6. Lied en toneel in de middeleeuwen (paragraaf 6 en 7)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Het lied en toneel in de middeleeuwen

Paragraaf 6 en 7

Het lied in de middeleeuwen

Eerst mondelinge overlevering, daarna opgeschreven

Twee genres:

1. Ballade 
2. Elegie of klaagzang

Ballade:

Kenmerken:

• verhaal wordt sprongsgewijs verteld
• beschrijving gebeurtenissen afgewisseld met dialoog
• veel herhalingen
• sfeer is ernstig/somber
• onderwerp ontleend aan sprookjes/mythologie

Heer Halewijn

Lees en luister mee en maak daarna de opdrachten.

Het verhaal van een ballade wordt sprongsgewijs verteld; de sprong bijzaken en vanzelfsprekendheden worden overgeslagen. Een sprong in ‘Heer Halewijn’ bevat bepaald geen bijzaak. Lees de sprong tussen regel 38 en regel 48 goed door en noteer wat er waarschijnlijk gebeurde.

Beschrijf precies hoe de prinses erin slaagt Heer Halewijn te doden (regel 49-60)

In welke sprookje/mythe/sage/legende/bijbels verhaal komen de de volgende motieven ook voor: het zich laten meelokken door gezang; het doden en ophangen van vrouwen; een hoofd op tafel zetten?

Wat is het verschil tussen het antwoord van de broer en dat van de anderen op de vraag van het meisje?

Elegie

Kenmerken:

Lyrisch

Aanleiding is dood van geliefd persoon

Gevoelens van smart en wanhoop

Voorbeeld

Het Egidiuslied

Toneel in de middeleeuwen 

• Na de zesde eeuw verdwijnt het toneel in West-Europa;
• onder invloed van de kerk
• Begint rond de tiende eeuw weer terug

       in de kerk ( toneelstukjes rond kerst)

Het toneel in de middeleeuwen

• Pas vanaf de veertiende eeuw schreef men weer
• van geestelijk naar wereldlijk toneel
• van kerk, naar kerkplein naar marktplein (wagenspelen)
• van geestelijken en misdienaren naar burgers en
   vervolgens naar echte acteurs
• van godsdienstige onderwerpen naar allerlei verschillende thema's

Verschillende soorten toneel

Geestelijk toneel

• Mysteriespelen: bijbelse gebeurtenissen worden nagespeeld
• Mirakelspelen: wonder door tussenkomst van Maria of andere heilige; vb.: Mariken van Nieumeghen.
• Moraliteiten of sinnespel: een levensles of geloofswaarheid;  vb. Elckerlyck

Wereldlijk toneel

• Vier abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemarken , Van de winter ende van den somer

Mariken van Nieumeghen

De waargebeurde en wonderbaarlijke geschiedenis van Mariken van Nieumeghen, die meer dan zeven jaar met de duivel samenwoonde en omgang met hem had.

Mariken van Nieumeghen

Een mirakelspel, een toneelstuk waarin een mirakel (een wonder) een grote rol speelt.

In het verhaal komen twee mirakels voor:

• Mariken overleeft de val op de straatstenen, nadat ze van zeer hoog in de lucht naar beneden is geworpen. 
• De ijzeren ringen komen, met hulp van een engel, op miraculeuze wijze los van haar hals en armen

Is Mariken een goed of een slecht persoon?

De waarachtige ende zeer wonderlijke historie van Mariken van Nieumeghen is een mirakelspel. Wat is het belangrijkste 'mirakel' in dit verhaal?

De duivel, Moenen, komt op aarde. Als de duivel als menselijke gedaante op aarde verschijnt, heeft hij in de ME een lichamelijk gebrek. Wat is dat hier?

Waarom mag Mariken niet haar eigen naam houden volgens Moenen?

Waar zien we het heilige getal 3 terugkomen in dit verhaal?

Welk ander heilig getal speelt een rol in dit verhaal? Leg uit waar.

Wat is het thema van dit verhaal?

Toets middeleeuwse literatuur 16/12 (3x) 

Leerstof:

alles wat er tijdens de lessen besproken, behandeld, gezien, gelezen en getoond is!

Specifieker

uit het boek (blz. 11 t/m 25): 

- paragraaf 1: Historische achtergrond

- paragraaf 3: literatuur en taal

- paragraaf 4: de ridderroman

- paragraaf 5: Van den vos Reynaerde

- paragraaf 6: Het lied in de middeleeuwen

- paragraaf 7: Het middeleeuwse toneel

Bestudeer de verschillende LessonUps, je kent (in grote lijnen) de verhalen van Karel ende Elegast en Reinaert de Vos.