Veiligheid

Veiligheid rondom seksualiteit 

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Door:

 Marley Hagemeijer

Programma

• Wensen en grenzen aangeven 
  
• Leerdoelen
• Toestemming (consent)
• Grensoverschrijdend gedrag 
• Online veiligheid


• Wet en regelgeving
• Tips 

Wensen en grenzen

We gaan een persoonlijk onderwerp bespreken, dit betekend dat we samen een aantal 'regels' gaan opstellen met betrekking tot het veilige klimaat in de klas. 

Stel jouw gebruikersnaam anoniem in! 

Veilig leerklimaat:

Dit is een uitnodiging naar de klas toe om wensen en grenzen aan te geven, dit is belangrijk om een veilig leerklimaat neer te zetten. Het onderwerp wat besproken gaat worden kan als spannend en persoonlijk ervaren worden. 

Maak duidelijk dat de anonimiteit gewaarborgd blijft. 

Uit een bevraging bij jongeren en leraren blijkt dat begeleiders van relationele en seksuele vorming zeker over volgende 5 competenties moeten beschikken (sensoa.be, 2023).

Goede begeleiders:

• kunnen een positieve en veilige atmosfeer in de groep creëren.
• kunnen het thema openlijk en humoristisch behandelen en met oog voor correct taalgebruik.
• hebben seksuele ervaring, kunnen omgaan met persoonlijke vragen en daarbij grenzen stellen.
• zijn goed geïnformeerd over seksuele ontwikkeling, lichaam, seks, veilig vrijen, diversiteit en de leefwereld van jongeren.
• kunnen zich inleven in wat leeft bij jongeren, hebben goed contact met de jongeren en staan niet boven maar tussen hen.
  

Wat wil jij absoluut niet tijdens dit lesuur?

Noteer de punten op het bord zodat er gedurende de les bij overschrijding van een van de afspraken verwezen kan worden naar het bord. 

Wat vind jij belangrijk tijdens dit lesuur?

Noteer de punten op het bord zodat er gedurende de les bij overschrijding van een van de afspraken verwezen kan worden naar het bord. 

PICKASOLL

Hoe passen de wensen en grenzen die aangegeven zijn binnen de 

PICKASOLL-methode? 

PICKASOLL-Methodiek 

De poster spreekt voor zichzelf, bespreek deze met de klas. 

Leerdoelen

Jullie hebben basiskennis opgedaan over wat seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGG) inhoudt. 

Jullie maken het onderwerp 'SGG' bespreekbaar in de groep. 

Jullie zijn in staat om SGG te signaleren. 

Wat komt er in jou op als je denkt aan veiligheid met betrekking tot seksualiteit?

Voorkennis activeren:

Belangrijk om de voorkennis rondom veiligheid en seks te activeren. Hierdoor kun je pijlen wat zij al weten en ook of wat zij weten klopt. 

Filmpje over toestemming 

Toestemming, ook wel de veelgebruikte engelse term 'consent'. 

Wanneer zou jij spreken van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Definitie van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Dit kan al dan niet fysiek zijn. Voorbeelden van niet-fysiek sek- sueel grensoverschrijdend gedrag zijn het ongevraagd toezenden van pornografische afbeeldingen of het on- gevraagd versturen van seksueel getinte berichten via SMS en e-mail. Bij fysieke grensoverschrijding moet het slachtoffer zonder toestemming of onder dwang sek- suele handelingen ondergaan of uitvoeren. Toestem- ming betekent dat er sprake is van instemming met het volle bewustzijn, zonder verwarring of misverstand en met besef van de maatschappelijke norm en van de consequenties van het gedrag. Bij dwang gaat het om alle situaties waarin het slachtoffer niet kan weigeren of zich niet aan de situatie kan onttrekken of situaties waarin geen sprake was van vrijwilligheid. Bijvoorbeeld omdat er sprake is van lichamelijk of relationeel over- wicht, emotionele druk (zoals verleiding, beloning en beloftes, dreiging, manipulatie of chantage), lichamelijk geweld of economische afhankelijkheid. (De Haas, 2012). 

Definitie van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden.

Filmpje als gespreksstarter:

Wat zijn de effecten van alcohol en drugs dan ten opzichten van SGG? 

Alcohol en drugs 

• De effecten van alcohol: ken je de voorbeelden uit de praktijk? 

• De effecten van drugs zoals: ketamine, XTC/MDMA, cocaïne en GHB. 

Waar zou je dit dan vaker zien? -> vooral vrouwelijke studenten hebben veel last van de negatieve effecten van alcohol op SGG. 

Zien jullie dit ook in de praktijk? Mogelijk verhalen over 'tijdens het stappen' en mensen die losser worden na het nuttigen van alcohol. 

Drugs kan apart aangestipt worden:

De effecten 

- MDMA / XTC = Het hele lichaam raakt in een soort extase, aanrakingen zijn gevoelig en er wordt een hoge mate van romantiek gecombineerd met lust bereikt. Één nadeel van seks met MDMA of XTC is dat het middel de seksuele grenzen sterk kan verlagen.

- Ketamine = fysiek verlammend werkt. 

- GHB = verhoogde sex drive maar wordt ook gebruikt als 'rape-drug'. 

- Cocaïne = maakt zelfverzekerder, waardoor grenzen vager worden. 

Online veiligheid

• Wat betekend online veiligheid voor jou? 
  
• Wat doen jullie aan online veiligheid? 
  
• Wat deden jouw ouders voor jou aan online veiligheid?
  

• Voel je je wel eens onveilig online, zo ja, wanneer?  
  

 

Grooming

Grooming is een vorm van online seksuele intimidatie waarbij een volwassene via internet contact legt met minderjarigen. De groomer vraagt de minderjarige om seksuele handelingen te verrichten voor de webcam. Soms zoekt de volwassene seksueel contact in het echt.

Sexting

Sexting is een combinating tussen de woorden 'sex' en 'texting'. Seksueel expliciete beelden of tekstberichten verzenden door middel van mobiele telefoons of internetapplicaties wordt vaak sexting genoemd. 

Grooming: Het actief benaderen en verleiden door meerderjarigen van minderjarigen bijvoorbeeld via internet en social networking sites, chatrooms of webcams met als doel seksueel getinte contacten.

Sexting: verzenden (en ontvangen) van seksueel getinte beelden of berichten. Dit hoeft niet problematisch te zijn maar kan ook seksueel verkennend gedrag zijn. 

Casus

Lisa (12) heeft voor haar verjaardag een mobiele telefoon gekregen, al haar vriendinnen hebben al Instagram, Snapchat en Tiktok. Zij wil dit ook graag! 

Welke tips zou jij haar geven als jullie haar oudere broer of zus waren? 

Deze casus wordt klassikaal besproken

Wat vinden jullie van dit bericht? 

Wat vinden jullie van dit bericht? 

Gebruik de afbeeldingen om het gesprek aan te gaan met de leerlingen. 

Wat vinden jullie van dit bericht? 

Wat vinden jullie van dit bericht? 

Wet en regelgeving

• Wet meldcode
• Strafrecht 
• Jeugdwet 

https://www.schoolenveiligheid.nl/thema/aanpak-seksuele-grensoverschrijding-mbo/#wet-en-regelgeving 

https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/2020-07/whitepaper-seksuele-grensoverschrijding-en-seksueel-geweld-2020.pdf

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/bij-seksuele-voorlichting-hoort-ook-de-telefoon~bf129285/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F&referrer=https%3A%2F%2Fsurfsharekit.nl%2F

Opdracht

Denk eerst allemaal gedurende 3 minuten zelf na. Ga samen in gesprek over het de situatie zoals hieronder beschreven, schrijf de uitkomsten op. Jullie krijgen 7 minuten de tijd om met elkaar te overleggen, vervolgens bespreken wij de uitkomsten klassikaal. 

Nummers 1: Wat kun jij doen als je grensoverschrijdend gedrag ziet tijdens het uitgaan? 

Nummers 2: Wat kun jij doen als je grensoverschrijdend gedrag ervaart in jouw persoonlijke leven? 

Nummers 3: Wat kun je doen als je grensoverschrijdend gedrag  ervaart op de werkvloer door bijvoorbeeld een collega? 

Nummers 4: Wat kun je doen als je een vriend of vriendin grensoverschrijdend gedrag ziet vertonen? 

Nummers 5: Wat kun je doen als je grensoverschrijdend gedrag ziet onder cliënten? 

Laat jongeren nadenken over grensoverschrijdend gedrag en strategieën om dit tegen te gaan.  

Didactiek:

Genummerde hoofden 

Denken-uitwisselen-delen. 

Voorkomen van SGG

• Goede seksuele voorlichting.  

• Positieve seksuele ervaringen. 

• Heb hier oog voor maar ken je grenzen als professional. 

Bewezen effectief voor de preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn volgens Heemelaar (2022) 2 punten namelijk:

1. Positieve seksuele ervaringen, jongeren die positieve ervaringen hebben opgedaan zijn veel beter bestand tegen grensoverschrijdend gedrag. 

2. Goede seksuele voorlichting, jongeren hebben de kennis waar zij op kunnen bouwen. 

Iemand neemt jou in vertrouwen, wat nu? 

Er zijn zes dingen die mensen moeten horen als ze een ervaring van seksueel misbruik delen: 

“Ik geloof jou.” 

“Ik ben blij dat je me dit vertelt, het is heel moedig om dit te delen.” 

“Ik vind het erg dat jou dit is overkomen.” 

“Je bent niet alleen, veel kinderen en jongeren maken dit helaas mee.” 

“Het is niet jouw schuld. Het is nooit de schuld van het slachtoffer, maar van diegene die het grensoverschrijdend gedrag stelt.” 

“Je moet hier niet alleen mee omgaan, er zijn mensen die je kunnen helpen.” 

Reacties op verhaal

Mocht het zo zijn dat iemand dit aan jou vertelt, wees dan bewust van jouw grenzen als professional, ga geen coachende gesprekken aan maar laat dit over aan een arts, therapeut of seksuoloog. 

Wel bruikbaar zijn deze reacties om iemand te steunen. 

Belangrijk is om geen fysiek contact te maken, iemand is de regie over zijn lichaam verloren gedurende het seksueel misbruik. Jij kunt onbedoeld door bijvoorbeeld een arm om iemand heen te slaan, dit gevoel bij het slachtoffer opnieuw aanwakkeren. 

slachtofferwijzer.nl

Let op: deze module kan mogelijk triggerend werken. 

Heb jij zelf een nare seksuele ervaring meegemaakt en heb je hulp nodig? Neem dan contact op met het Centrum voor Seksueel Geweld (centrumseksueelgeweld.nl). 

Je kunt gratis bellen via 0800-0188, of gratis (en anoniem) chatten met een van de hulpverleners. 

Of trek aan de bel bij jouw studieloopbaan begeleider, zorgcoördinator of vertrouwenspersoon. 

Wat vond je leuk om te leren?

In het vooruitzicht: Diversiteit