11.4 je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

11.4 je lijkt op...

lesplanning

• Welkom
• Terugblik
• 11.4 uitleg
• quiz
• samenvatting

Herhaling

in het kort kijken we terug naar hoofdstuk: 

11.1 man en vrouw

11.2 bevruchting

11.3 zwangerschap

11.1 man en vrouw

Allebei vruchtbaar in pubertijd. Jongens tot hun dood, meisjes tot de overgang

11.2 bevruchting

11.3 zwangerschap

1-12 waken is een embryo

12-40 weken is een foetus

De bevalling?

Een bevalling bestaat uit drie fasen:

1. Weeën voor de ontsluiting

2.Uitdrijving, foetus wordt baby

3. Nageboorte, placenta, navelstreng en vliezen moeten ook het lichaam verlaten

Hoe ontaat een tweeling?

Een eeneiige tweeling:

ontstaan uit één eicel en één zaadcel.

    Een twee-eiige tweeling:

ontstaan uit twee eicellen en twee zaadcellen.

Tweelingen

twee-eiige tweeling                                                één-eiige tweeling

tweelingen

eeneiige tweeling: tweeling die uit 1 bevruchtig is ontstaan.

twee-eiige tweeling: ontstaan uit 2 bevruchtingen

Twee-eiige tweeling

Eeneiige tweeling

11.4 Je lijkt op.......

Leerdoelen

• waar zit jouw bouwbeschrijving.
• hoe zitten de eigenschappen op de chromosoom
• waardoor lijk je op je ouders
• zijn alle eigenschappen erfelijk

waar zit jouw bouwbeschrijving

chromosomen: draden in de kern van elke cel. Normaal zitten er

                                                           46 los in je cel, maar bij celdeling                                                                   rollen ze op en kan je ze onder de                                                                 microscoop zien. De chromosomen                                                             zijn dubbel. je hebt dus 23 paar                                                                     chromosomen. Chromosomen                                                                        bestaan uit DNA.

waar zit jouw bouwbeschrijving

DNA: stof waaruit je chromosoom bestaat

Het zijn de traptreden van de wenteltrap

Je hebt er 4: G - C - T - A 

DNA is opgebouwd met eiwitten

waar zit jouw bouwbeschrijving

chromosomenparen: 23 dubbelen = 46 chromosomen in 1 cel

waar zit jouw bouwbeschrijving

Genoom: alle chromosomen bij elkaar

hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen

DNA maakt de eiwitten. 

Gen is 1 eigenschap 

hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen

allel: variant van een gen. 

Daardoor lijk je niet voor 100% op je vader of moeder. Allelen zorgen ervoor dat er variatie ontstaat. De dominante allel wint

https:

Bouwbeschrijving

In de celkern liggen chromosomen.

chromosomen

bestaan uit de stof DNA. 

(trui - wol      broek - spijkerstof)

chromosomen 

Bevatten jouw bouwbeschrijving

Chromosomen bepalen hoe jij er uit ziet. 

- Op de chromosomen zitten "bandjes", genen

- 1 gen = 1 eigenschap, bijvoorbeeld oogkleur,       haarkleur, krullen, vorm neus enz...

Alle chromosomen samen = GENOOM

Genoom = bouwbeschrijving 

ELKE LICHAAMSCEL BEVAT 46 CHROMOSOMEN

https:

Gewone cel

Eicel

Zaadcel

Gewone cel

Bevruchting

Bevruchte eicel

Ben je een jongen of een meisje?

Alle chromosomen hebben een 'partner' en vormen samen een paar.

Je hebt dus 46 chromosomen en 23 chromosoomparen.

22 van deze paren zijn nagenoeg hetzelfde.

Het 23e paar kan twee vormen hebben: een X-vorm en een Y-vorm.

XX = het een vrouw.

XY = het een man.

De X en Y chromosomen noem je geslachtschromosomen.

Waardoor lijk je op je ouders?

In voortplantingscellen  zitten 23 chromosomen,

Wanneer de kern van de eicel en de kern van de

zaadcel (de bevruchting) samensmelten,

heb je 2 x 23 = 46 chromosomen. 

Je krijgt dus de helft van de chromosomen van

je vader en de helft van je moeder.

Omdat de eigenschappen in deze chromosomen

zitten lijk je dus op je vader en op je moeder.

Ben je een jongen of een meisje?

Heb je al je eigenschappen van je ouders geërfd?

• Eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.  Dit zijn erfelijke eigenschappen.
• Ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk. Dit noem je aanleg.
•  niet-erfelijke eigenschappen.

Aangeboren afwijkingen

• Geen ziekte
• extra chromsoom
• Moeder vader geeft 24 chromosomen i.p.v. 23.
• verandering vlak na de samensmelting plaats heeft gevonden

Huidskleur

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Paars haar hebben.

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Een litteken

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Heel creatief zijn

1. Erfelijk
2. Aangeboren
3. Aanleg

Waarom hebben voortplantingscellen maar 23 chromosomen?

• In de celkern ligt: DNA
• De DNA-code voor 1 eigenschap: gen
• Varianten voor deze eigenschap: allel
• DNA codeert voor: eiwitten
• Eiwitten regelen alles in een cel

Gen en allel

Gen:

• Deel van de chromosomen
• Codeert voor 1 eigenschap
• Kan meerdere allelen bevatten
• Bijvoorbeeld: oogkleur

Allel:

• Variant van de eigenschap waar het gen voor codeert
• Helft van papa en helft van mama
• Bijvoorbeeld: blauw, bruin, groen

De variant van een eigenschap noemen we een.............

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Allel

Prenataal onderzoek

Mitose en meiose

Meiose:

• Reductiedeling
• Functie: Maken van geslachtscellen

Mitose:

• Gewone celdeling
• Functie: bijmaken van lichaamscellen voor groei, vervangen en herstel

Prenataal onderzoek

Niet Invasieve Prenatale Test (NIPT)

• Er wordt bloed afgenomen bij de moeder.
• Geen risico op miskraam.

• De NIPT wordt niet in je boek genoemd, maar is sinds een paar jaar een belangrijke vorm van prenataal onderzoek.

Genotype:

• De informatie op al je genen.

• Bepaald door je erfelijke eigenschappen (ook aanleg).
• Bijvoorbeeld: je hebt een blanke huid.

Fenotype:

• Dat wat je ziet van een eigenschap (uiterlijk).

• Bepaald door het genotype en omgeving.

• Bijvoorbeeld: je huid wordt donkerder doordat je een week veel in de zon bent. 

Samenvatting

Je hebt geleerd waardoor je op je ouders lijkt.
Je hebt geleerd hoe eigenschappen worden doorgegeven.
je hebt geleerd hoe aangeboren aandoeningen ontstaan.