Vallen is als vliegen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Planning lezen

20-9: t/m 63

27-9: 65 t/m 103

04-10: 105 t/m 167

11-10: 169 t/m 192

De kaft: Manon Uphoff vertelt:

Wat was het leukste moment tijdens het schrijven van uw nieuwste roman?

Toen ik erachter kwam dat een tekening die ik had gemaakt voor het omslag gebruikt kon worden. Ik zocht naar een manier om uit te drukken wat niet in taal uit te drukken was. Ik ben dus veel gaan tekenen met een doodgewone BIC-pen met een mooie diepe blauwe inkt. Uit een soort ecriture automatique maakte ik daar een eindeloos reeks krasjes, draaitjes en vormpjes mee. Wat mij verraste waren de herhalingen die ontstonden, en hoe organisch die waren. Via een suffe app heb ik die overgezet in het negatief. Dat blauw van de BIC-pen werd een ongelofelijk zingend, lichtgevend goud. Ik vond het schitterend om te zien dat uit iets wat heel donker was, bij het omdraaien veel licht kon spatten. Als ik daar goed naar kijk, dan moet dat met taal ook mogelijk zijn. Ik wilde niet dat de lezer in een donkere, van licht verstoken ruimte verblijft na het lezen van mijn roman, Vallen is als vliegen.

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek

Wat ga je lezen? (1)

• Uphoff zegt dat ze niet alleen voor zichzelf schrijft, maar ze schrijft voor de verzwegen verhalen. Om daar vorm aan te geven (Brommer op zee) --> Incest
• Uphoff gebruikt graag verhalen van andere schrijvers. Literatuur helpt je om de wereld te begrijpen --> veel intertekstualiteit 

Wat ga je lezen? (2)

•  Veel intertekstualiteit --> ze is op zoek naar woorden om ingewikkelde gebeurtenissen vorm te geven.
  
• Vaak bij een dergelijk verhaal word je door anderen teruggedrongen tot de identiteit van slachtoffer. Anderen zeggen: "We waren er niet bij. Neem je verhaal maar mee naar de dader". En de dader onttrekt zich aan de verantwoordelijkheid. Ze wil het verhaal uit de dader-slachtoffer verhouding halen. Op het eind de vraag: is ze erin geslaagd?

Wat ga je lezen? (3)

•  Invloed van filosofen en literatuurwetenschappers
• Veel metaforen
• Veel paradoxen. Waarom? Heel geschikt voor een ervaring die in strijd is met het gezond verstand. Het past wanneer je een ervaring onder woorden moet brengen waar geen woorden voor zijn.
• Structuur
• Geen roman

Vragen bij H1 en 2

• Mening?
• Vragen?
• Voor de "ik" was fictie altijd veilig. Waarom is die nu niet meer veilig? 

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek (winter 2009) blz. 12. Ze kon toen ook niet meer schrijven, ook door de val van Henne Vuur.

Blz. 18-19

• Songs for Herring
• Lay-out suggereert vertaling. Is het niet.
• Wat is de overeenkomst lied en tekst roman?
• Waarom hier dit lied in combinatie met het verhaal?
  Illustreert de chaos (zie ook het boekje in het filmpje)

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek (winter 2009) blz. 12. Ze kon toen ook niet meer schrijven, ook door de van van Henne Vuur.

Wat is de overeenkomst lied en tekst roman? : in beide een hardheid van de personages, ten koste van de ander acteren en daar weer spijt van krijgen 

Blz. 20-21 Laatste alinea + zin

• t.t
• afdalen naar het eerste onderkomen -->  tijd wordt voorgesteld als ruimte. 
• Een voorwerp roept een herinnering op  --> geen chronologie
• Wat vind je ervan dat er geen chronologie is? 

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek (winter 2009) blz. 12. Ze kon toen ook niet meer schrijven, ook door de van van Henne Vuur.

Henne Vuur (23-32)

• Haar val brengt alles weer boven
• Hoe is de relatie met Henne Vuur? Was de oudere zus een voorbeeld? 
• Henne Vuur: waarom deze naam?
• Blz. 32

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek (winter 2009) blz. 12. Ze kon toen ook niet meer schrijven, ook door de van van Henne Vuur.

Henne Vuur: stiefkind van HEHH, De ik wil niet zijn zoals zij: ze was arm, geen opleiding, gescheiden, soms dagen geen stem, zei sowieso niet veel.

Blz. 29 onderaan Halbe Zijlstra sprak een vonnis over zichzelf uit nadat hij had verzonnen dat hij bij Poetin was geweest toen die een bepaalde uitspraak deed. Hij stapte op.

Toneel en setting (33-63)

• stijl: 33-34
• de ontmoeting Alida en vader: hoe was de relatie?
• Beschrijf HEHH

Haar omgeving werd boos op haar omdat ze te persoonlijke dingen had geschreven in een boek (winter 2009) blz. 12. Ze kon toen ook niet meer schrijven, ook door de van van Henne Vuur.

Henne Vuur: stiefkind van HEHH, De ik wil niet zijn zoals zij: ze was arm, geen opleiding, gescheiden, soms dagen geen stem, zei sowieso niet veel.

Blz. 29 onderaan Halbe Zijlstra sprak een vonnis over zichzelf uit nadat hij had verzonnen dat hij bij Poetin was geweest toen die een bepaalde uitspraak deed. Hij stapte op.

Mythe

• Doel: de mythe helpt haar om orde in de werkelijkheid te scheppen. 
• Haar vader is 's nachts de minotaurus. Dat is niet haar vader. 's nachts een monster, overdag een vader
• Minotaurus is van Ovidius

Intertekstualiteit/Minotaurus

• Ovidius, Metamorfosen boek 8
• Losse structuur
• de verteller oordeelt niet over de personages
• Minotaurus moet gevoed worden met bloed. Theseus doodt de Minotaurus en hij komt uit het doolhof met de draad van Ariadne
• p. 88-89 foto's, beschrijving dan pas geheugenverslag
• namen: Minotaurus en HEHH
• HEHH wordt neergezet als een God. De wol van Ariadne komt terug in de woldraadjes van het kleed

Filosofie en literatuurwetenschap: het 'sublieme' van Edmund Burke

• Het sublieme is niet hetzelfde als subliem
• Het sublieme verwijst naar het disharmonische, onregelmatige, niet kunnen bevatten, angstwekkende.
• Gaat vaak om een ervaring die je niet in woorden kunt vatten / angstwekkend

Het sublieme in de literatuur

Literatuurwetenschapper: Thüsen / Het verlangen naar huivering  1997

In Vallen is als vliegen  is 'het sublieme' de rode draad

Het sublieme in Vallen is als vliegen

De omslag: waar doet die aan denken?

Zie ook laatste zin: Planeten worden niet geboren, ze barsten met geweld tot bestaan.

--> De verteller en het verhaal worden niet geboren, maar worden barsten met geweld.

Paradoxen: titel, val van de trap, val uit het onschuldige ...

de woorden waar het om draait worden niet genoemd:

Het sublieme in Vallen is als vliegen

De woorden waar het om draait worden niet genoemd:

• dader, slachtoffer, misbruik, incest

--> een ervaring kan niet onder woorden worden gebracht

--> Fictie is nodig om wat er gebeurd is onder woorden te brengen. In de fictie kan wellicht de taal gevonden worden.

--> Het sublieme zie je zeer sterk op blz. 100

Het sublieme op blz. 100

• Een geweldige gebeurtenis leidt tot:
  

o Zintuiglijke desoriëntatie

o Een blik naar binnen

o Gevoel: wonderbaar, wonderbaar (Thüsen)

Zie ook blz. 32

In het hfst. de Minotaurus

Heeft ze op het eind het angstaanjagende  bedwongen?

dat is de vraag:

blz. 102 Ja, soms ... geen zwaartekracht

blz. 103 laatste alinea (=tevens de prijs voor de mooiste zin Tzum)

Geheugenarbeid

Het verhaal is ook geheugenarbeid (Freud: Treuerarbeit) --> Ze gaat aan het werk om haar geheugen op te frissen. Dat kan niet chronologisch. Ze kent de chronologie ook niet meer. 

Treurerarbeit past bij modernisme. Het gebruik van intertekstualiteit past bij postmodernisme 

Harry Mullisch

Hij zei ooit:

"Wie schrijft verdubbelt zich. In het schrijven ontstaat een afsplitsing van de schrijver, een mogelijkheid van mijzelf."

--> Is dit het geval bij Vallen is als vliegen?

--> Vallen is als vliegen = een bekentenis roman.

Vallen is als vliegen een tragedie?

Doel tragedie:

angst en medelijden opwekken bij de lezer

Uiteindelijk een reiniging/catharsis. 

--> Volgt dat ook na het lezen van Vallen is als vliegen?

De kern van het boek

Blz. 100

Vernederd zeggen jullie ... God die me nederig diende

De vader tegen wie je opkijkt, die fantastisch is, maar die ook gruwelijke dingen doet.

In dit deel komt duidelijk het sublieme naar voren: aangetrokken worden en tegelijk afgestoten.

Intertekstualiteit 

• Lolita van Vladimis Nabokov 
• In dit verhaal richt Humbert zich tot de jury
• HEHH lijkt op Humbert (in het verhaal HH)
• Ook een overeenkomst tussen Humbert en Ondergetekende --> Beiden richten zich op een imaginaire lezer. Zo wordt de lezer medeplichtig: door het lezen wordt het verhaal pas echt een verhaal. Je creëert mede de betekenis van het verhaal.

Intertekstualiteit 

• HEHH lijkt ook op: HhhH van de Franse schrijver Laurent Binet.
• HhhH is een afkorting voor Himmlers hersens heten Heydrich (subtitel)
• De vraag is: is het van belang om alle intertekstualiteit te ontrafelen?

Naast intertekstualiteit ...

Verwijzing naar haar eerdere werk

• Bijvoorbeeld naar De dwerg uit Begeerte
  Ook daar een vader die bij de dochter is als zij in bad gaat
• Als lezer ga je haar eerdere werk anders interpreteren. Die verbanden kunnen wel heel zinvol/verhelderend zijn.
• Kijk naar Literatuurgeschiedenis.org:
  
  

www.literatuurgeschiedenis.org