H6 Woordenschat - oude naamvallen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Startopdracht

• Maak een zin met de volgende woorden/uitdrukkingen. De betekenis moet duidelijk worden in je zin. 

- met man en muis (havo)

- massaal (havo)

- zijn handen wassen in onschuld(vwo)

- tendensen(vwo)

De heer des huizes...
Hoe kun je dat ook anders zeggen?

H6: Oude naamvallen

In het Duits leren jullie over de naamvallen. In het huidige Nederlands zijn ze na de Tweede Wereldoorlog afgeschaft, maar er zijn nog sporen van. 

Ze bestaan tegenwoordig alleen nog in versteende uitdrukkingen als: 

ter aarde, ter plaatse, ter grootte van, te zijner tijd, in levende lijve, ten, mijns inziens en in de naam der wet, uit den boze en nog veel meer.

Verbogen vorm van de en te

Oude naamvallen zijn vaak een verbogen vorm van de en te

den: op den duur, uit den boze

der: in de naam der wet, in de loop der tijd

des: de plaats des onheils, de heer des huizes

ten: iemand ten huwelijk/dans vragen, heden ten dage

ter: ter verduidelijking, ter zake

Met verbogen vorm van ander woord

In veel gevallen staat er een verbogen vorm van een ander woord bij: 

heden ten dage, in koelen bloede, met voorbedachten rade, ter grootte van, te allen tijde, ter grootte van, .... 

De heer des huizes

Te allen tijde (altijd)

Te zijner tijd (een keer)

Enerzijds ... anderzijds (aan de ene kant....aan de andere kant)

Ten behoeve van (voor iemand)

Deze vormen kun je het beste uit je hoofd leren.

Nog een paar voorbeelden

• des ochtends = 's ochtends (in de ochtend)
• In de loop der eeuwen = in de loop van de eeuwen
  
•  ten strengste verboden = echt niet toegestaan
• ter controle = om te controleren, onderzoeken
• ten val brengen = iemand neerhalen

Hij durfde haar niet..... te vragen.

1. te dans
2. ten dans
3. der dans
4. des dans

Hem zal geweldpleging ........
worden gelegd

1. ter last
2. ter laste
3. ten lasten
4. ten laste

Aantasting door de tand

1. des tijds
2. der tijde
3. des tijd
4. ter tijde

Dit boek verveelt op

1. den duur
2. de duur
3. ten dure
4. den dure

Na het ongeluk bleef hij slecht...

1. ter been
2. ten been
3. te been
4. der been

Parkeren is hier ........
verboden

1. ter strengste
2. ten strengsten
3. ter strengsten
4. ten strengste

In de loop....

1. ten tijd
2. ter tijd
3. der tijd
4. der tijde

Aan de slag met woordenschat

• Maak alle opdrachten van woordenschat hoofdstuk 6. Je hebt hier de hele week voor. 
• Havo: opdracht 1 t/m 5
• Vwo: opdracht 1, 2, 4, 5, 6, 8

Check out

• Maak een zin met de volgende woorden/uitdrukkingen. De betekenis moet duidelijk worden in je zin

- ten bate van (havo)

- verrichten (havo)

- accommodatie (vwo)

- in koelen bloede (vwo)