Homerus en de Ilias: mythe en historie

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1-3

Homeros en de Ilias

mythe, historie en archeologie

Deze LessonUp gaat over de mythe, historie en archeologie van de Trojaanse Oorlog.
Leg in eigen woorden uit wat het verschil is tussen de begrippen mythe en historie.

Waarmee houden archeologen
zich bezig?

1. ongeschreven bronnen
2. teksten
3. kapot materiaal
4. bodemvondsten

Homeros en de Ilias

Homeros (of Homerus, zoals de Romeinen hem later noemden) was de Griekse dichter die al in de oudheid werd beschouwd als de schrijver van de Ilias, het beroemdste verhaal over de Trojaanse Oorlog.

Maar er is heel weinig met zekerheid over hem te zeggen, of over de ontstaansgeschiedenis van de Ilias.

Hoe zou het komen dat we zo weinig
echt zeker weten over Homeros?

Wat er gezegd wordt

over Homeros

Homeros zou geleefd hebben rond 750 voor Christus, ergens in Griekenland. Maar waar precies, dat weten we niet. Hij zou de auteur zijn geweest van het verhaal over de Trojaanse Oorlog dat we nu kennen als de Ilias. Sommige mensen denken dat hij blind was, omdat ὁ μὴ ὁρῶν vertaald kan worden als 'hij die niet kan zien.' Ook komt er in een van de aan hem toegeschreven verhalen een zeer gewaardeerde blinde zanger voor, van wie men denkt dat het een zelfportret is van Homeros.

De herkomst

van de Ilias

Wij kennen de Ilias als een Griekse tekst in een boek. Voorbeelden van heel oude tekstenversie van de Ilias zie je hiernaast staan.

Maar zo is het verhaal waarschijnlijk niet ontstaan...

Op de volgende slides zie je een aantal versies van de Ilias.

Beantwoord de vraag bij elke afbeelding.

Je ziet hier een heel oud bewaard fragment van de Ilias.
Op welk materiaal is de tekst geschreven?

1. hout
2. papier
3. papyrus
4. perkament

Dit fragment is gevonden in Egypte. Hoe komt het dat er juist dáár best veel van dit soort fragmenten gevonden zijn?

1. Homeros was een Egyptenaar en al zijn boeken zijn in Egypte gemaakt
2. heel veel Egyptenaren konden lezen en bijna iedereen had wel een kopie van de beroemde Ilias in huis
3. Egyptische archeologen kunnen gewoon veel beter zoeken dan anderen: waarschijnlijk ligt er in Griekenland ook nog heel veel, maar dat heeft nog niemand ontdekt!
4. door de hitte en droogte in Egypte zijn archeologische materialen daar goed bewaard gebleven

Wanneer zou de tekst zijn geschreven die je ziet staan op de afbeelding hiernaast?

1. in de prehistorie
2. tijdens de Trojaanse Oorlog
3. ten tijde van Caesar
4. tijdens de middeleeuwen

Op welk materiaal is deze tekst geschreven?

1. perkament
2. marmer
3. papyrus
4. hout

De datering van de Ilias en de Trojaanse Oorlog

• De Ilias zou voor het eerst zijn opgeschreven rond 800 voor Christus. Dat is ook de tijd waarin Homeros wordt geplaatst als schrijver van de tekst.

• De Trojaanse Oorlog is een mythisch verhaal, maar mensen zijn wel op zoek gegaan naar een historische oorsprong van dit verhaal. Wetenschappers denken dat het verhaal misschien teruggaat op een oorlog die gevoerd zou zijn  rond 1200 voor Christus. In het verhaal komen namelijk Griekse woorden voor die wel gebruikt werden rond 1200, maar niet meer rond 800.
  
• Als we van deze datering uitgaan, zit er dus 400 a 500 jaar tussen de historische oorlog en de tekst van Homerus. Maar wat is er in de tussentijd gebeurd met het verhaal?

Er zat minimaal 400 jaar de tijd tussen de tekst van de Ilias en de oorlog die mogelijk de inspiratie is geweest voor het verhaal. 400 jaar: daarin kan de wereld behoorlijk veranderen!
Even ter vergelijking: wat gebeurde er ongeveer 400 jaar geleden?

1. De Engelse dichter Shakespeare sterft
2. De VOC wordt opgericht
3. In Amerika wordt door Nederlandse kolonisten de stad New Amsterdam gesticht die later New York zou worden.
4. Nederland is in oorlog met Spanje: de Tachtigjarige Oorlog

De orale traditie

In de serie 'In Search of the Trojan War' probeert de Britse historicus Michael Wood achter het ware verhaal van de Trojaanse Oorlog te komen. Hiernaast zie je een fragment uit die serie. We krijgen wat achtergrondinformatie over Homeros en ook over wat de zogenaamde orale traditie was.

Bekijk dit filmpje tot aan 6.17 en beantwoord vervolgens de vragen op de volgende slides.

Wat betekent het Nederlandse woord 'oraal'?

1. mondeling
2. tekst
3. verhaal
4. gedicht

Wat was het beroep van Homeros?

1. schrijver
2. zanger
3. dichter
4. schilder

Leg in eigen woorden uit wat men bedoelt met de term 'orale traditie'.

Leg in eigen woorden uit welke rol de orale traditie heeft gespeeld in de 400 jaar tussen de mogelijke historische Trojaanse Oorlog, rond 1200, en de Ilias van Homerus rond 750.

Waardoor begonnen wetenschappers te vermoeden dat het verhaal van de Ilias een orale oorsprong heeft?

1. doordat er zo weinig teksten bewaard zijn gebleven
2. door de vele herhalingen in de tekst
3. door de vele fouten in de tekst
4. doordat ze niet zeker weten wie Homeros is

Wat is de functie van het bezoek van Michael Wood aan John Henry in het dorpje Kilgalligan in Ierland?
Dit filmfragment maakt duidelijk...

1. hoe goed John Henry de verhalen van Homerus uit zijn hoofd kent
2. dat de orale traditie in Ierland is ontstaan
3. dat de orale traditie typisch iets voor mannen is
4. dat de orale traditie in sommige culturen nog steeds bestaat

De historische achtergrond van de mythische Trojaanse Oorlog

Nu we denken te weten hoe het verhaal van de Ilias ooit ontstaan is, blijft nog steeds de vraag: heeft de Trojaanse Oorlog écht plaatsgevonden.

Was het alleen een mythe? Of zijn er ook historische bronnen die het verhaal bevestigen?

Bekijk daarvoor het filmpje op de volgende slide en beantwoord de vragen.

Rond welke periode begon men voor het eerst archeologische opgravingen te doen?

1. rond 800 voor Christus
2. in de middeleeuwen
3. in de 19e eeuw
4. in de 20ste eeuw

Hoe heet de exacte locatie waarvan men dacht dat Troje daar ooit gestaan zou kunnen hebben?

1. Hisarlik
2. Troas
3. Anatolië
4. Canakkale

Wat betekent
het Turkse woord 'hisarlik'?

1. Troje
2. oorlog
3. burcht
4. stad

Welke archeoloog heeft als eerste de resten opgegraven van het mogelijke Troje?

1. Charles Maclaren
2. Heinrich Schliemann
3. Frederick Calvert
4. Frank Calvert

Leg in eigen woorden uit wat er wordt bedoeld met Troje 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 9

Welk Troje wordt het meest in verband gebracht met het verhaal uit de Ilias?

1. 6
2. 7
3. 8
4. 9

Welke archeologische vondsten hebben uiteindelijk geleid tot de waarschijnlijk juiste identificatie van het Troje uit de Ilias?

1. gouden objecten en sieraden
2. een houten paard
3. een manuscript van de Ilias
4. sporen van oorlogsgeweld

De archeoloog die de opgravingen rondom Troje deed, deed een bijzondere vondst die hij 'de schat van koning Priamos' noemde. Hij dacht dat het de sieraden waren van de koning van Troje die in de Ilias genoemd wordt. De archeoloog was ontzettend trots en wilde zijn vondst aan iedereen laten zien. Hiernaast zie je zijn vrouw met de gevonden sieraden.

Welke grote fout had de archeoloog echter gemaakt?

1. De gevonden sieraden en gouden objecten waren veel ouder dan het Troje uit de Ilias kon zijn.
2. Priamos heeft nooit echt bestaan, en dus kunnen dit ook nooit zijn bezittingen zijn geweest,
3. Tijdens het opgraven had hij per ongeluk heel veel objecten geraakt met zijn schep; de sieraden zijn dus allemaal beschadigd.
4. De sieraden zijn gemaakt van een legering (mengsel) van goud en lood. Lood is giftig en niet veel later is zijn vrouw gestorven aan huidkanker.

Wat zijn twee grote voordelen van de locatie waar Troje gebouwd is?

Einde