6.3. Horigen en ridders

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

6.3 Horigen en ridders

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe edelen hun grondgebied organiseerden en bestuurden, en hoe het leven van de boeren er uit zag.

Leervragen

1. Ik kan de agrarische samenleving beschrijven aan de hand van het hofstelsel en het verschijnsel horigheid

2. Ik kan het drieslagstelsel uitleggen

3. Ik kan voorbeelden geven van ridderlijk gedrag 

Hofstelsel (1)

• Een dorp met landbouwgrond heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder (leenman), was de baas van een domein: alle grond was van hem.

• Hij woonde in een vroomhof, een soort kasteel, de grote boerderij van de heer in het dorp (later een kasteel)

Het domein

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Autarkie

• Zelfvoorzienende landbouw

Aantekeningen

Horigen

Hofstelsel (2)

• In het hofstelsel was het domein in twee stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was verhuurd aan horige boeren voor eigen opbrengst. Zij moesten een deel van opbrengst als pacht (belasting) betalen)

• De opbrengst van het andere deel was volledig van de heer.

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Aantekeningen

Ridders en kastelen

• Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer

• In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.

• De meeste kastelen die er nu nog staan zijn van na het jaar 1000

Ridders

• Uitrusting ridder

• Paard 
• Helm 
• beschermende kleding zoals: maliënkolder 
• schild 
• Vanaf de 14e eeuw ook een harnas

Eigenschappen ridder:

• eer
  
• kracht en moed
  
• trouw
  
• hoofsheid (= hoffelijkheid, beleefd gedrag)
  
• vrijgevigheid
  
• eerlijkheid

Ridderschild

Begrippen uit deze les

• domein
• hofstelsel
• donjon (mottekasteel)
• pacht
• horigen
• vroonhof
• drieslagstelsel
• ridder

Aantekeningen

maak van TvG par 6.3

opdracht ... t/m .... 

+ aantekeningen

Teken een groot schild  op een blaadje en versier het mooi. 

Opdracht