een perfect werkende markt gaat de markt op zoek

naar het marktevenwicht. Dat is de prijs (P) waarbij vraag

en aanbod in evenwicht zijn (Qv = Qa).

De vraagfunctie (Qv) luidt: Qv = -4P + 100

De aanbodfunctie (Qa) luidt: Qa = 5P - 25

Bereken het marktevenwicht (Qv = Qa)

• -4P + 100 = 5P - 25 => -4P - 5P = -25 - 100 => -9P = -125 => P = -125 / -9 => P = € 13,89
• Vul P in Qv = -4 x € 13,89 + 100 => Qv = 44,44 of  vul P in bij  Qa = 5 x € 13,89 -25 = 44,44

Marktevenwicht

We hebben zojuist berekend dat de:

  - evenwichtsprijs = € 13,89
  - evenwichtshoeveelheid = 44,44

1. bereken de omzet in het evenwicht

• omzet = p x q = € 13,89 x 44,44 = € 617,27

2. arceer het consumentensurplus bij de evenwichtsprijs

3. arceer het producentensurplus bij de evenwichtsprijs

4. bereken het consumenten- en producentensurplus bij de evenwichtsprijs

• consumentensurplus = (€ 25 - € 13,89) x 44,44 x 0,5 = € 246,86
• producentensurplus = (€ 13,89 - € 5) x 44,44 x 0,5 = € 197,54

Marktvormen

Marktvormen

Welke variabele staat op de verticale as bij een aanbodlijn?

1. prijs (p)
2. hoeveelheid (q)

Wat voor soort lijn is de aanbodlijn meestal?

1. stijgend
2. horizontaal
3. dalend
4. verticaal

De aanbodfunctie van elektrische fietsen in Nederland luidt Qa = 2P - 2000 (met Qa in 1.000 stuks per jaar). Bij welke prijs worden er 1 miljoen per jaar aangeboden?

1. € 1.000
2. € 1.500
3. € 2.000
4. € 2.500

Als de overheid door de nieuwe klimaatdoelen de accijns op benzine verhoogd, verschuift de aanbodlijn van benzine ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Voor een markt gelden de volgende vraag en aanbod functie Qv = -2P + 80 en Qa = 4P - 40. Bereken de evenwichtshoeveelheid?

1. 20
2. 30
3. 40
4. 60

Aan de slag

Maak opdracht 3.14 t/m 3.18

Opgave 3.16

Vliegroute: Qv = -0,5P + 80    &    Qa = P - 40 (met Q x 1.000)

a. Teken de vraag en -aanbodlijn geef de evenwichtsprijs en -hoeveelheid op de assen aan.

Opgave 3.16

Vliegroute: Qv = -0,5P + 80    &    Qa = P - 40 (met Q x 1.000)

b. Bereken de evenwichtsprijs.

• Qv  = Qa => -0,5P + 80 = P - 40 => -1,5P = -120 => P = € 80

c. Bereken de bijbehorende marktafzet en -omzet.

• marktafzet = Qv (P = € 80) = (-0,5 x € 80 + 80 ) x 1.000 = 40.000  tickets
• marktomzet = p x q = € 80 x 40.000 = € 3.200.000

d. Arceer het producentensurplus.

e. Arceer het consumentensurplus

Opgave 3.16 (vervolg)

f. De overheid besluit een belastingheffing van € 6 per ticket,

    hoe verschuift de aanbodlijn?

• de aanbodlijn verschuift naar links (boven), minder aanbod bij dezelfde prijs

• Toelichting: Omdat de kosten per product toenemen, neemt de winstmarge (per product) af en zal het aanbod bij elke prijs / dezelfde prijs / zonder prijsverandering minder worden. De aanbodlijn verschuift daardoor naar links.

g. Door de heffing verandert de aanbodlijn in Qa = P - 46. Bereken de nieuwe evenwichtsprijs.

• Qv = Qa => -0,5P + 80 = P - 46 => -1,5P = -126 => P = € 84

Opgave 3.16 (vervolg)

h. Bereken het aantal tickets dat bij de nieuwe prijs wordt gevraagd en aangeboden.

• Qv (P = € 84) = (-0,5 x € 84 + 80 ) x 1.000 = 38.000 tickets

i. Bereken de opbrengst voor de overheid.

• Opbrengst overheid = € 6 x 38.000 = € 228.000 

j. Bereken hoeveel procent van de heffing is doorberekend aan de consument.

• De prijs is gestegen van € 80 naar € 84, de heffing is € 6, dus 4/6 × 100% = 66,7%

Opgave 3.16 (vervolg)

k. Wordt het totale surplus groter of kleiner door de heffing?

• Het totale surplus wordt kleiner.
• Als de aanbodlijn naar links (boven) verschuift, wordt zowel de driehoek van het consumentensurplus als de driehoek van het producentensurplus kleiner.

Wordt de totale welvaart groter of kleiner?

• Dat is de vraag hoe goed de overheid de heffing weer besteedt in de economie.