Kerk en schouwburg

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De eerste stenen schouwburg

- De eerste schouwburg van A'dam.

- 1637, architect Jacob van Campen 

- Toneelbeeld vergelijkbaar met Teatro Olimpico (vlg. slide). 

- Standaard avondprogramma: eerst een tragedie, vervolgens komedie of klucht.

- Tijdens voorstelling werd gegeten, gedronken, gepraat.

Lijsttoneel en machinerie

1665: verbouwing van de schouwburg, geïnspireerd op Italiaanse/Franse theaters: lijsttoneel met een diep podium en ruime coulissen waar toneelmachinerie-architecten los kunnen: stormen, draken, goden uit de lucht, valluiken, grote wisselende decors: leidt tot spektakelstukken (Jan Vos).

Hierna eerst een prent van het toneel van Van Campen (1634-1664), vervolgens een van de brand in de schouwburg in 1772. 

Genres

• Tragedie: 
• Komedie: 
  
• Klucht: 
• Pastorales: 

In alle genres is het spel nog groot, weinig realistisch.

Genres

• Tragedie: volgens klassieke opbouw, mythologisch, bijbels of historisch onderwerp. Loopt slecht af voor protagonist.
  
• Komedie: niet per se om te lachen! Vergelijkbaar (ook in opbouw) met tragedie, maar iets luchtiger en loopt wel goed af.
  
• Klucht: Kluchten zijn korter, platter en vrijer qua vorm. Grappen en grollen. Situaties uit dagelijks leven.
• Pastorales: herdersspelen, spelen zich af in landelijke omgeving (romantische komedies van die tijd)

Maak de vraag over Warenar

Rederijkerskamers & BHV

Vanaf de Middeleeuwen bestaan rederijkerskamers: groepen taalliefhebbers die o.a. toneelstukken schrijven. Het niveau is vaak laag en samenzijn is belangrijker dan het schijven zelf. Bredero en P.C. Hooft verlaten daarom hun kamer Egelantier. 

Hooft begint de Muiderkring.  Hij schrijft vooral tragedies en pastorales; serieus, intellectueel (vb: Warenar). 

Bredero is een echte Amsterdamse volksschrijver; er mag gelachen worden in kluchten en komedies (vb: Klucht van de koe). 

BHV 2

(Van den) Vondel is de grootste Nederlandse schrijver van zijn tijd. Beroemdste werk: de Gysbrecht van Aemstel, openingsstuk van de Amsterdamse schouwburg (1637). 

Klassiek opgebouwde tragedie, 

gebaseerd op het verhaal van de 

val van Troje. Eindigt met deus ex 

machina (aartsengel). 

Vondel wordt wel de Nederlandse 

Shakespeare (zelfde tijd!) genoemd.

Calvinistische kijk op toneel

Calvinisten waren niet blij met toneel (en dans). Toneel mocht alleen als er een calvinistische moraal in het stuk te vinden was ('ter lering ende vermaak'). Omdat er veel geld mee werd verdiend dat o.a. naar weeshuizen ging, werd het theater wel oogluikend toegestaan.

Ariana Nozeman van Berg was de eerste vrouw op Europees toneel (1655). Ze speelde o.a. Badeloch in de Gysbrecht.

Maak vraag 2 en 3 

Barok 

Zuid-Europa / Frankrijk

- Uitbundige Katholieke stijl v.d. contra reformatie.

- Barok is de stijl van het absolutisme 

- Barok heeft kerk en hof als grootste opdrachtgevers

- Absolute vorst met adelijke elite besturen het land.

Burgelijke cultuur NL

- Protestantse burgelijke invulling waarbij particuliere opdrachten leidend zijn voor de kunstproductie.

- Bloeiperiode economie, politieke macht en kunst "Gouden Eeuw"

- Rijke burgers besturen het land

Wat weet jij nog over muziek
in de Gouden Eeuw?

muziek in de katholieke kerk

zo mooi mogelijk om God te eren, dus:

• zang (door een koor!) én orgel
  
• meerstemmig 
  
• tekst in Latijn
  

maar...

De Nederlanders waren vooral calvinistisch en katholieke kerken mochten alleen in de vorm van schuilkerken. Daardoor speelde  de muziek een andere rol in combinatie met het geloof

muziek in de calvinistische kerk

het volk wordt actief betrokken bij de dienst, dus:

• geen koor, de aanwezigen zingen psalmen
  
• geen orgel, want leidt af van gezang
  
• eenstemmig
  
• tekst in volkstaal
  

kerkorgel

paartje dat gezellig door de kerk wandelt, al dan niet met hond

Oplossing

Toch calvinistische kerkmuziek, ondanks protest van calvinistische dominees die muziek te frivool vinden

0

0

Wie maakten er in de Republiek vooral muziek en waaraan was dat te merken?

Leg uit welke instrumenten door het gewone volk en welke door de rijke burgers werden bespeeld en waarom.

maar ook buiten de kerk is er muziek 

musiceren behoort tot de standaardopleiding van de jeugd

klavecimbel en luit zijn populair

muzikanten in dienst van de stad geven muzieklessen aan het 

Collegium Musicum

muziek wordt gespeeld uit muziekboeken, die veel worden gekocht 

vaak worden in die muziekboeken bekende wijsjes gebruikt

De Nederlandse muziek twee soorten:

1. Muziek voor de huiselijke kring.

2. Composities op basis van psalmen (kerkmuziek), dansmuziek, wereldlijke muziek of Italiaanse madrigaal (vocale muziekvorm)

Populaire liederen in huiselijke kring:

1. Volksliederen

2. Godsdienstige liederen

3. Propaganda liederen tegen Spanje

4. Wervingsliederen VOC

5. Kunstliederen (naar laatste mode, voor intellectuelen)