Les 2: Mensjesrechten

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Macht

Maatschappijleer BK 3 - les 2

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...ken je de begrippen grondwet, grondrecht, vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, persvrijheid en belangen(tegenstelling). (R)

...je kunt uitleggen waarom we een grondwet hebben. (T1)

...je kunt het verschil uitleggen tussen rechten en plichten. (T1)

...je kunt voorbeelden van grondrechten noemen. (R)

...je kunt uitleggen waarom sommige grondrechten met elkaar botsen. (I)

Nederland, een democratie

Vorige les hebben we geleerd dat Nederland een land is waar het volk mag meebeslissen, dit noemen we een democratie. Het volk kan meebeslissen via volksvertegenwoordigers. Zij stemmen in de Tweede en Eerste Kamer (het parlement) over wetten. De belangrijkste wetten staan in de ...

parlement

De volksvertegenwoordiging bestaande uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. In het parlement wordt beslist over wetten en de regering gecontroleerd.

democratie

De macht ligt bij de burgers van een samenleving. Bijvoorbeeld: In Nederland kiezen burgers over hun bestuur.

volksvertegenwoordiger

Iemand die namens jou stemt op wetsvoorstellen. Deze persoon vertegenwoordigd jou in de politiek.

Maak de zin af!
De belangrijkste wetten staan in de...

Grondwet!

De belangrijkste wetten van ons land staan dus in de grondwet. Deze wetten zijn de basis voor alle andere wetten die er in Nederland gemaakt worden. Een nieuwe wet mag dus nooit in strijd zijn met de grondwet. 

politici

Personen (mannen/vrouwen) die zich dagelijks bezig houden met de politiek.

grondwet

Belangrijkste wet van een land. Hierin staan de rechten en plichten van de burgers en de overheid.

07:23

In welk artikel uit de grondwet staat dat dit niet mag?

07:26

Had jij hier iets van gezegd?

1. Ja
2. Nee

Rechten en plichten

In de grondwet staan alle rechten en plichten die een burger heeft.

Een recht is iets waar jij recht op hebt, oftewel wat jij mag.

Een plicht is iets wat jij verplicht bent te doen, oftewel wat jij moet. 

Iedereen, ook de koning of de minister-president, moet zich aan de Grondwet houden. De burger wordt dus beschermd tegen medeburgers maar ook tegen de overheid. Daarom is Nederland een rechtsstaat.

recht

Iets dat je mag.

plicht

Iets dat je moet.

rechtsstaat

Een land waarin de rechten en plichten van burgers én van de overheid in de grondwet zijn vastgelegd en ook worden nageleefd.

00:11

Geef een voorbeeld van een grondrecht.

01:02

Wie moeten er wetten en begrotingen (plan waar in staat waar geld aan uitgegeven wordt) goedkeuren?

01:18

Wanneer is een rechter onafhankelijk?

1. Als hij of zij een eigen bedrijf heeft
2. Als hij of zij vanuit de eigen mening bepaald wat een eerlijke straf is
3. Als hij of zij doet wat de regering wil
4. Als hij of zij alleen op basis van de wet bepaald wat een eerlijke straf is

02:01

Hoeveel volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer moeten vóór de wet stemmen om de grondwet te veranderen?

1. Een kwart
2. Meer dan de helft
3. Twee derde
4. Allemaal

Grondrechten

In de grondwet staan jouw grondrechten. Deze grondrechten worden ook wel artikelen genoemd. 

Het eerste grondrecht heet dan ook artikel 1 en gaat over gelijkheid: 

‘Allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook is niet toegestaan.’

grondrecht

De belangrijkste rechten van de burger die zijn vastgelegd in de grondwet. Denk aan: vrijheid van meningsuiting, persvrijheid (dat je alles mag zeggen wat je wil), etc.

grondwet

Belangrijkste wet van een land. Hierin staan de rechten en plichten van de burgers en de overheid.

artikel

Een deel van een (grond)wet. Hierin wordt uitgelegd wat die wet is en wat jouw recht óf plicht betekent.

Hier zie je de grondwetbank voor de Tweede Kamer. Artikel 1 staat hierop geschreven. Misschien heb je hier zelf wel eens gezeten?

Waarom heeft men de grondwetbank juist voor de Tweede Kamer neergezet denk je?

Welke grondrechten zijn er?

In de grondwet staan veel verschillende soorten  grondrechten, zoals bijvoorbeeld het kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, recht op privacy, godsdienstvrijheid, recht op de onaantastbaarheid van het lichaam en persvrijheid.

grondrecht

De belangrijkste rechten van de burger die zijn vastgelegd in de grondwet. Denk aan: vrijheid van meningsuiting, persvrijheid (dat je alles mag zeggen wat je wil), etc.

grondwet

persvrijheid

Persvrijheid betekent dat kranten, radio en tv vrij zijn om te zeggen wat ze willen. In veel landen staat de vrije pers onder druk of is er geen persvrijheid.

godsdienstvrijheid

Godsdienstvrijheid betekent het recht om zelf te kiezen voor een bepaalde godsdienst en deze uit te oefenen, zonder dat de overheid daar invloed op uitoefent.

Grondrechten die botsen

In de grondwet staan dus veel verschillende grondrechten. Soms botsen die grondrechten met elkaar. Bijvoorbeeld het recht op vrijheid van menings-uiting kan botsen met het recht op gelijkheid. Je mag zeggen wat jij vindt maar je mag niet iemand discrimineren vanwege zijn geaardheid. Voor de wet is iedereen namelijk gelijk. Er ontstaat dan een belangentegenstelling omdat er twee belangen botsen die mensen allebei belangrijk vinden.

grondwet

Belangrijkste wet van een land. Hierin staan de rechten en plichten van de burgers en de overheid.

grondrecht

De belangrijkste rechten van de burger die zijn vastgelegd in de grondwet. Denk aan: vrijheid van meningsuiting, persvrijheid (dat je alles mag zeggen wat je wil), etc.

vrijheid van meningsuiting

Vrijheid van meningsuiting is het recht om alles te mogen zeggen wat je wil, zolang je anderen niet opzettelijk (expres) beschadigd.

discriminatie

Discriminatie is mensen anders behandelen op basis van kenmerken zoals godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele gerichtheid, burgerlijke staat, handicap of chronische ziekte en leeftijd.

belang

Een belang is iets wat mensen belangrijk vinden of voordeel bij hebben.

belangentegenstelling

Een belangentegenstelling is wanneer verschillende belangen niet met elkaar overeenkomen of zelfs botsen.

Noem nu eens zoveel mogelijk grondrechten

Wilders veroordeeld voor groepsbelediging, maar krijgt geen straf

PVV-leider Geert Wilders is door het gerechtshof in Den Haag schuldig bevonden aan groepsbelediging in 2014, maar vrijgesproken van het aanzetten tot haat en discriminatie. De PVV-leider krijgt geen straf. Het hof vindt dat hij als democratisch gekozen politicus met zijn jarenlange beveiliging een hoge prijs betaalt voor zijn uitspraken.

DILEMMA
Wat vind jij belangrijker?

1. Vrijheid van meningsuiting
2. Gelijke behandeling, discriminatie is niet toegestaan

‘Bestrijd homohaat én moslimhaat’

Moslims die homosexueel of transgender zijn krijgen kritiek van conservatieve moslims maar ook van mensen die tegen de islam zijn. Sommige mensen vinden dat angst voor de islam en angst voor homo's allebei bestreden moeten worden. 

DILEMMA
Wat vind jij belangrijker?

1. Iedereen moet gelijk behandeld worden
2. Vrijheid van godsdienst

Deze dominee discrimineert homo's, immigranten en zwarten. Vind jij het terecht dat de journalist Tim Hoffman om uitleg gaat vragen?

Van welk grondrecht maakt de journalist Tim Hoffman hier zelf gebruik?

1. Vrijheid van meningsuiting
2. Persvrijheid
3. Godsdienstvrijheid
4. Recht op privacy

De vrijheid van religie kan ten koste gaan van de gezondheid van anderen

Bij corona toch gewoon naar de kerk? Middenin een pandemie? De overheid kan diensten inperken dankzij Europees recht.

DILEMMA
Wat vind jij belangrijker?

1. Recht op gezondheid
2. Vrijheid van godsdienst

Mensenrechten

Mensenrechten gelden voor iedereen. Door de Verenigde Naties zijn er daarom verdragen en afspraken gemaakt over het beschermen van mensenrechten. Denk bijvoorbeeld aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. 

In onze Nederlandse grondwet komen dus mensenrechten die wereldwijd gelden terug. Maar wat zijn dan mensenrechten?

verdrag

Afspraken die opgeschreven zijn in een officieel document. Dit is ondertekend door landen, zij moeten zich dus houden aan die afspraken.

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is een verklaring die in 1948 is aangenomen door de Verenigde Naties om de rechten van alle mensen te omschrijven.

mensenrechten

Mensenrechten beschermen de waardigheid van ieder mens. 

Je hebt mensenrechten omdat je mens bent, welk geslacht, etnische afkomst, godsdienst of politieke overtuiging je ook hebt. Ze gelden altijd en overal, voor iedereen. 

Mensenrechten hebben een speciale plaats in het recht. Ze zijn vastgelegd in de Grondwet en er zijn internationale afspraken over gemaakt.

01:22

Welke organisatie die zich bezig houdt met mensenrechten werd opgericht in 1948?

1. Herenigde Landen
2. Herenigde Naties
3. Verenigde Landen
4. Verenigde Naties

01:37

Noem een kwetsbare groep die door mensenrechten extra beschermd kan worden.

01:44

In welk jaar krijgen kinderen hun eigen mensenrechtenverdrag genaamd het Kinderrechtenverdrag?

1. 1889
2. 1948
3. 1989
4. 2021

02:14

Welk recht vind jij heel belangrijk? Leg je antwoord uit!

02:33

Wat betekent het 'ratificeren' van kinderrechten?

1. Dat de kinderrechten gelezen zijn door een minister.
2. Dat de kinderrechten in de wetten van het land zijn opgenomen.
3. Dat de kinderrechten gelezen zijn door een koning.
4. Dat ratten meer rechten hebben dan kinderen

Kinderrechten

Een derde van de wereldbevolking is kind. Al deze kinderen, waar ook ter wereld, hebben dezelfde rechten. De kinderrechten zijn vastgelegd in 54 artikelen in het Verdrag voor de Rechten van het Kind. Er staat bijvoorbeeld in dat kinderen recht hebben op onderwijs, gezondheidszorg en een veilige plek. Maar ook dat ze recht hebben op bescherming tegen mishandeling, kinderarbeid, de gevolgen van oorlog en seksuele uitbuiting. 

In opdracht van de Verenigde Naties ziet UNICEF erop toe dat regeringen het Kinderrechtenverdrag respecteren en nakomen. 

kinderrechten

Kinderen hebben rechten bedoeld om hen te beschermen. zoals het recht op onderwijs, gezondheidszorg en een veilige plek. 

Voor welk kinderrecht komt Unicef hier op?

1. Het recht op dure spullen
2. Het recht op een blauwe rugzak
3. Het recht op onderwijs voor jongens
4. Het recht op onderwijs voor alle kinderen

Het filmpje van Unicef is ingesproken door deze beroemde Hollywood-acteur, Liam Neeson. Hij speelt vaak in actiefilms zoals Taken, Star Wars, Batman, Lego the Movie en Men in Black.

Waarom vraagt Unicef aan Liam Neeson om hun filmpje in te spreken, denk jij?

Begrippen uit deze les

Grondwet

Grondrechten

Vrijheid van meningsuiting

Persvrijheid

Godsdienstvrijheid

Belangen

Belangentegenstelling

Verklaring van de rechten van de mens

Mensenrechten

Kinderrechten

Sleep de begrippen naar de juiste uitleg

Grondwet

Grondrechten

Vrijheid van meningsuiting

Persvrijheid

Godsdienstvrijheid

Belangen

Belangentegenstelling

Verklaring van de rechten van de mens en burger

Mensenrechten

Kinderrechten

Dit recht is het recht om alles te mogen zeggen wat je wil, zolang je anderen niet expres beschadigd.

Deze rechten beschermen de waardigheid van ieder mens. 

Kinderen hebben rechten bedoeld om hen te beschermen.

De belangrijkste rechten van de burger zijn hierin vastgelegd. Denk aan: vrijheid van meningsuiting,  etc.

De Verklaring van de Rechten van de Mens is een verklaring die in 1948 is aangenomen door de Verenigde Naties

Belangrijkste wet van een land. Hierin staan de rechten en plichten van de burgers en de overheid.

Wanneer verschillende belangen niet met elkaar overeenkomen of botsen.

Media zijn vrij om te zeggen wat ze willen.

Iets wat mensen belangrijk vinden of voordeel bij hebben.

Het recht om zelf te kiezen voor een bepaalde godsdienst en deze uit te oefenen.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.