Paragraaf 2.6 Gesteentenkringloop

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.9 De gesteentekringloop

H2 Endogene en Exogene processen

Domein Aarde

H5

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Lesdoel

1. Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je de drie hoofdgroepen van gesteenten noemen.

2. Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je de belangrijkste gesteenten uit iedere hoofdgroep noemen, beschrijven en herkennen.

3. Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je uitleggen hoe de gesteentekringloop en hydrologische kringloop aan elkaar gerelateerd zijn.

Gesteente groepen

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Sedimentgesteente

Sedimentgesteente ontstaat als sediment samengeperst wordt van losse korrels tot een vast gesteente

bv. zandsteen en schalie

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma/lava stolt 
• Basalt buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Voorbeeld: 

Gesteentes: Stollingsgesteente

Gesteente is gestold, dus was vloeibaar

--> Endogeen proces!

Voorbeeld: Basalt, Graniet

Stollingsgesteente: graniet

Graniet:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Langzame afkoeling -->
  zorgt wel voor kristallen

BASALT

- Ook stollinggesteente dus geen gelaagdheid & geen fossielen 

- Geen zichtbare kristallen --> want sneller afgekoeld dan graniet

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert sedimentgesteente nog verder van samenstelling.

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen holtes of barsten
• Geen fossielen

Voorbeeld: 

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen fossielen
  

Voorbeeld:

Marmer, leisteen 

plantenresten -> veen -> bruinkool -> steenkool

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

Deze figuur stelt de kringloop van gesteenten op het continent voor. Noteer de begrippen die bij de cijfers 1 t/m 4 in het schema passen. Kies uit: sedimentgesteente – gebergtevorming – sedimenttransport – verwering

Geef de namen van drie sedimentgesteenten

Onder welke twee omstandigheden ontstaat metamorf gesteente?

Welk gesteente is NIET metamorf gesteente?

1. Gneis
2. Marmer
3. Schalie
4. Steenkool

Welk hoofdtype gesteente is dit?

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Welk gesteente is géén stollingsgesteente?

1. Basalt
2. Leisteen
3. Tufsteen
4. Graniet

Stollings-
gesteenten

Sediment-
gesteenten

Metamorfe gesteenten

Zet de diverse gesteenten op de juiste plek in de kringloop

Aan de slag

- Maak paragraaf 2.6

- Maak de boxopdracht van 2.6

- Volgende les? Je ervaart zelf hoe het is om onderdeel te zijn van de gesteente-kringloop!