Lessenreeks Zorgethiek

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Beroepsethiek

Dit is de eerste les ethiek. Op het plaatje zie je een duiveltje en een engeltje. Vraag de leerlingen wat ze denken dat er bedoeld wordt. Hebben ze zelf wel eens last van een dilemma waarbij ze een duiveltje en een engeltje op hun schouder hebben? (5 minuten, geef de studenten vrijheid om op elkaar te reageren)

Wat heb je geleerd van de lessen ethiek?

De studenten gebruiken hun telefoon om woorden te versturen. Waar denken ze aan als ze het woord ethiek horen? Zijn ze op stage al ethische vragen tegengekomen? (5 minuten)

Ethische concepten

1. Deugdenethiek

2. Plichtethiek

3. Utilisme

4. Medische ethiek/principe ethiek

5. Zorgethiek

De lessenreeks ethiek bestaat uit 5 lessen. Vandaag wordt de deugethiek behandelend. op de slide staan de overige onderwerpen.  (5 minuten)

Wat houden de ethische concepten ook alweer in?

Deugdenethiek

Wat is de deugdenethiek? 

• Aristoteles
• Hoe leef je goed? 
• Ultiem geluk
• Moreel handelen
• Keuzes die passen bij je rol

Deugdenethiek

Bij de deugdenethiek staat de centrale vraag: 

hoe te leven of hoe word ik gelukkig? 

Het antwoord op deze vraag naar 'het goede leven' wordt geformuleerd in termen van deugd, doel (telos) en eudaimonía (geluk). Dit goede leven bereik je volgens Aristoteles door het ontwikkelen van je karakter, door het ontwikkelen van deugden (karaktereigenschappen).

Wat is een deugd?

De studenten gebruiken hun telefoon om woorden te versturen. Waar denken ze aan als ze het woord ethiek horen? Zijn ze op stage al ethische vragen tegengekomen? (5 minuten)

Wie was de bedenker van Deugdenethiek?

1. Charles Darwin
2. Aristoteles
3. Plato
4. Alexander de Grote

Wat wordt in het filmpje beschreven als "deugd"?

1. Het midden van één ondeugd
2. Twee deugden
3. Het midden van twee ondeugden

Beschrijf 2 ondeugden en daarbij het midden (de deugd)

In het laatste deel van het filmpje hebben ze het over het juiste midden: een deugd is het midden tussen twee ondeugden. Laat de studenten twee ondeugden omschrijven met daarbij de deugd. Bijvoorbeeld: een cliënt niet helpen, een cliënt altijd helpen waardoor hij/zij niets zelf meer doet. Deugd: de cliënt ondersteunen waar nodig. (15 minuten, 5 minuten om iets te bedenken, 10 minuten om te bespreken).

Wat is een deugd?

Een deugd houdt voor Aristoteles altijd in: het midden tussen twee extremen die samen de ondeugden vormen. Bijvoorbeeld: moed is het midden tussen lafheid en roekeloosheid:

Vraag:

Welke deugd vind jij belangrijk?

Deugden – het juiste midden

Utilisme

Trolleyproblem

Je hebt een keuze, maar het is kiezen tussen 2 kwaden. Er zal altijd iemand gekwetst worden of iets lijdt ergens onder.

Waarom kies je voor het één en niet voor het ander? Wat is goed en wat is slecht? Is dat er überhaupt wel?

Heb je zelf ook een trolleyproblem?

Trolley probleem

Hoewel er talloze varianten geformuleerd zijn van het trolleyprobleem, komt het algemeen op het volgende neer: persoon A kan een handeling verrichten die vele mensen kan helpen, maar door dit te doen wordt persoon B onterecht geschaad. De vraag is dan: onder welke omstandigheden is het moreel juist voor persoon A om de rechten van persoon B te schaden in functie van het welzijn van de groep?

Utilisme

De keuze is goed als de uitkomst goed is

De keuze draagt bij aan zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen

Ieder mens heeft hierin zelf de keuze

Uitleg door docent.

10 minuten utilisme

https://mens-en-samenleving.infonu.nl/filosofie/186082-het-utilisme-van-john-stuart-mill.html

Artikel

Op de volgende slide lees je in je groepje van 3 een artikel en maak de opdracht: 

Schrijf samen op hoe de zorgverzekeraar het utilisme gebruikt.

10 min.

https:

Casus (deel 1)

Meneer Broere woont in een aanleunwoning van een zorgcomplex waar hij samen met zijn vrouw heeft gewoond. Zij is 3 maanden geleden overleden. 

Meneer Broere is 89 en hij heeft een redelijke gezondheid. Hij voelt zich, ondanks het gemis van zijn vrouw, erg thuis in de  woning. De woning is op de begane grond met een klein tuintje. 

Formeel zou hij nu naar een eenpersoons appartement 1 hoog moeten, maar hij geeft aan dat hij dat
echt niet meer kan op zijn leeftijd. Hij durft niet met de lift en hij geniet enorm van zijn tuintje. “Als ik hier weg moet, ga ik dood”. 

Groepsgesprek

Laat de studenten eerst de casus lezen. Vertel kort welke drie stromingen we al hebben behandeld (deugdethiek, plicht ethiek en utilisme). Daarna gaan we in een kring zitten voor een groepsgesprek. De studenten vertellen welke stroming ze hebben gekozen en wat zij vinden dat er moet gebeuren. Laat ruimte voor op of aanmerkingen door andere studenten. De docent leidt het gesprek. 20 min.

Casus (deel 2)

Verpleegkundigen die hem kennen geven aan dat meneer Broere sterk gehecht is aan zijn eigen huis, verhuizing zal hem veel stress en verdriet opleveren.

Op de wachtlijst staat het echtpaar Beuning. Zij is beginnend dement en moet binnen redelijke tijd uit huis omdat er brandgevaar bestaat doordat ze vergeet dat het eten opstaat. Bovendien biedt het huis de nodige risico’s op vallen. Mevrouw Beuning kan naar een verpleeghuis, maar de aanleunwoning biedt meer kans om nog langer samen te kunnen wonen.

Welke zorgvrager zou jij de woning bieden?

Plichtethiek

Opdracht

Bedenk een regel die jij nooit van je leven zou verbreken

= Plichtethiek

Welke regel zou jij nooit verbreken?

5 min.

Plichtethiek

Normen

Verbreken van regels is verkeerd

Jij bent zelf verantwoordelijk

Autonomie

Zelf de consequenties aanvaarden

Uitleg door docent:

Een plicht kan bestaan uit normen waaraan jij vanuit geloof of eigen overtuiging aan moet voldoen. Deze regels verbreken is verkeerd en er zijn consequenties aan verbonden indien dit gebeurd. Elk mens is zelf verantwoordelijk voor zijn of haar handelen. Dit betekent ook wel autonomie, en ze hebben zelf de keus om ergens voor te kiezen.  10 min

In groepjes van 3

Jullie zijn zelf zorgverleners.

Zoek INDIVIDUEEL op het internet wat plicht betekent voor iemand die zorg verleent. 

Bespreek daarna de gevonden antwoorden met  je groepje. 

De docent verdeelt de klas in groepen van 3. Laat ze daarna individueel werken aan de opdracht. 15 min. 

Wat betekent plicht voor iemand
die zorg verleent?

5 min

Plichten voor een zorgverlener

Je bent verplicht goede zorg te verlenen (= zorgplicht)

Verplicht om in begrijpelijke taal uitleg te geven over de behandeling en onderzoeken (= informatieplicht)

Verplicht een medisch dossier bij te houden (= dossierplicht)

Verplicht om de privacy van je zorgvrager te waarborgen (= privacy plicht)

5 min.

Aan welke plichten
moet je op je stage
voldoen?

5 min

Casus

Jij werkt in een instelling voor mensen met NAH. Een van de cliënten gebruikt 's nachts een slaapmiddel omdat hij slecht slaapt.  In de pauze vertelt een collega dat ze net is gescheiden en hierdoor erg slecht slaapt. Ze wil graag 5 slaappillen van de cliënt meenemen om even een paar dagen goed te slapen.

Wat zou jij doen als een collega dit jou verteld?

Medische ethiek

Medische ethiek

- Autonomie

- Plicht tot niet schaden

- Plicht tot goed doen

- Rechtvaardigheid 

Medische of principe ethiek bestaat uit vier principes (zie slide). Elke principe gaan we bij langs lopen. Deze volgorde wordt altijd aangehouden. Heeft de student een casus meegemaakt die aansluit bij het principe geef hier dan ruimte voor en ga ik gesprek met deze student. 5 min.

Wat betekent autonomie?

1. Je maakt je eigen keuzes
2. Je beslist voor een ander persoon
3. De arts beslist wat er gebeurd
4. Vrijheid van meningsuiting

https://ethics.org.au/big-thinkers-thomas-beauchamp-james-childress/

Leg uit wat autonomie is. 10 min. 

Plicht tot niet schaden. Maar een chirurg zal toch moeten snijden. Laat de studenten bedenken wat ze met dit principe kunnen bedoelen. 

Het is bedoeld niet verdere schade aan te richten. De chirurg beschadigd het lichaam om binnenin het lichaam erger te voorkomen. Ze mogen dus geen extra schade aanrichten of dit expres doen. 

Plicht tot goed doen

Een arts moet doen wat goed is

De patiënt heeft het recht om te weigeren(autonomie)

Een arts is vriendelijk en respectvol naar de patiënt

Botst vaak met autonomie

https://ethics.org.au/big-thinkers-thomas-beauchamp-james-childress/

Een dokter heeft een plicht tot goed doen. 

Plicht tot rechtvaardigheid

Wie krijgt voorrang in een ziekenhuis?

Zorg en aandacht eerlijk verdelen

Grootste overlevingskans

https://ethics.org.au/big-thinkers-thomas-beauchamp-james-childress/

Bespreek kort het utrechts stappenplan met de studenten. Maak groepjes van 4 en laat ze de casus op de volgende dia lezen. Daarna gaan ze in hun groep het utrechts model toepassen en antwoord geven op de vragen. Daarna loopt de docent de stappen bij langs en vraagt aan de studenten wat hun antwoord er op is. 30 min

Praktijkcasus

Zorgethiek

Zorgethiek

Een stroming die wil begrijpen hoe zorg in elkaar zit 

Zorgethiek gaat er van uit dat er in elke zorg iets "goeds" zit

Zorgethiek kijkt naar specifieke en unieke situaties

Belangrijk is dat je in gesprek gaat met de zorgvrager

Deze mensen hebben vaak een kwetsbare gezondheid

Beantwoord de vragen

1. Wat is het probleem?

2.  Wat wil de echtgenoot?

3. Beschrijf de voor- en nadelen

4. Beschrijf op 1 A4 een eventuele oplossing. Onderbouw je keuze vanuit eerder besproken perspectieven

5. Presenteer jou oplossing aan de klas 

Dit is een uitgebreide opdracht. Maak de eerste vraag samen met de studenten. Wat is hier het echte probleem? Bespreek dit samen met de studenten. Het is niet erg als een student een ander probleem vind dan andere studenten. Laat de studenten op de laptop de overige vragen uitwerken.  Elke student presenteert zijn oplossing voor de klas. De overige studenten stellen kritische vragen waarbij de student zich verdedigd. Er is geen goed of fout maar de student moet bewust worden van zijn of haar antwoord en onderbouwing. De duur van deze opdracht is tot het einde van de les. (40 min)

Wat heb jij geleerd van de lessen over ethiek?

Korte feedback ronde van studenten. Wellicht nemen ze iets mee naar stage of in hun werk. 5 min.

Opdracht: Waar liggen jouw prioriteiten?