4.1 Nazi's aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3,4

4.1 Nazi's aan de macht

Duitsland 1933-1939

Vandaag:

Hoe kwamen de nazi's aan de macht? 

Klassikaal: uitleg, filmpjes, quizvragen en examenvragen.

Zelfstandig: maak een samenvatting van H4P1. 

Klaar? Huiswerk maken: blz. 92 en 93.

  Kennen 

• kenmerken fascisme
• kenmerken nationaal-socialisme
• Hoe maakten de nazi's van Duitsland een totalitaire dictatuur?

Weet je het nog?

• 1919 Vrede van Versailles (WOI)

=> nederlaag Duitsland

=> Duitse volk wil wraak

=> herstelbetalingen onmogelijk hoog

• 1929 Beurskrach New York -> crisis wereldwijd

=> Duitsland zwaar getroffen

=> werkloosheid + armoede

=> volk ontevreden

Mussolini

=> het voorbeeld voor Hitler

Mussolini grijpt de macht

Italië in 1922, het wordt een fascistisch land

 

Veel ideeën van het fascisme en het Duitse nationaal-socialisme komen overeen.

Kenmerken van fascisme 

• Anti-democratisch: dictatuur

• Er is één leider. Hij bepaalt wat goed is. 
• Extreem nationalistisch
• Militaristisch, geweld belangrijk
• Totalitair

=> partijen die dit soort denkbeelden hebben noemen we: extreem rechts

Kenmerken van het nazisme

• Führerprincipe: Eén sterke leider aan de macht.
• Nationalistisch: Duitsland is superieur en heeft Lebensraum (=leefruimte) nodig (in het Oosten, Polen en Rusland).
  
• Militarisme
• Totalitair
  
• Rassenleer en antisemitisme.
• Alle Duitsers moeten bij elkaar in 1 land wonen: Heim ins Reich

Het verschil tussen beide ideologieën?

• Nationaal-socialisme => Rassenleer + antisemitisme
  

• Fascisme niet!
  

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

Na de verkiezingen van november 1932, waarbij de NSDAP de grootste werd, wordt het land vrijwel onbestuurbaar

• Andere partijen (en de president) kunnen niet meer om Hitler heen: 
• hij wordt kanselier (minister-president). 

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

De NSDAP wordt de grootste partij. 

Hitler moet samenwerken met andere partijen.  

Rijksdagbrand

27 februari 1933

• Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt  opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 
• Hitler gebruikt dit om de macht te grijpen!

Machtingswet

24 maart 1933

"Duitsland verkeert in Nood"

•  Machtigingswet, die Hitler onbeperkte macht geeft: Duitsland is een dictatuur.

Machtingswet

• De Grondwet kan door Hitler worden aangepast en opgeschort,  zonder goedkeuring van het Duitse parlement.
• Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden.

Führer

1934

• Als president Hindenburg in 1934 overlijdt, komt er geen nieuwe president
  
• Hitler is vanaf dat moment Führer, Leider, van Duitsland
  

• 
  

Hitlers populariteit stijgt

vanaf 1934

• Hitler is rond 1934 mateloos populair. Het gaat goed in Duitsland. 
  
• Werkeloosheid daalt.
• Economie draait weer.

De Gestapo, 

de SS en de SA

• De Gestapo: geheime staatspolitie
• Bewapende groepen van de NSDAP: SS en SA
• SA: knokploegen om tegenstanders te intimideren
• SS: lijfwacht van Hitler

Gelijkschakeling en indoctrinatie

Alle organisaties kwamen onder toezicht van de nazi's.

Door indoctrinatie werd ervoor gezorgd dat alle Duitsers op de zelfde manier gingen denken; nationaal- socialistsch denken.

• Hitlerjugend: jongens werden voorbereid op een leven als soldaat die zonder nadenken de bevelen van de Führer opvolgde.
• Bund Deutscher Mädel: meisjes leerden er hoe zij een goede huisvrouw konden zijn en dat de ideale Duitse vrouw veel kinderen baarde.
  

Antisemitisme

• Jodenhaat
• Antisemitisme bestaat al duizenden jaren...

Antisemitisme in Nazi-Duitsland

• Hitler geeft Joden de schuld van ALLES wat fout was
• rassenleer: joden zijn minderwaardig aan Arische ras
• 1935: rassenwetten: discriminatie van joden in openbare leven
• Kristallnacht 1938

Kristallnacht 9 november 1938

Na een vlammende radiotoespraak van Joseph Goebbels (die ging over de propaganda van Nazi-Duitsland), trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen.

De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen. 

Vanaf dan worden joden massaal opgesloten in concentratiekampen

Voorbeeldvraag examen

Bron 6

De Duitse geheime politie schrijft op 11 november 1938 in een rapport.

Gebruik bron 6

➤Leg uit dat de gebeurtenis in de bron past bij een kenmerk van het nationaal-socialisme.

Doe dit door:

- eerst het kenmerk te noemen van het nationaal-socialisme, en

- daarna met een voorbeeld uit de bron dat kenmerk aan te tonen.

Afgelopen nacht zijn er 191 synagogen en 11 buurthuizen in brand gestoken. Nog eens 76 synagogen zijn tot de grond toe verwoest. Daarnaast zijn er zo’n 20.000 Joden opgepakt. Er vielen 36 doden en er waren ook 36 zwaargewonden. Deze doden en gewonden zijn Joden.

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• kenmerk: anti-semitisme / Jodenhaat (1)
• voorbeeld uit de bron: er wordt geweld gebruikt tegen Joden/Joodse bezittingen/Joodse gebedshuizen / Joden worden gearresteerd, gedood of raken (zwaar)gewond (1)
  

CV

Voorbeeldvraag examen

Bron 7

Een poster van de NSDAP voor de verkiezingen van de Rijksdag (1928)

Gebruik bron 7

➤Leg uit, met behulp van de poster, welk standpunt de NSDAP had over
het Dawesplan. 

Doe het zo:

De NSDAP was (vul in: vóór of tegen) het Dawesplan, omdat … (geef

verklaring).

Dat blijkt uit … (noem het onderdeel van de bron).

• Voorbeeld van een juist antwoord is:
• Het standpunt van de NSDAP over het Dawesplan was dat ze tegen het plan waren, omdat de Duitse arbeider/Duitsland door het Dawesplan wordt tegengewerkt/onderdrukt wordt/in slavernij wordt gehouden / omdat de Duitse bevolking/de Duitse regering gedwongen wordt om de herstelbetalingen te betalen 1 
• Dat blijkt uit de kettingen die vastzitten aan (het) Dawes (plan) 1

Opmerking Alleen als na ‘tegen’ een juiste verklaring volgt, mag een scorepunt worden toegekend

CV

Wat is geen kenmerk van het nationaal-socialisme:

1. propaganda
2. terreur
3. parlementaire democratie
4. censuur

Deze afbeelding staat in een schoolboek. Welk begrip past daar bij?

1. Censuur
2. Indoctrinatie
3. Propaganda
4. Wapenwedloop

Gebruik de bron

→Waarom is deze afbeelding een voorbeeld van propaganda? Kies het juiste antwoord.

-> Gebruik bronelementen

1. Je ziet allemaal hakenkruizen op de tekening. Blijkbaar was Hitler aan de macht toen deze afbeelding werd gemaakt. Dat is propaganda: aan de macht zijn.
2. Hitler ziet er stoer uit op deze afbeelding. Hij is niet bang, hij laat zien dat hij zijn volk zal leiden. Het is dus reclame voor Hitler, en dat is wat propaganda is: politieke reclame.
3. Je ziet op de tekening dat de zon schijnt. Dat betekent dat het goed gaat met de mensen. Als het goed gaat met mensen, zijn ze heel erg propaganda.
4. Hij heeft een heel leger bij zich, dat staat achter hem. Waarschijnlijk gaat hij iedereen die het niet met hem eens is, heel hard aanpakken. En dat is wat propaganda is: je tegenstanders uitschakelen.

Hitler gaf de Joden de schuld van het verliezen van de 1e Wereldoorlog. Bij welk kenmerk van het Nationaal Socialisme hoorde dit?

1. Totalitaire staat
2. Propaganda
3. Rassenleer
4. Verheerlijking van geweld

Wat is geen kenmerk van het nationaal-socialisme:

1. propaganda
2. terreur
3. parlementaire democratie
4. censuur

Welk begrip hoort NIET bij fascisme?

1. verheerlijking leider
2. censuur
3. rassenleer
4. extreem nationalisme

Wat is een totalitaire staat?

1. Een staat waarin het leger de baas is
2. Een staat waar je weinig vrijheid hebt en gecontroleerd word
3. Een staat waarin veel politieke partijen zijn
4. Een staat waarin iedereen gelijk is

Wat is geen kenmerk van een totalitaire staat?

1. Tegenstanders worden opgesloten in strafkampen.
2. Journalisten mogen kritiek uiten op de overheid.
3. Er is een dictator aan de macht.
4. Op school leren kinderen over de staatsideologie.

Welk kenmerk van de nationaal-socialisten past bij de afbeelding?

1. 1 partij, 1 leider
2. Nationalisme
3. Militarisme
4. Rassenleer

Huiswerk: 

• Maken blz. 92 en 93. 

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

• Hoewel Hitler nu kanselier is én leider van de grootste partij in de Rijksdag, heeft hij niet de meerderheid in het Duitse parlement. 
• Hij zal dus altijd moeten samenwerken met andere partijen.
• En dat vindt hij afschuwelijk: te lang praten om er samen uit te komen...

Rijksdagbrand

27 februari 1933

• Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 

• Aan zijn schuld wordt echter nu nog steeds ernstig getwijfeld...
  

Machtingswet

24 maart 1933

• ...de brand komt Hitler namelijk wel érg goed uit: hij kan de noodtoestand in Duitsland uitroepen.
• Het Duitse parlement neemt een noodwet aan, de Machtigingswet,
• Die geeft Hitler onbeperkte macht: Duitsland is een dictatuur.

Machtingswet

• De Grondwet kan door Hitler worden aangepast en opgeschort, zonder goedkeuring van het Duitse parlement.
• Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden.
• Sommige burgerrechten worden opgeschort (o.a. briefgeheim)

• Gelijkschakeling: iedereen moet zich houden aan de ideologie van de Nazi's

Nacht van de Lange Messen

juni 1934

• Hitler kan door de Machtigingswet zijn tegenstanders uitschakelen.
• Dit zijn in het begin mensen binnen Hitlers eigen partij, waaronder de SA. 
• Sommigen worden zonder proces vermoord door de SS, anderen komen in concentratiekampen.

Führer

1934

• Als president Hindenburg in 1934 overlijdt, komt er geen nieuwe president:
• Hitler is vanaf dat moment Führer, Leider, van Duitsland

• Aan hem is onvoorwaardelijke trouw verschuldigd (Führerbeginsel)
  

Trouw aan de Führer

vanaf 1934

• Hitlerjugend: jongens werden voorbereid op een leven als soldaat die zonder nadenken de bevelen van de Führer opvolgde.
• Bund Deutscher Mädel: meisjes leerden er hoe zij een goede huisvrouw konden zijn en dat de ideale Duitse vrouw veel kinderen baarde.
  

Hitler's populariteit stijgt

vanaf 1934

• Hitler is rond 1934 mateloos populair. Het gaat goed in Duitsland. 
• Zolang je niet tot een minderheid hoort, pluk je de vruchten van zijn beleid.
• Door grootschalige werkverschaffingsprojecten daalt de werkloosheid snel,  en krijgen Duitsers weer zelfvertrouwen én nationalistische gevoelens.

Neurenberger Rassenwetten

1935

• Deze wetten moeten de rechten voor Joden sterk beperken, met als doel dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.

• Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger
  

Der Anschluß

maart 1938

• Hitler wil alle Duitsers in één Groot Duits Rijk (Heim ins Reich). 
• Hij maakt handig misbruik van de politieke chaos in Oostenrijk en speelt in op de gevoelens van het Oostenrijkse volk. 
• Hij annexeert Oostenrijk en maak het een deel van het Duitse Rijk (Ostmark).
  

Conferentie van München

september 1938

• Frankrijk en Engeland zijn geschrokken van de Anschluß, maar willen geen oorlog (Appeasement) 
• Hitler belooft dat er geen oorlog komt als hij Sudetenland, Tsjecho-Slowakije, krijgt. 
• Duitsland, Engeland, Frankrijk en Italië komen tot een akkoord.
  

Kristallnacht

9 november 1938

• In Parijs vermoordt een jonge Jood, Herschel Grynszpan, een Nazi. 
  
• Na een vlammende radiotoespraak van Joseph Goebbels, trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen.
  
• De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen.