H4 par. 2 keizers, koningen en heren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De tijd van monniken en ridders

H4. Boeren, monniken en ridders

par. 4.2 keizers, koningen en heren

middeleeuwen 500 - 1500

• vroege middeleeuwen 500 - 1000
• late middeleeuwen 1000 - 1500
• Dit hoofdstuk = vroege middeleeuwen
• Tijdvak monniken en ridders
• Periode: middeleeuwen

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Kenmerkende aspecten H4

9. Hofstelsel en horigheid 

10. Feodalisme 

11. Verspreiding van het Christendom 

12. Ontstaan van de Islam 

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Bevat de bron vooral feiten (hoe meer feiten, hoe betrouwbaarder) of ook meningen?

• Wat weet je over de maker van de bron: afkomst, beroep, godsdienst, politieke ideeën, sociale laag?

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Leefde de maker in de tijd waar de bron over gaat (ooggetuige verslag = betrouwbaarst)? Of leefde de maker veel later (=minder betrouwbaar: maker kan dingen vergeten zijn)?

• Is de maker misschien partijdig?

Continuïteit en verandering

• Continuïteit: dingen blijven (langere tijd) hetzelfde.

• Verandering: wanneer dingen anders worden.

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe het Frankische Rijk ontstond.
  
• Je kunt uitleggen hoe het leenstelsel werkte.
  
• Je kunt uitleggen welk gevolg het leenstelsel had voor het bestuur in Europa.

Nieuwe heersers in Europa

• 476 einde West-Romeinse Rijk
• Nieuwe koninkrijken, waaronder Frankische Rijk.

Franken

• Germaanse stam.
• Bondgenoot Romeinen.
• Leefden eerst in Zuid-Nederland en België.
• Meerdere leiders.

Franken

• Clovis veroverde veel gebieden, waaronder Gallië (nu Frankrijk).
• Eind 5e  eeuw verenigde Clovis de Franken.
• Start Frankische Rijk

Frankische Rijk 

• Clovis was succesvol, omdat:

1. Goede legerleider, die veel vijanden versloeg.
2. hij Christelijk was en nauw samenwerkte met de kerk in Rome. Veel Franken waren nog niet Christelijk.

Frankische Rijk 

• Hierdoor kreeg hij steun van de bevolking en van de christelijke kerk. 
• De christelijke bevolking keek namelijk op tegen de geestelijken. 
• De geestelijken hielpen Clovis bij het besturen van het rijk: lezen & schrijven.

Frankische Rijk 

• Clovis was de enige christelijke koning.
• Hij verspreidde het christendom door heidense volken aan te vallen en te bekeren.
  
• De Frankische koning en de kerk hielpen elkaar: steeds meer macht voor de Franken en de kerk.

het koninkrijk der Franken:

begin 5e eeuw groot deel van Frankrijk, Belgie en Nederland.

Clovis, 481-511

Welk geloof had Clovis?

1. Romeinse godsdienst
2. Jodendom
3. Christendom
4. Islam

Waarom was de bekering van Clovis tot het christendom belangrijk voor de uitbreiding van het Frankische Rijk?

Frankische rijk

• Hoogtepunt rond 800
• Koning Karel de Grote werd in 768 koning.
• Hielp de verdreven paus om terug te keren naar Rome, beloning: kroning tot keizer.

Leenstelsel

• Karel de Grote veroverde groot gebied.
  
• Leger nodig om het rijk te beschermen! 
• Lastig door de verandering van de economie.
• Nauwelijks geld en dus kon Karel de Grote (en zijn voorgangers) geen soldaten inhuren.

Leenstelsel

• Daarom vroeg een koning om soldaten bij machtige mannen in zijn rijk.
  
• In ruil daarvoor leende de koning een stuk grond aan deze machtige mannen = leenmannen.
• De leenmannen moesten het geleende gebied besturen.
• De opbrengst van deze grond mochten deze leenmannen zelf houden.
• De koning werd de leenheer.
  

Leenstelsel

• Van de opbrengst konden de leenmannen leven, een eigen wapenuitrusting en die van hun soldaten betalen.
• Bij de grond hoorden ook horige boeren.
  

Eed van trouw

• Gehoorzaamheid heel belangrijk voor de koning. 
• Voordat je leenman werd moest je een eed afleggen. 

Eed van trouw

• De toekomstig leenman knielde voor de koning en beloofde hem trouw.
• Daarna omhelsde en kusten de mannen elkaar.
  

Leenstelsel

Wat hield de trouw precies in?

1. Ze moesten meevechten.
2. Koning raad geven.
3. Geleende grond besturen.
   

Leenstelsel

• Leenmannen met veel grond leenden een deel van hun grond weer uit aan andere mensen: achterleenmannen.
• Heel dit systeem noemen we het leenstelsel.
  

Adel =

• Alle leenmannen samen.
• graaf, hertog of baron.
• Ridders: aparte groep edelen 

Leenstelsel

Dankzij het leenstelsel kon Karel de Grote

• snel een goed geoefend leger op de been brengen
• én zijn grote rijk besturen.

Uiteenvallen Frankische Rijk

• Na de dood van Karel de Grote in 814 viel het Frankische Rijk uit elkaar.
  

Oorzaken uiteenvallen Frankische Rijk

1. Invallen van Vikingen in het westen en van Hongaren in het oosten.
2. Opvolgers (zonen van) Karel de Grote waren geen goede bestuurders: onderling oorlog.

Oorzaken uiteenvallen Frankische Rijk

3. De geleende grond gingen leenmannen als eigen grond zien:

• geërfd door zonen 
• oorlog tussen leenmannen
• soms meerdere trouw aan meerdere leenheren.
  

Uiteenvallen Frankische Rijk

• Na een tijd bezaten sommige adellijke families meer land dan de koning.
• Bijv. de familie Capet.
• Zij konden zelf een groot leger op de been brengen.
• De koning verloor hierdoor veel macht.
  

In welk jaar overleed Karel de Grote?

1. 800
2. 814
3. 771

Wat gebeurde er dan in het jaar 800?

Waarom kroonde de paus Karel de Grote tot keizer?

Waarom viel het Frankische Rijk na de dood van Karel de Grote uit elkaar? Geef 1 reden.

Wat is het voordeel van het leenstelsel voor de leenman?
De leenman...

1. mocht de opbrengst van het geleende gebied zelf houden
2. moest meevechten in het leger
3. moest het gebied besturen
4. alle antwoorden zijn juist

Wat is het voordeel van het leenstelsel voor de leenheer?
De leenheer...

1. hoefde het gebied niet zelf te besturen.
2. had soldaten voor zijn leger.
3. kreeg raad van zijn leenmannen
4. alle antwoorden zijn juist

De leenmannen beloofde trouw aan hun leenheer. Wat hield die trouw in?

1. Vechten
2. Besturen
3. Raad geven
4. Alle antwoorden zijn juist

Leenmannen met veel grond leenden stukken grond uit aan...

In de tijd van het leenstelsel kon je tegelijk leenheer en leenman zijn. Klopt dat?

1. Ja
2. Nee

Sommige adellijke families hadden eind 10e eeuw meer macht dan de koning.

1. Juist
2. Onjuist

Hoe komt het dat de koning eind 10e eeuw veel macht verloor?

1. Sommige adellijke families hadden zelf een groot leger.
2. Sommige adellijke families hadden meer land dan de koning.
3. A & B zijn juist
4. A & B zijn onjuist

Het leenstelsel bleef na de dood van Karel de Grote de meest gebruikte manier om een gebied te besturen.

1. Juist
2. Onjuist

Welke gebieden hoorden eind 5e eeuw bij het Frankische Rijk?

1. Stukken van Frankrijk, Duitsland en Nederland
2. Stukken van Nederland, België en Duitsland
3. Stukken van Frankrijk, België en Nederland.
4. Stukken van België, Frankrijk en Duitsland.