H10.5 Giftige stoffen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H10.5 Giftige Stoffen

NOVA HAVO5

Aan het eind van deze les...

• kun je het verschil tussen chronische en acute toxiciteit uitleggen
• kun je uitleggen wat de ADI-waarde, TGG-8 en LD-50 zeggen over de giftigheid van een stof
• kun je rekenen met  de ADI-waarde, TGG-waarde en LD-50

Giftige stoffen 

“Poison is in everything, and no thing is without poison. The dosage makes it either a poison or a remedy.”

Uitspraak Paracelsus, zweedse arts (1493-1541)

De giftigheid van een stof wordt dus bepaald door de hoeveelheid die je ervan binnen krijgt

Voorbeeld: atropine

• Wordt verkregen uit de dodelijkste bessen van de wolfskers (Atropa belladonna)




• ± 10 bessen zijn dodelijk voor een mens
• Werd gebruik om pupillen te verwijden, wat vroeger als schoonheid (belladonna) werd gezien
• In moderne geneeskunde o.a. gebruikt bij hartritmestoornissen

Voorbeeld: botulinetoxine

• Meest potente gif dat bekend is.
• Neurotoxisch: eiwit legt zenuwcellen tijdelijk stil.
• bij 0,2 nanogram per kg lichaamsgewicht gaat 50% dood
• Wordt in zeer lage doseringen toch 

gebruikt als cosmetisch hulpmiddel.

uitleg

In het volgende filmpje wordt uitgelegd op welke manieren je de giftigheid van stoffen kunt aangeven.

Ook wordt uitgelegd wat het verschil is tussen acute en chronische toxiciteit

Noteer de examenopgaven die worden aangeraden in je schrift. Deze zijn een goede voorbereiding op SE3

LD-50 

• LD-50 is maat voor acute giftigheid (lethal dose)
• Dit is de dosis waarbij de helft van de proefdieren overlijdt, uitgedrukt in mg per kg lichaamsgewicht.


• Binas 95 voetnoot 2

Lees Binas95 voetnoot 2. Leg uit waarom de LD-50 waarde niets zegt over de chronische toxiciteit

Bij een relatief giftige stof, is de LD-50 dan (relatief) hoog of juist laag?

1. Hoog
2. Laag
3. Geen idee

ADI-waarde

• Aanvaardbare dagelijkse inname (acceptable daily intake)
• Binas 95
• Aantal mg per dag per kg lichaamsgewicht dat een persoon binnen mag krijgen zonder gezondheidseffecten.
• Voor medicijnen en additieven in voedingsmiddelen.

Wat betekent ADI-waarde van een stof?

1. Wanneer die stof schadelijk voor je is
2. Hoeveel gram je van die stof per dag mag innemen
3. Wat de Algemene Dagelijkse Inname van een stof is
4. Hoeveel mg je van die stof per kg lichaamsgewicht mag innemen

Wat is de ADI-waarde van mentol?

Hoeveel mg tin mag een man van 85 kg binnenkrijgen?

Hint: Gebruik BINAS 95

1. 17
2. 85
3. 170
4. 850

Een vrouw weegt 60 kg en krijgt 300 mg nitraat binnen. Is de ADI-waarde overschreden?

Hint: Gebruik BINAS 95

1. nee
2. ja

Een persoon weegt 75 kg. Hij krijgt 25 gram van een stof binnen waarvan je 0,3 gram per kg lichaamsgewicht mag binnenkrijgen.
Hoeveel mag de persoon binnenkrijgen?

1. 0,3 gram
2. 25 gram
3. 22,5 gram
4. 75 gram

Voor elke wijze van innemen is er een veilige grens vastgesteld. Hoe heet de drempelwaarde voor inademen?

1. LD-50
2. TGG (grenswaarde)
3. MAC-waarde
4. ADI

TGG-waarde

• Tijd Gewogen Gemiddelde
• Binas 97A


• Maximale concentratie van een stof waar een volwassen persoon gedurende 8 uur (soms 15 min) per dag, gedurende een heel arbeidsleven, aan mag worden blootgesteld zonder gezondheidsproblemen.
• Uitgedrukt in ppm of mg per m³

De TGG-8 waarde zegt iets over

1. Hoeveel er van een stof in een ruimte aanwezig mag zijn
2. De kans dat een stof in een bekend fastfoodketen aanwezig zal zijn
3. De hoeveelheid waarbij de helft van de proefdieren dood gaat
4. Krijg hoger als iemand MAC zegt...

Leg uit of de TGG-15 hoger of lager zal zijn dan de TGG-8 voor een stof

Aan de slag

• Maken 31, 32, 34, 35

Extra oefening voor de voorbereiding SE3:

• Oefenen rekenen met TGG in havo 4 boek (H2 vraag 28, 29, 31DE) 
• Examen 2017-I opgave Contrastmiddel voor MRI-scans
  
• Examenopgaven uit het filmpje