2021 Boeddhisme - De leer van de Boeddha

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Boeddhisme: De leer van de Boeddha

2020/2021 V5 PII

H1, par 3

H3, par 1.

Mindfulness betekent: volledig bewust zijn van de huidige ervaring. Je kunt het woord ‘mindfulness’ vertalen met ‘opmerkzaamheid’ of ‘aandachtigheid’. Mindfulness komt eigenlijk voort uit het Boeddhisme en de daaraan gekoppelde meditatietechnieken. Het is een verwesterd concept, staat los van religie. Meer lees je hier.  

Mindfulness

Lesinhoud

 Introductie en kennismaking met het boeddhisme

 Het leven van de Boeddha

- Het beschermde leven van de Boeddha

- Hoe de Boeddha de Boeddha wordt

De leer van de Boeddha

- De leer

- Het juiste inzicht

Wat vooraf ging:

• Er zijn meerdere boeddha's geweest
• Als we het hebben over de Boeddha hebben we het eigenlijk altijd over de incarnatie van Siddhartha Gauma.
• Siddhartha Gauma leefde in Noord-India en Zuid-Nepal.
• Siddhartha Gauma was een prins die werd afgesloten van lijden en vergankelijkheid. 
• Toch kwam de prins ermee in aanraking en dit bracht hem op een zoektocht (buiten de paleismuren) naar een leven zonder lijden en vergankelijkheid 

Leerdoelen 

27. Aan de hand van voorbeelden onder woorden brengen wat de hedendaagse (Westerse) trend is als het gaat om het inzicht van Siddhartha ('Het leven is lijden').

28. Omschrijven welke veranderingen Siddhartha ondergaat voor hij bij asceten in de leer gaat.

29. Omschrijven wat een uiterste vorm van ascese met Siddhartha doet en tot welk besef hij komt.

30. Onder woorden brengen wat er gebeurt als Siddhartha onder 'de bodhiboom' in Bodh Gaya gaat zitten.

31. Aanwijzen waar 'de bodhiboom' van de Boeddha, oftewel 'de Boeddhaboom' staat.

32. De betekenis van het woord Boeddha toelichten.

33. Uitleggen welk rol de god Brahma speelt bij het feit dat de Boeddha zijn leer (dharma) gaat prediken.

Leerdoelen 

34. Aangeven waar Sarnath en Varnasi liggen.

35. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat het verschil in betekenis is van het begrip dharma in het Hindoeïsme en in het Boeddhisme.

36. Het vierstappenmodel (ofwel: de vier edele waarheden of de dharma van de Boeddha) uiteenzetten en toelichten waar het toe dient.

37. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat dukkha betekent en inhoud.

38. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat de oorzaak is van dukkha.

39. Aan de hand van de acht stappen toelichten wat het achtvoudige pad van het boeddhisme inhoudt.

40. Aan de hand van een voorbeeld het begrip nirvana uitleggen.

De leer van de Boeddha

Opdracht: Bestudeer paragraaf 3 (H1) en par 1 (H3) + deze lessonup en maak leerdoel 27 t/m 40 jezelf eigen.

Lijden en vergankelijkheid

Lijden en vergankelijkheid zijn twee van de belangrijkste elementen binnen het boeddhisme. En ze hebben met elkaar te maken.  Lijden betekent dat je ergens last van hebt, men zegt ook wel dat je dan pijn hebt. Dit kan iets kleins zijn maar ook iets heel groots. Vergankelijkheid wil zeggen dat iets niet blijvend is, dat iets veranderd. En wanneer leuke dingen voorbij gaan, lijden we. Ook dit kan klein en groot zijn. 

Het leven is lijden (westerse visie)

Lees het artikel uit de Trouw 'We lijken het lijden verleerd'. Beantwoord daarna de vragen op de volgende slides. 

1. Geef aan de hand van voorbeelden aan wat volgens de Wachter 'onvermijdelijk lijden' is.

2. Leg uit waar het volgens de Wachter vandaan komt dat we vandaag de dag vaak doen alsof het lijden er niet is.

3. De Wachter geeft als oplossing dat men met elkaar moet lijden in plaats van dit alleen te doen. Welke veranderingen (ten opzichte van vòòr de coronacrisis) zie jij om je heen als het gaat over het ontstaan van meer medeleven en medemenselijkheid?

4. Wat is de levensvraag die Siddhartha krijgt en waarvoor hij buiten de paleismuren opzoek gaat naar antwoorden?

Ascese

Weet jij nog wat ascese is?

Dit is door middel van (een strenge) zelfdiscipline jezelf onthouden van alle vormen van genot. Zoals: Leven buiten de samenleving, niet (meer) getrouwd zijn, onthouden van erotiek, onttrekken aan het gewone leven en onthechting van alles . 

Boeddha in extreme acsese

Boeddha in extreme ascese: dit werkt niet volgens de Boeddha

Onder de (bodhi/Boeddha) boom

Wanneer Siddhartha beseft dat hij niet tot het antwoord op zijn levensvraag komt door extreme ascese, kiest hij een middenweg. Hij gaat (wederom) onder een boom zitten, dit keer bij Bodh Gaya. Waarom? Hij besluit daar niet weg te gaan voordat hij de antwoorden heeft gevonden op zijn levensvraag. En terwijl hij langzaam tot dit antwoord komt, raakt hij langzamerhand meer verlicht tot hij de titel 'Boeddha' krijgt (en dus helemaal verlicht is. Hij heeft zijn antwoord gevonden! 

de bodhi- of Boeddaboom

De boom waar de Boeddha verlichting onder bereikte wordt ook wel de bodhiboom genoemd. De boom staat in Bodh Gaya, in India, en wordt nog steeds druk bezocht door boeddhisten en toeristen. Eigenlijk is een bodhiboom gewoon een soort boom, die ook op andere plekken staat. Maar veelal wordt specifiek deze 'Boeddhaboom' bedoeld als men het heeft over de bodhiboom. Klik hier voor een artikel over de Boeddhaboom.

Bodh Gaya (de Bodhiboom van de Boeddha)

Sarnath (waar de Boeddha begon met prediken)

Bodh Gaya, Sarnath en Varanasi

Varanasi

Varnasi, aan de rivier de Ganges, is een van de heiligste plekken voor hindoes. Meer informatie vind je op blz. 28 van je boek (par. 3. pelgrimstochten, H4 hindoeïsme), of lees hier meer. 

5. Welke god zorgt ervoor dat Boeddha zijn leer gaat prediken?

1. Brahman
2. Brahma
3. Vishnu
4. Shiva

6. Waarom is het volgens jou logisch dat juist die god (zie vorige vraag) ervoor zorgt dat de Boeddha gaat prediken? Geef hierbij iets aan over de krachten die horen bij deze god.

7. Leg uit wat dharma in het hindoeïsme betekent.

Dharma

In het boeddhisme betekent dharma: de leer van Boeddha. Het symbool voor de dharma van Boeddha is een wiel met acht spaken zoals op deze afbeelding is te zien. Het verwijst hiermee naar het 'edele achtvoudige pad'. Dit pad is het belangrijkste onderdeel van 'de vier edele waarheden': de vier waarheden in antwoord op de levensvraag van de Boeddha.

Dharma: de vier edele waarheden

1.  Alles bestaat uit lijden.

2. Dit lijden wordt veroorzaakt door onze verlangens. 

3. We kunnen het lijden stop zetten en beheersen.

4. De weg hiernaartoe is 'het edele achtvoudige pad'. 

De eerste edele waarheid

Alles bestaat uit lijden (dit noemt men dukkha), en moet  breder gezien worden dan alleen ergens last van hebben omdat het je in de weg zit. Ook zijn de dingen vergankelijk en daarmee een vorm van lijden. Bjvoorbeeld: geboorte (is lijden), ouderdom (is lijden), ziekte (is lijden), dood (is lijden), leed en smart (zijn vormen van lijden), pijn verdriet en wanhoop (zijn vormen van lijden), betrokken zijn bij iets onaangenaams (is lijnden), gescheiden worden van iets aangenaams (is lijden), niet krijgen wat je wilt (is lijden). En zelfs vreugde en genot, hoe prettig ook, zijn onbevredigend omdat ze tijdelijk zijn!

8. Leg in eigen woorden uit waarom juist iets fijns zoals het samen afspreken met vrienden volgens de boeddhistische visie toch als lijden ervaren kan worden?

De tweede edele waarheid

Dukkha wordt veroorzaakt door onze verlangens. Altijd en overal hebben we bepaalde verlangens, we willen met onze zintuigen iets ervaren, dan zijn we blij. We willen  plezier, we willen resultaat ervaren, we willen genot, we willen vreugde, we willen eigenlijk altijd allerlei zintuigelijke genietingen. We willen ervaringen gedurende de hele dag.

9. Noem vijf dingen waarin jij op dit moment zintuigelijk iets wilt ervaren: een streven, een verlangen, en resultaat, een bepaald gevoel. En/ of noem wat je graag zintuigelijk wilt zodra je vorige doel is bereikt

De derde edele waarheid

Besef dat er een weg is waarmee er een einde kan komen aan het lijden, zoals bij de eerste en tweede edele waarheid naar voren komt. Dit lijden kan namelijk beheerst worden, kun je onder controle krijgen, je kunt er iets aan doen, je kunt er zelfs helemaal bevrijdt van worden. Dit besef is de derde edele waarheid.

De vierde edele waarheid

De vierde edele waarheid is de weg naar het loskomen van het lijden, zoals omschreven in de eerste en de tweede. edele waarheid. En deze weg is het 'edele achtvoudige pad'. 

1. Het juiste begrip (inzicht) --> naast de eerste drie edele waarheden zie ook slide 18 en 19.

2. Juiste intentie

3. Juist spreken

4. Juist handelen

5. Juist levensonderhoud

6. Juiste inspanning

7. Juiste aandacht

8. Juiste concentratie. 

= Je komt dan tot het nirvana, dat betekent 'uitdoving' omdat je vuren/passies zijn uitgedoofd. 

Terugkoppeling leerdoelen 

27. Aan de hand van voorbeelden onder woorden brengen wat de hedendaagse (Westerse) trend is als het gaat om het inzicht van Siddhartha ('Het leven is lijden').

28. Omschrijven welke veranderingen Siddhartha ondergaat voor hij bij asceten in de leer gaat.

29. Omschrijven wat een uiterste vorm van ascese met Siddhartha doet en tot welk besef hij komt.

30. Onder woorden brengen wat er gebeurt als Siddhartha onder 'de bodhiboom' in Bodh Gaya gaat zitten.

31. Aanwijzen waar 'de bodhiboom' van de Boeddha, oftewel 'de Boeddhaboom' staat.

32. De betekenis van het woord Boeddha toelichten.

33. Uitleggen welk rol de god Brahma speelt bij het feit dat de Boeddha zijn leer (dharma) gaat prediken.

Terugkoppeling leerdoelen 

34. Aangeven waar Sarnath en Varnasi liggen.

35. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat het verschil in betekenis is van het begrip dharma in het Hindoeïsme en in het Boeddhisme.

36. Het vierstappenmodel (ofwel: de vier edele waarheden of de dharma van de Boeddha) uiteenzetten en toelichten waar het toe dient.

37. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat dukkha betekent en inhoud.

38. Aan de hand van voorbeelden uitleggen wat de oorzaak is van dukkha.

39. Aan de hand van de acht stappen toelichten wat het achtvoudige pad van het boeddhisme inhoudt.

40. Aan de hand van een voorbeeld het begrip nirvana uitleggen.

Volgende les

 Introductie en kennismaking met het boeddhisme

 Het leven van de Boeddha

- Het beschermde leven van de Boeddha

- Hoe de Boeddha de Boeddha wordt

De leer van de Boeddha

- De leer

- Het juiste inzicht