Biologie H5 par.8 Dominant en recessief HSX

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H5 par. 8

 Dominant en Recessief

Lesdoelen

Na deze paragraaf kan je het verschil tussen een dominant en een recessief allel uitleggen en er de juiste "letter" aan koppelen. Ook kun je aangeven of iemand homozygoot of heterozygoot is voor een eigenschap.

EERST

Even opfrissen

Welke van de onderstaande voorbeelden is een allel

1. Alle genetische informatie over de de ogen
2. Één gen over oogkleur
3. Alle genetische informatie over oogkleur
4. Één gen met de informatie voor bruine ogen

Wat is genexpressie?

Transcriptie

Leg transcriptie uit. Wat gebeurt er, waarmee en hoe?

Einde herhaling

Allel

Even opfrissen:

Genen komen in verschillende varianten voor. Zo'n variant wordt een allel genoemd. Van elk gen heeft een diploïd organisme twee allelen: in de chromosomen liggen de allelen op dezelfde plaats (dezelfde locus).

Genen verdelen over geslachtscellen

Bij het maken van geslachtscellen worden de chromosomenparen over 2 nieuwe cellen verdeeld.
De helft van de genetische informatie wordt in de ene geslachtscel geplaatst de andere helft in de andere geslachtscel. Hierdoor kunnen de allelen voor één eigenschap per geslachtscel verschillen.

Dominant (in gedrag)

Dominant bij erfelijke eigenschappen

Dominant betekent de boventoon voeren of de baas zijn.

Een dominante eigenschap is in het fenotype altijd zichtbaar als deze in het genotype aanwezig is.
(een dominante eigenschap wordt met een HOOFDletter geschreven)

Recessieve eigenschap

Recessief is ondergeschikt.

Een recessieve eigenschap is in het fenotype alleen zichtbaar als in het genotype beide eigenschappen recessief zijn.
(een recessieve eigenschap wordt met een kleine letter geschreven)

Homozygoot

Twee dezelfde allelen voor 1 erfelijke eigenschap:

Bijvoorbeeld informatie voor haarsoort.

2 x dominante allel

2x krullend haar

OF

2 x recessieve allel

2 x steil haar

Heterozygoot

Twee verschillende allelen voor 1 erfelijke eigenschap

Bijvoorbeeld informatie voor haarsoort.

1x krullend haar

1x steil haar.

Een zwart konijn heeft in zijn genotype informatie voor zwart en bruin haar. Welke kleur is dominant?

1. Zwart
2. Bruin

Een zwart konijn heeft in zijn genotype informatie voor zwart en bruin haar. Is dit konijn homozygoot of heterozygoot voor deze eigenschap?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Dominant gen

Wordt met een hoofdletter weergegeven.

Roos: bloemkleur rood is dominant over roze.

Als de bloem rood is heeft hij tenminste 1 allel voor rood dus als genotype:
Aa of AA

Recessief gen

Wordt met een kleine letter weergegeven.

Roos: bloemkleur rood is dominant over roze.

Als de bloem roze is heeft hij 2 allelen voor roze dus als genotype:

aa

Letters dominant en recessief

Zijn belangrijk voor het kunnen rekenen met erfelijkheid. Voor het kunnen maken van een kruistabel (dat behandelen we volgende les)

Codominant en partieel dominant

Een eigenschap is lang niet altijd volledig dominant. We onderscheiden twee andere typen dominantie, namelijk codominant en partieel dominant.

Bij codominantie worden ze beiden zichtbaar in het fenotype. 

Bij partiële dominantie is één gen duidelijk dominant, maar komt het recessieve allel bij heterozygote organismen toch deels tot uiting. Zo kunnen er bij een kruising tussen rode en witten bloemen roze bloemen ontstaan. Dit noemen we een intermediair kenmerk.

Sproeten

Het hebben van sproeten is een recessieve eigenschap.

Een man die heterozygoot is voor de eigenschap sproeten heeft als genotype voor deze eigenschap:

1. BB
2. Bb
3. bb

Een vrouw die homozygoot is voor de eigenschap sproeten maar geen sproeten heeft heeft als genotype voor deze eigenschap?

1. BB
2. Bb
3. bb

Bij konijnen wordt dwerggroei bepaald door een recessief gen. Twee normale konijnen krijgen een aantal jongen met dwerggroei. Wat is het genotype van de jongen met dwerggroei?

1. DD
2. Dd
3. dd

Bij konijnen wordt dwerggroei bepaald door een recessief gen. Twee normale konijnen krijgen een aantal jongen met dwerggroei. Wat kan je nu zeggen over het genotype van de twee ouders?

Resumerend

Na deze paragraaf kan je het verschil tussen een dominant en een recessief allel uitleggen en er de juiste "letter" aan koppelen. Ook kun je aangeven of iemand homozygoot of heterozygoot is voor een eigenschap.

Doelen bereikt?

EINDE