Les 3 - benaderingen van filosofie, Socrates en Plato

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Wat is filosofie?

Les 3: benaderingen van filosofie en Socrates

Periode 3

vwo-4

Lesdoelen en lesopbouw

• Kennen: verschillende deelgebieden van filosofie, Socratische methode
• Kunnen: meedoen met quiz- en open vragen

1. Uitleg: deelgebieden filosofie
2. Pre-Scoraten + Socrates
3. Socrates & Plato: video + vragen
4. Uitleg: Socrates + Plato
5. Socratische vragen
6. Reflectie: wat weten we nu?

Deelgebieden filosofie

• Filosofie kan over van alles gaan. Ze omvat de hele werkelijkheid.
• Toch kunnen we enkele deelgebieden onderscheiden:

1. Filosofische antropologie - nadenken over het wezen van de mens
2. Ethiek - nadenken over normen en waarden 
3. Sociale en politieke filosofie - nadenken over de samenleving als geheel
4. Metafysica - vragen over de diepste structuren van de werkelijkheid
5. Kennistheorie - vragen over zekere kennis
6. Logica en argumentatieleer - vragen over geldige redeneringen

Pre-Socratische filosofie

• De Westerse filosofie is niet zozeer begonnen bij Socrates. 
•  Voor Socrates waren er ook al filosofen, maar destijds stond filosofie voor iets veel breders dan nu: streven naar kennis!
• Pre-Socratische filosofen (zoals Thales, Heraclitus, Parmenides, Pythagoras, etc.) hadden gemeen dat ze onderzoekers waren. Ze wilden allemaal met het verstand begrijpen/verklaren hoe de natuur werkte (logos).  

01:21

Hoe heette de techniek die Socrates toepaste?

1. Vroedvrouwtechniek
2. Gewetenstechniek
3. Gestapo-techniek
4. Detective-techniek

02:12

Waar werd Socrates niet van beschuldigd?

1. Niet erkennen van Atheense goden
2. Bederven van de jeugd
3. Misleiden van de jeugd
4. Diefstal van Atheense leiders

00:34

Volgens Plato is nadenken over ideaalbeelden nuttig.

1. Waar
2. Niet waar

01:31

Plato vergelijkt de ideale 'vormen' achter de zichtbare werkelijkheid met een houten voorbeeld dat beeldhouwers gebruiken.

1. Waar
2. Niet waar

was de leraar van.. 

was de leraar van.. 

Opdracht: vul de openstaande vakken juist in!

Aristoteles

Plato

Socrates

Socrates en Plato

Socrates (469 v. Chr. – 399 v. Chr.) is de bekendste 

Griekse filosoof

• Socrates heeft zelf niets geschreven
• Alle informatie over hem is van anderen afkomstig

Plato (427 v. Chr. – 347 v. Chr.) was zijn belangrijkste leerling

•  Schreef dialogen (filosofische gesprekken), met Socrates vaak als belangrijk personage

Plato's dialogen

•  Plato’s dialogen draaien vaak om een ‘wat is …?’-vraag.
• Op de puntjes wordt dan meestal een goede karaktertrek (deugd) ingevuld:

- Rechtvaardigheid

- Moedigheid
- Zelfbeheersing

•  Het doel van de dialoog is om tot een definitie (betekenis) te komen die door iedereen geaccepteerd wordt.

Socratische methode

• De gesprekstechniek om tot de definitie van zo’n karaktertrek te komen, wordt de Socratische methode genoemd
• Verloopt via een vast patroon
• Het is een soort kruisverhoor
  
• Socrates laat zijn gesprekspartner steevast in de val lopen

Socratische methode

1. Socrates’ gesprekspartner lanceert zijn originele stelling:              “Moedigheid is […]” Deze stelling beschouwt Socrates stiekem als onwaar; hij gaat hem nader onderzoeken. 
2. Socrates probeert z’n gesprekspartner uit te horen (stelt veel vragen) en laat diegene aanvullende stellingen accepteren.
3. Socrates argumenteert vervolgens dat de aanvullende stellingen juist de originele stelling van zijn gesprekspartner onderuit halen.
4. Socrates claimt afsluitend dat hij heeft laten zien dat de originele stelling van zijn gesprekspartner een tegenspraak bevat (hij is dus onwaar). 

Drie vragen

Bedenk een kort antwoord op de volgende vragen:

1. Wanneer ben je een eerlijk mens? Een eerlijk mens ben je wanneer je..  
2. Diefstal (stelen) is altijd slecht. Klopt dit?
3. Moedig zijn betekent altijd de strijd aan gaan.

Wanneer ben je een eerlijk mens? Dat ben je wanneer je..

Diefstal (stelen) is altijd slecht. Klopt dit?

Moedig zijn betekent altijd de strijd aan gaan.

Reflectie: wat weten we nu?

We weten nu dat.. 

• de filosofie bestaat uit verschillende deelgebieden ('benaderingen')
• Socrates de leraar was van Plato, Plato de leraar van Aristoteles
• Socrates niets heeft opgeschreven, veel wat we van hem weten komt via Plato
• In Plato's dialogen Socrates een grote rol speelt, en daar de Socratische methode toepast (gesprekstechniek om tot algemeen geaccepteerde definities te komen)