11.6 Planteneters, vleeseters en alleseters

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

B6: Planteneters, vleeseters en alleseters

Th4: Voeding en vertering

11.6 Planteneters, vleeseters en alleseters

Leerdoelen

• 12.6.1 Je kunt de delen van tanden en kiezen noemen met hun kenmerken.
  
• 12.6.2 Je kunt bij zoogdieren het verband aangeven tussen de voedselkeuze, de lengte van het darmkanaal en de kenmerken en functies van de tanden en kiezen.
  
• 12.6.3 Je kunt omschrijven wat tandplak is en wat tanderosie is.

Tanden en kiezen

Een volwassene heeft 28 (32) tanden en kiezen

• Tanden: bijten het voedsel af:  Snijtand                                  Hoektand
• Kiezen: malen het voedsel
  

Tanden bijten  het voedsel af

1 wortel

Kiezen: malen  het voedsel klein

2 of meer wortels

Kroon

Wortel

De tand

Benoem de onderdelen

Glazuur

Harde laag die de tand of kies beschermt

Tandvlees

Weefsel tussen de tanden

Tandholte

HIerin liggen bloedvaten en zenuwen

Cement

Bedekt het tandbeen, zet de tand vast in de kaak.

Tandbeen

Onder het glazuur, bedekt met cement

Kaakbeen

Bot van de onder/bovenkaak

Zenuw

In de tandholte. De zenuw zorgt voor tandpijn als je bv. gaatjes hebt

Bloedvat

In de tandholte

Kroon

Deel van de tand dat boven de kaak uitsteekt

Wortel

Deel van de tand dat in de kaak zit

Tandplak: Oorzaak

• In je voedsel zitten bacteriën, speeksel maakt een deel hiervan dood, maar niet allemaal. 
• Als je niet (goed) poetst vormt zich een dun laagje op tanden en kiezen: bacteriën, etensresten en speeksel
• Bacteriën zetten koolhydraten van het voedsel om in zuur. Het zuur lost het glazuur op. Dit gebeurt vooral vlak na het eten. Als je vaak aan het eten bent in een dag, dan krijgt je glazuur geen kans om te herstellen. 
  
  

Tandplak: Gevolgen

• Bacteriën zetten suikers om in zuren
• Zuur lost glazuur op en je krijgt gaatjes  in je tanden. 
• De aantasting van het gebit heet tanderosie
• bacteriën kunnen tandvleesontsteking veroorzaken tandplak kan tandsteen worden --> verwijderen door tandarts

Gaatjes

Stap 1: het glazuur wordt aangetast

Stap 2: Het tandbeen wordt aangetast

Stap 3: De hele kies wordt aangetast

Vanaf hier begint het pijn  te doen

Tandplak: Voorkomen

Tanden poetsen: verwijdert tandplak

Tandenpasta met fluoride: maakt glazuur steviger

Fluoridebehandeling bij tandarts

Niet te vaak per dag iets eten,  geef je tanden de kans om te herstellen. Vooral suikers en zuren (frisdrank) tasten het gebit aan. 

Planteneter

• Planten zijn moeilijk te verteren. Ze hebben een celwand. Wij kunnen voedingsvezels niet verteren. 
• Darmkanaal  20x de lichaamslengte (lang). Ze hebben een dikke buik.
• Kiezen zijn plooikiezen hiermee kunnen zij de voedingsvezels malen
• Hoektanden ontbreken vaak
  

Alleseters

• Darmkanaal 14 x de lichaamslengte (middellang)
• Kiezen zijn knobbelkiezen -> 'knippen' en malen
• Hoektanden altijd aanwezig
  

Vleeseters

• Darmkanaal  is 5,5x de lichaamslengte (dus kort). Kleine buikholte
• Bovenkaak is breder dan de onderkaak: kiezen 'glijden' langs elkaar (schaar)
• Kiezen zijn knipkiezen -> vlees in kleine stukjes 'knippen'
• Hoektanden spits en scherp
  

Kort verteringskanaal: vlees wordt makkelijk verteerd.

Dikke darm

Maag

Blindedarm

Dunne darm

Dunne darm

Dunne darm

Maag

Maag

Blindedarm

Blindedarm

Dikke darm

Dikke darm

Lang verteringskanaal: voedingsvezels zijn moeilijk te verteren

Alleseters: middellang verteringskanaal

Vleeseters     Planteneters      Alleseters

Plooikiezen

Harde plooien van glazuur, voedsel (planten) worden heel fijn gemalen zodat celwanden kapot gaan. Planteneters hebben meestal geen hoektanden. 

Knipkiezen

"Knipt" het vlees in stukken, vlees wordt amper gekauwd. Grote hoektanden (soms passen ze niet in de bek) voor vastpakken en doden van prooi. 

Knobbelkiezen

Kunnen zowel kauwen als fijnmalen. Alleseters hebben hoektanden: soms groot (bv bavianen), soms klein (bv. mens) 

Planteneters, alleseters, vleeseters

Aan het werk!

Wat? 11.6 Planteneters, vleeseters en alleseters - opdrachten 1 t/m 10.

Waar? In Magister.me in de studiewijzer mens en natuur. 

Hoe? Als het bord op rood staat werk je alleen en in stilte.

Als het bord op groen staat mag je fluisterend overleggen met je buurman. 

Heb je vragen? Steek je hand op en ik kom bij je. 

Klaar? Ga verder met je samenvatting.

Quizje!

Een varken is een...

1. Planteneter
2. Vleeseter
3. Alleseter
4. Afvaleter

Welk spijsverteringskanaalis van een planteneter?

1. Afbeelding A
2. Afbeelding B

Dit is het gebit van een

1. Alleseter
2. Vleeseter
3. Planteneter

Is dier A een planteneter of vleeseter? Heeft die een lang of kort darmkanaal?

1. Planteneter met een kort darmkanaal
2. Planteneter met een lang darmkanaal
3. Vleeseter met een kort darmkanaal
4. Vleeseter met een lang darmkanaal

Wat is C voor kies?

1. Plooikies
2. Valse kies
3. Knobbelkies
4. Knipkies

Wat voor soort kies heeft de planteneter?

1. Knipkies
2. Knobbelkies
3. Plooikies

Vleeseter

planteneter

Alleseter

Welke eigenschap hoort bij welk dier? Sleep het naar de juiste plaats

plooikiezen

geen hoektanden

kleine hoektanden

grote hoektanden

knip en scheurkiezen

korte darmen

lange darmen

niet kort niet lange darmen

knobbelkiezen