1.4 Europa na de Eerste Wereldoorlog 2023

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

1.4 Europa na de
 Eerste Wereldoorlog

Planning

• Leerdoelen
• Gevolgen van het verdrag van Versailles
• Duitsland na WOI
• Fascisme in Italië
• Kenmerken van het fascisme
• Ottomaanse Rijk-Turkije
• Nederlands neutrale politiek

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom de Republiek van Weimar grote politieke en economische problemen kende. 
  
• Je kunt uitleggen hoe in Italië het fascisme op kwam. 
• Je kunt omschrijven hoe het Ottomaanse Rijk uiteenviel en de nieuwe staat Turkije ontstond
• Je kunt uitleggen waarom Nederland begin 20e eeuw een neutraliteitspolitiek voerde

Interbellum

• 
  
  
• Interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode tussen twee oorlogen.

• Het interbellum is de periode tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (1919-1939)
  

Gevolgen van het verdrag van Versailles 

• Oprichting Republiek van Weimar (Eerste parlementaire democratie in Duitsland).
  

• Duitsland was altijd een keizerrijk geweest en kende geen democratie, daarnaast was dit de regering die de wapenstilstand had getekend.....

• Door schadevergoeding waren er veel economische problemen in Duitsland. 

Bezetting van het Ruhrgebied

• Omdat Duitsland de herstelbetalingen niet meer kan opbrengen, bezetten Franse troepen het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen tot betalen.

• Dit mocht..... volgens het Verdrag van Versailles.
  
• Franse troepen blijven in het Saargebied tot 1925.

Franse troepen bezetten Essen

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog 

• Herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.
  
  

• Regering besluit geld bij te drukken: 
• Gevolg: geld wordt nog minder waard. 
  
  

• Verschillende groepen (extreemlinks/extreemrechts) proberen de macht te grijpen (staatsgreep) en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici).
  

Hyperinflatie Duitsland

1923

• Om de herstelbetalingen te doen laat de Weimar regering extra geld bijdrukken. 
  
• Hierdoor wordt het geld minder waard: hyperinflatie
• Spaargeld thuis of bij de bank?
• Niets meer waard
• Algemeen: onrust.

Crisis in de wereld 

• 
  
  
• Door overproductie van fabrieken, veel kopen op afbetaling en teveel vertrouwen in aandelenhandel, klapt de Amerikaanse economie in elkaar.
• Landen die veel met de VS handelen, worden de crisis mee in gesleept in 1929... 
  

Vrijkorpsen

• Gewapende groeperingen van (rechtse) oud-militairen
• Ze geloofden sterk in de Dolkstootlegende
• Volgens de aanhangers van deze Dolkstootlegende lag de oorzaak van de nederlaag van de oorlog bij de communisten en joden, en niet bij de militairen. 
• Bierkellerputsch: 8/9 november in Munchen door A.H. en trawanten

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waarom de Republiek van Weimar grote politieke en economische problemen kende. 
  
• Je kunt uitleggen hoe in Italië het fascisme op kwam. 
• Je kunt omschrijven hoe het Ottomaanse Rijk uiteenviel en de nieuwe staat Turkije ontstond
• Je kunt uitleggen waarom Nederland begin 20e eeuw een neutraliteitspolitiek voerde

Wie is dit?

Benito Mussolini

• Leider, of 'Il Duce',  van Italië (1922-1943)
• Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen) pleegde staatsgreep via de Mars op Rome

• Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Fascisme = ideologie

• Fascisme is een politieke stroming, die begon in Italie
• Wordt ook wel extreem-rechts genoemd

• De naam komt van het voorwerp dat je hier ziet: een fasces
• Dit voorwerp, een bijl met takken, stond symbool voor de macht van bestuurders in het Romeinse Rijk.

Kenmerken fascisme

• Totalitaire ideologie
• Totalitair = volledig of totaal
  
• Ideologie = manier van denken over hoe de maatschappij moet zijn.
  

• --> politieke leer, manier van denken waarbij het totale leven van mensen wordt beheerst door de overheid die de macht heeft door middel van indoctrinatie (=hersenspoeling).
  

Kenmerken van fascisme (1)

• Fascisme is overal tegen: vooral dingen die vreemd zijn en andere culturen
  

• Fascisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten. Er is één leider.

• Sterk nationalisme: ieder moet zich inzetten voor zijn land. 

Kenmerken van fascisme (2)

• Fascisme is tegen persoonlijke vrijheid. Persoonlijke vrijheid ondermijnt de gehoorzaamheid van de leider.
  

• Fascisme gaat uit van ongelijkheid tussen mensen: de hoogontwikkelden moeten de laagontwikkelden leiden. (Het recht van de sterkste: Sociaal-Darwinisme)

Kenmerken van fascisme (3)

• Niet denken maar doen. Gevoel is belangrijker dan denken.

• Militarisme: geweld is goed: geen woorden maar daden
  

• De vrouw is ondergeschikt: haar taak is het krijgen van kinderen.
  

Vermomd, vermoord en opgehangen

Vermomd als Duits militair vluchtte hij naar de Italiaans-Zwitserse grens waar hij zich aansloot bij een SS-colonne die op weg was naar Oostenrijk. Op 27 april 1945 werd deze colonne in Musso, bij Dongo aan het Comomeer, aangehouden en door Italiaanse partizanen op zwarthemden gecontroleerd. Mussolini, die vergezeld werd door Clara Petacci, sinds 1936 zijn maîtresse, droeg een Duits uniform en had een helm over zijn hoofd getrokken. Hij deed alsof hij dronken was. Mussolini werd echter door Urbano Lazzaro herkend en gearresteerd.

Op 28 april 1945 werden Mussolini en zijn vriendin geëxecuteerd op bevel van de leiding van de partizanen in Milaan (het Comitato di liberazione nazionale dell'Alta Italia).[13][14] [15] Mussolini's volgelingen en reisgenoten Bombacci, Pavolini, Starace en Buffarini werden eveneens doodgeschoten.

De lichamen werden naar Milaan overgebracht waar ze tentoongesteld werden. Op de Piazzale Loreto werden de lijken van Mussolini en Petacci, samen met die van drie lotgenoten, aan de voeten opgehangen aan een portaalbalk van een benzinestation, waar ze werden bespot en aangevallen door de menigte. Het nieuws van de gewelddadige en onwaardige dood van Mussolini bereikte Berlijn en Hitler, en het is mogelijk dat dit Hitler deed besluiten zelfmoord te plegen ter voorkoming van een soortgelijk lot.

Actualiteit: Italiaanse verkiezingen 2022

Bestaan er nog totalitaire regimes?

1. Ja
2. Nee

Kan je voorbeelden noemen van landen waar er nog steeds sprake is van een totalitair bestuur?

1.4 Europa na de
 Eerste Wereldoorlog

Deel 2

Planning

• Wat is fascisme?
• Terugblik in quiz-vorm
• Doel 3: Ottomaanse Rijk-Turkije
• Doel 4: Nederlands neutrale politiek
• Afsluiting

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waarom de Republiek van Weimar grote politieke en economische problemen kende. 
  
• Je kunt uitleggen hoe in Italië het fascisme op kwam. 
• Je kunt omschrijven hoe het Ottomaanse Rijk uiteenviel en de nieuwe staat Turkije ontstond
• Je kunt uitleggen waarom Nederland begin 20e eeuw een neutraliteitspolitiek voerde

14 punten van Wilson

• Vrijheid voor alle volken: elk volk moet een eigen land hebben, met eigen grenzen (= zelfbeschikkingsrecht)

• Democratie voor alle landen

• Oprichting Volkenbond (voorloper Verenigde Naties: eerst praten, dan vechten). 
• Doel = voorkomen van oorlog

Turkije na WO1

• Ottomaanse Rijk behoorde tot de Centralen en hadden de WO 1 verloren. 
• Twee belangrijke gevolgen:

1. Het Ottomaanse Rijk viel uit elkaar 
   → de gebieden in het Midden-Oosten werden 
   mandaatgebieden, bestuurd door Engeland en Frankrijk. 
2. In het overgebleven deel van het Ottomaanse Rijk ontstond Turkije. 
   Dat ging niet zonder slag of stoot, omdat er veel verschillende volkeren, culturen en religies in Turkije woonden. 

Turkije na WO1

Turkije moest nu zo Turks mogelijk worden.

• Armeense (christelijke) bevolking werd 
    uitgeroeid
• Alle Griekse christenen moesten het land verlaten
  
• De taal van de Koerden werd verboden

• Eerste president van Turkije, Atatürk, wilde van Turkije ook een modern land maken.
• Het Arabische schrift werd verruild voor het Latijnse schrift
• Het islamitisch recht werd afgeschaft
• Er kwam een parlementaire democratie 

Mustafa Kemal Atatürk

(= vader der Turken)

Doel van Kemal: 

• modern, industrieel  Turkije waar staat en religie gescheiden zijn; westers strafrecht; Arabisch schrift vervangen door latijns schrift; veel aandacht voor onderwijs; gelijke rechten vrouw - man  enz.

• Middel: Turks nationalisme ==> bijv. iedereen moest Turks spreken

Hij voerde verregaande sociale en politieke hervormingen door om van Turkije een modern land te maken. Hij wou definitief afrekenen met de Ottomaanse erfenis van zijn land. Zijn grootste hervorming was de scheiding van religie en staat. In 1924 schafte hij de sharia-rechtbank en het kalifaat af. Hierop werd ook de gewezen kalief Abdülmecit II, een neef van Mehmet VI, gedwongen Turkije te verlaten. Vanuit islamitische landen werd geprotesteerd tegen deze actie van Mustafa Kemal, waarna zij verschillende congressen organiseerden (Cairo 1926, Mekka 1926, Jeruzalem 1931) om een nieuwe kalifaat te kiezen, maar zij kwamen niet tot een consensus.

Het burgerlijk wetboek werd overgenomen door Zwitsers burgerlijk wetboek en het strafrecht werd overgenomen door het Italiaanse strafrecht. Hij schafte polygamie af. Hij voerde een kledingcode in voor een moderne, westers georiënteerde kledingwijze. Hij liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. Om het analfabetisme in het land te bestrijden werden onder zijn leiding duizenden nieuwe scholen gebouwd, werd het basisonderwijs gratis en verplicht gemaakt. In 1934 werd de achternamen-wet ingevoerd. Iedereen in het land moest voortaan een familieachternaam hebben. Het Turkse parlement gaf hem de achternaam Atatürk, wat 'Vader der Turken' betekent, als erkenning voor de rol die hij speelde bij de bouw van de moderne Turkse Republiek.[10]

Hij maakte iedereen in het land tot Turks staatsburger en propageerde een sterk nationalisme als middel om onderlinge verbondenheid onder het volk te creëren. Zijn regering voerde een beleid van turkicisatie om een homogene en verenigde natie te creëren.[11][12][13] Onder Atatürk werden niet-Turkse minderheden onder druk gezet om in het openbaar Turks te spreken,[14] niet-Turkse toponiemen en achternamen van minderheden moesten worden gewijzigd in Turkse uitleveringen.[15][16]

Vrouwenrechten

Achttien vrouwen werden gekozen tot het Turkse parlement in de verkiezingen van 1935.

In de Ottomaanse periode was de positie van de vrouw ondergeschikt aan die van de man. Atatürk vond dat Turkije zich niet naar een moderne maatschappij kon ontwikkelen, als vrouwen niet op een gelijkwaardige manier kunnen participeren in de samenleving. Atatürk wou daarom een einde maken aan de achterstelling van de vrouw, hoewel deze vrouwenemancipatie voornamelijk van bovenaf opgelegd werd. In de beginjaren van de republiek was er ook een vrouwenbeweging (Kadınlar Halk Fırkası) actief, die ijverde voor betere rechten voor vrouwen. Bekende vrouwen bij deze beweging waren Nezihe Muhiddin en Halide Edib Adıvar.

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waarom de Republiek van Weimar grote politieke en economische problemen kende. 
  
• Je kunt uitleggen hoe in Italië het fascisme op kwam. 
• Je kunt omschrijven hoe het Ottomaanse Rijk uiteenviel en de nieuwe staat Turkije ontstond
• Je kunt uitleggen waarom Nederland begin 20e eeuw een neutraliteitspolitiek voerde

Nederland rond 1900

• Nederland had zich niet aangesloten bij  een bondgenootschap
• Nederland neutraal tijdens Eerste Wereldoorlog 

• Motief, waarom dus?
• ....klein land, erg afhankelijk van import en export
• ....dat Nederland hierdoor met beide allianties handel kon drijven.
• ....dat Nederland bang was om Nederlands-Indië te verliezen
• Succesvolle neutraliteitspolitiek
• Door de verschrikkingen in de rest van Europa waren veel Nederlanders ook tegen oorlog en militarisme. Gevolgen: minder nood om het leger op alle fronten te versterken

Aan de slag

Maak de rest van de opdrachten van P1.4