Woordenschat H4 H3e

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H3e

docent

Telefoon in de telefoontas, leg NN en je schrift op tafel

Pak je leesboek...

Stijlfiguren hoofdstuk 4:

Woordenschat

Pleonasme en tautologie

Je kan/leert pleonasmen en tautologieën herkennen, begrijpen en verbeteren. 

Pleonasme

Bij een pleonasme wordt een eigenschap van iets dubbel uitgedrukt. 

Een pleonasme bestaat uit twee woordsoorten:

 vaak een bn en een zn. 

Het bn drukt een eigenschap uit die al besloten ligt in het zn. Denk bijvoorbeeld aan witte sneeuw. Sneeuw is altijd wit, dus dit bn is dubbelop.

Voorbeelden pleonasme:

Groen gras

Ronde bal

Mondeling gesprek

Hoekig vierkant

Houten boomstam

Veelvoorkomende uitdrukkingen, die eigenlijk pleonasmen zijn:

Grote reus

Gratis cadeau

Nog eens herhalen

Weer hervatten

Vieze stank

Wanneer fout?

Een pleonasme kan gebruikt worden om zinnen aantrekkelijker te maken en om zaken te benadrukken. Denk bijvoorbeeld aan gedichten. 

In zakelijke teksten wordt een pleonasme als stijlfout gezien. Dus daar is het niet goed om van een 'ronde cirkel' of een' dood lijk' te spreken.

Tautologie

Een tautologie is een combinatie van woorden die hetzelfde uitdrukken. Het zijn twee woorden van dezelfde woordsoort: bijvoorbeeld twee bn, twee zn of twee bw. 

Tussen de woorden in staat meestal een voegwoord (en of of). Je kunt hierbij denken aan verheugd en blij. Deze woorden betekenen hetzelfde en één van de twee kun je prima weglaten.

Voorbeelden tautologie:

Veel voorkomende, geaccepteerde tautologieën:

Never nooit (niet)

Pracht en praal

Vast en zeker

één en hetzelfde

Leugen en bedrog

Tautologieën die vaak als fouten worden gezien:

Ik doe het zo, want dat doe ik immers altijd. (want en immers betekenen hetzelfde)

We wisten dit reeds weken al. (reeds en al betekenen hetzelfde).

Tot dusver hebben we dit niet eerder gezien. (tot dusver en niet eerder betekenen hetzelfde)

Verschillen:

Het verschil zit hem dus in de woordsoorten. 

Bij een pleonasme is er sprake van twee verschillende woordsoorten, waarbij het ene woord iets uitdrukt wat al in het andere woord besloten ligt. 

Bij een tautologie wordt hetzelfde gezegd met twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort.

Aan de slag!

H4 woordenschat, blz. 120

maken opdr. 4

Je kan/leert pleonasmen en tautologieën herkennen, begrijpen en verbeteren.