5.2 de middeleeuwse stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

5.2 De middeleeuwse stad

Herhaling 5.1

• Wat is het drieslagstelsel?
• Wat is ontginnen? 
• Waarom ontstond er weer een geldeconomie?
• Wat is de Hanze?

Leerdoelen

1: Je kunt de sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen hoe het ambachtswezen was georganiseerd.

2:Je kunt uitleggen waarom de invoering van stadsrechten laat zien dat steden in de late middeleeuwen meer macht kregen ten opzichte van de adel.

3: Je kunt uitleggen hoe de steden in de late middeleeuwen werden bestuurd.

Je kunt de sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen hoe het ambachtswezen was georganiseerd.

Lees 'De middeleeuwse stad'
Noem drie ambachten die in middeleeuwse steden werden uitgeoefend die op het platteland niet bestonden.

Lees 'De middeleeuwse stad'
Wat deden gilden op economisch gebied?

Wat deden de gilden op sociaal gebied?

Sociale lagen in de stad

• Burgerij = de groep bewoners van een stad
• 
  
• 1. Rijke kooplieden & gildemeesters (zaten in bestuur van de stad)

• 2. Winkeliers & ambachtslieden 
• 3. Gewone arbeiders
• 4. Bedelaars & daklozen

Leden gilde

• De meester: Een ambachtsman die met succes een meesterproef had afgelegd en zijn eigen werkplaats mocht beginnen
• Een ambachtsman die in dienst was van een meester en zelf nog geen     eigen bedrijf mocht hebben.
• Gezel: Onbetaalde ambachtslieden in opleiding
• Leerling

Afbeelding van een meesterproef. 

Dit is een test waarmee een gezel een meester kon worden binnen een ambacht. 

schooltv.nl

Organisatie gilden

• Gilde = vereniging van mensen die in een stad hetzelfde beroep uitoefenden
• Ook vrouwen mochten lid zijn van een gilde
• Proberen concurrentie te voorkomen: 
• regels over werktijden, opleiding, prijs en kwaliteit producten
• Niet aan regels houden? uit Gilde. 
• Alleen gilde mocht ambacht uitoefenen 

Wat deed een gilde allemaal?

1. Gilde controleerde de kwaliteit van producten
2. Gilde bepaalde de prijs van producten
3. Leden van een Gilde hielpen elkaar bij ziekte
4. Alle antwoorden zijn juist

Waarom zijn er gilden bedacht?

1. Om informatie te delen
2. Om prijsconcurrentie tegen te gaan
3. Omdat er veel werd gestolen
4. Omdat er veel armoede was

Wat wordt met het plaatje hiernaast uitgelegd?

1. De gilden in Europa
2. Het Hanze-verbond
3. De schepenen van steden in Europa
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist

Wie zijn de burgerij?

Je kunt uitleggen waarom de invoering van stadsrechten laat zien dat steden in de late middeleeuwen meer macht kregen ten opzichte van de adel.

Stadsrechten

• Eerst: Steden bestuurd door de heer. De stad stond op zijn stuk land, dus hij bestuurde de stad. 
• Maar al snel: steden willen zichzelf besturen, eigen munt, eigen rechtspraak, niet afhankelijk zijn van de heer in de oorlog --> dus zichzelf verdedigen --> stadsmuur. 
• Heren gaven vaak toe aan deze wesen: stad kreeg stadsrechten in ruil voor geld dat de stad aan de heer gaf. 

Stadsrecht

• = Het recht van de inwoners om hun stad zelf te besturen en zelf recht te spreken.
  
• In een officieel document werd vastgelegd welke rechten de burgers hadden: zo werden burgers machtiger dan de adel

schooltv.nl

Je kunt uitleggen hoe steden in de late middeleeuwen werden bestuurd.

Rechtspraak en bestuur

• Steden regelde hun eigen rechtspraak
• De rechtbank in een stad bestond uit: een schout en meerdere schepenen. 
• Schout = Voorzitter van de stedelijke rechtbank, die benoemd werd door de heer van een gebied.
• Schepenen = Mensen die onder leiding van de schout zorgden voor de rechtspraak.

Rechtspraak en bestuur

• Schout en schepenen losten samen misdrijven op, spraken recht en zorgden dat de straf werd uitgevoerd.
• Andere taken van schouten en schepenen: 
• zorgden voor de veiligheid op straat en de verdediging van de stad, maar ook voor de regels in een stad. 

• Ze vormde eigenlijk het bestuur van de stad. 
• Niet democratisch --> zelfde families waren altijd schout en schepenen

Een rechtbank

De man die op de verhoging zit is de schout (leider rechtbank). De mannen om hem heen zijn de schepenen (rechters). 

Waarom wilde de heer invloed blijven uitoefenen op het bestuur van de stad?

1. Een stad met stadsmuren en een eigen leger had te weinig macht.
2. Hij wilde belasting kunnen blijven innen.
3. Hij wilde zijn invloed op de steden vergroten.
4. Hij wilde zijn schout en schepenen kunnen ontslaan .

Een middeleeuwse stad werd bestuurd door een [.....] en [......], die benoemd werden door de [....]. Zij waren op de eerste plaats [........] , maar zorgden ook voor [......] op straat en de [......] van de stad.

Lees onderstaande vier zinnen over de gilden.

A Alle mensen in een gilde hadden hetzelfde beroep.
B Gezellen konden na hun meesterproef meester worden
C Lidmaatschap van een gilde was niet verplicht.
D Niet alle ambachten hadden een eigen gilde.

Welke is of welke zijn juist?

1. A en B
2. Alleen A
3. B en C
4. A en D

Wie bepaalde welke straf de misdadigers kregen/wat het vonnis was?

1. de Burgerij
2. Schout
3. Schepenen
4. Burgemeester

Welke stand vond je in de middeleeuwen alleen in de steden?

1. De schout en schepenen
2. De Burgerij
3. De adel
4. De geestelijken

Een gruwelijk goede opdracht!

Klik op de hotspots en sleep de straffen naar de juiste plek in de afbeelding.

Hand afhakken

Geselen

Ogen uitsteken

In het water gooien

Ophangen

Op de brandstapel

Onthoofden

Aan het werk....

Maken:  1,2,4,5, 8, 9, 10, 13