Aanvulling Lesbrief 3 'Illegaliteit en verzet'

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Nederland WO2

Leerdoel:

Aan het eind:

- kun je meerdere gebeurtenissen/ verschijnselen uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland omschrijven en in de juiste tijdsvolgorde zetten.

Op 10 mei 1940 valt Nazi-Duitsland ons land binnen via een Blitzkrieg (razendsnelle verrassingsaanval). Nederland vecht terug, maar 4 dagen later, op 14 mei wordt Rotterdam volledig platgebombardeerd. 

Wanneer Hitler dreigt om ook andere steden te bombarderen beslist Nederland om na 6 dagen, op 15 mei, te capituleren (overgave), waarna rijkscommissaris Seyss-Inquart de hoogste nazi-bestuurder van Nederland wordt. De regering en koningin Wilhelmina waren ondertussen al gevlucht naar Londen en werkten in ballingschap (hadden niets te zeggen).

In de eerste maanden gaat het 'normale leven' gewoon door, toch wordt Nederland onderdrukt. Zo verbieden de bezetters (de Nazi's) van ons land om niet alles in de kranten te zetten. Kortom, de Nazi's bepalen wat in de kranten staat (= censuur) en gebruiken boeken en radio voor hun propaganda (het verspeiden van hun ideeën).

De Nazi's streven naar gelijkschakeling, dit bekent dat de Nederlanders zich volledig moesten aanpassen aan de bezetter (de Nazi's o.l.v. Hitler). 

Na 6 dagen geeft Nederland zich over.

Op 14 mei 1940 wordt het centrum van Rotterdam volledig gebombardeerd.

Volgende dia: Monument “De verwoeste stad” op Plein 1940 in Rotterdam (google maps)

Een jaar later, vanaf 1941, treden de Duitse bezetters harder op met intimidatie en terreur. Zo dwingen zij Nederlandse mannen om in Duitse (oorlogs)fabrieken te werken.

De Duitsers houden ook razzia's (klopjachten/ drijfjachten) op joden. 

Op 11 februari 1941 worden in Amsterdam na een razzia 425 joden door de nazi's opgepakt. Veel Amsterdamse arbeiders zijn verontwaardigd en komen in protest en gaan staken. Na deze Februari-staking worden 12 stakers gedood.

Van de 140.000 joden in Nederland worden er 107.000 via doorgangskamp Westerbork naar het oosten (vooral naar vernietigingskamp Auschwitz in Polen) gedeporteerd (= vervoerd/ getransporteerd) van wie er 5000 terugkregen.

Vrijwel alle Nederlanders zijn in de oorlog anti-Duits, maar een kleine minderheid gaat ook echt in verzet. Zij drukken bijvoorbeeld illegale kranten waar de echte waarheid in stond geschreven, of helpen onderduikers die zich schuilhouden bv op zolders of in kelders. De bekendste onderduiker is de 15-jarige Anne Frank.

Een andere kleine minderheid van Nederland collaboreert (werkt samen) met de bezetters (nazi-Duitsland).

Een razzia.

De bevrijding van Nederland in 1945.

Hitler weet dat de geallieerde landen (o.a. De VS, Canada, Engeland, Frankrijk, Australie en Nieuw-Zeeland) een tegenaanval gaan doen, maar waar? Daarom de Atlantik Wall.

Uiteindeliijk wordt op 6 juni 1944 (D-Day) de Atlantikwall doorbroken op de stranden van Normandie (Frankrijk).

In september 1944 wordt Zuid-Nederland bevrijd, maar Nederland blijft tijdens de zeer koude winter 1944/45 (Hongerwinter) bezet, omdat Operatie Market Garden (Slag om Arnhem) - waarbij de belangrijkste bruggen met duizenden parachutisten veroverd moesten worden - wordt gewonnen door de Duitsers, ondanks het feit dat het Nederlands spoorwegpersoneel meehielp door o.a. de spoorlijnen en treinen te vernielen (zodat de Duitsers dit niet meer konden gebruiken) (= Spoorwegstaking).  

Gevolg: 20.000 Nederlanders sterven van de kou en honger (Hongerwinter). Op 5 mei 1945 capituleert (geef zich over) het Duitse leger in Nederland. 5 mei is nu Bevrijdingsdag (4 mei: Dodenherdenking)

D-day op 6 juni 1944 is het startsein van de bevrijding van west-Europa. 

De Atlantikwall is een 5000 km lange verdedigingslinie van de nazi's. Deze linie kent meer dan 10.000 bunkers en ontelbare mijnenvelden in de duinen en op het strand.

Volgende dia: Een oude examenvraag, daarna: Bevrijdingsjournaal 17 sept '44: Wat hield Operatie Market Garden in? (8:11)

Hiernaast zie je een foto van een verzetsgroep in Sneek.
Op het bord staat: Bureaux der illegaliteit (= kantoor van het verzet).
Is deze groepsfoto tijdens of na de Duitse bezettingsperiode van Nederland gepubliceerd? Doe het zo: Deze foto is … (kies uit: tijdens / na) de Duitse bezetting gepubliceerd, want … (geef verklaring).

Een oude examenvraag: Hiernaast zie je een kaart over een gebeurtenis tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Welke titel past bij deze kaart?

1. D-day
2. Operatie Market Garden
3. Slag om Engeland
4. Spoorwegstaking

Hiernaast zie je een pamflet gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog (1944).

Op het pamflet staat bovenaan: Spoormannen, houdt vol!
Onderaan staat: Niet voor onze voedselvoorziening maar voor mensenroof willen de nazi’s u gebruiken.

Welke oproep past bij de bron?

1. Ga door met de aanpassing!
2. Ga door met de deportaties!
3. Ga door met de staking!
4. Ga door met de voedseltransporten!

Na een oproep via Radio Oranje begon op verzoek van de geallieerde legerleiding de Spoorwegstaking van 1944. De staking was redelijk succesvol, maar de bevolking in een groot deel van Nederland heeft ook geleden onder een onbedoeld gevolg van deze staking.
Noem eerst het doel dat de geallieerde legerleiding met de Spoorwegstaking wilde bereiken.
Noem daarna een onbedoeld gevolg van de Spoorwegstaking voor de bevolking in een groot deel van Nederland. Doe het zo: Het doel van de geallieerde legerleiding was ….
Een onbedoeld gevolg was …

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er aannemers die ‘bunkerbouwers’ werden genoemd. Deze Nederlandse aannemers boden vrijwillig hun diensten aan om voor de Duitse bezetter bunkers te bouwen
langs de Nederlandse kust.

Welk begrip past bij het aannemen van deze opdrachten?

1. aanpassingspolitiek
2. collaboratie
3. gelijkschakeling
4. verzet

In de grafiek valt op dat in sommige maanden het aantal doden veel hoger is dan in andere maanden. Behalve een bombardement op een wijk in Den Haag en doodstraffen die werden uitgevoerd, is er nóg een historische oorzaak te noemen voor dit hoge aantal doden.
Welke historische oorzaak wordt bedoeld?

Tussen het begin van de bevrijding van Zuid-Nederland en de bevrijding van de rest van Nederland vinden de volgende gebeurtenissen plaats:

1 De eerste hongertochten vinden plaats tijdens de Hongerwinter in het Westen van Nederland.
2 De Geallieerden slagen er niet in om de brug bij Arnhem te veroveren.
3 Radio Oranje roept vanuit Londen op tot de Spoorwegstaking.

Wat is de juiste volgorde van deze gebeurtenissen, van vroeger naar later?

1. het begin van de bevrijding in Zuid-Nederland 1 → 2 → 3 bevrijding van de rest van Nederland
2. het begin van de bevrijding in Zuid-Nederland 1 → 3 → 2 bevrijding van de rest van Nederland
3. het begin van de bevrijding in Zuid-Nederland 3 → 1 → 2 bevrijding van de rest van Nederland
4. het begin van de bevrijding in Zuid-Nederland 3 → 2 → 1 bevrijding van de rest van Nederland

Sleep de 5 gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde:

Oorlog in Azië

Nazi-Duitsland heeft  in de oorlog 2 bondgenoten, namelijk Italië en Japan. 

Japan wilt in Azië een grootmacht zijn, maar heeft geen grondstoffen. Daarom moeten andere landen in Azië worden veroverd. 

Veel Aziatische kolonies van West-Europese landen worden bezet door Japan, bv ook Nederlands-Indië (Indonesië). Bij deze bezetting gebruikt Japan de propaganda-leus: "Azië voor de Aziaten!" 

Gevolg is dat de Indonesiërs eerst wel blij zijn met de 'nieuwe' bezetter, maar Japan rooft alle grondstoffen en voedsel in de bezette gebieden en maken meisjes tot seksslaven voor het Japanse leger.  Blanke mannen moeten dwangarbeid verrichten voor de Japanners en vrouwen en meisjes komen in jappenkampen (Japanse concentratiekampen) terrecht. 

In 1941 valt Japan de Amerikaanse vloot in Pearl Harbor aan op het Amerikaanse eiland Hawaii in de Grote Oceaan, waardoor Japan in oorlog raakt met de Geallieerden.

Terwijl in de zomer van 1945 heel Europa bevrijd is van Nazi-Duitsland, geeft de Japanse keizer Hirohito zich nog niet over. De Amerikaanse president Truman beslist om een gloednieuw wapen "de atoombom" te gebruiken op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, waarna Japan op 15 augustus 1945 ook capituleert. 

Zet de letter 1 t/m 4 onder elkaar:

Noem vier gebeurtenissen/ verschijnselen die in deze les zijn besproken en zet ze ook in de juiste tijdsvolgorde: