Koude Oorlog - oorzaken + blokkade van Berlijn

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog

Periode 1900-1950

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Koude Oorlog ontstond.

Wat is dat nu eigenlijk: een 'koude' oorlog?

En wat zijn de kenmerken?

Kenmerken (1)

• Koude/kille relatie tussen V.S. en S.U. (Sovjet-Unie)

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Kenmerken (2)

• Beide landen hebben veel kernwapens
  

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen systeem in de wereld verspreiden (invloedssfeer)

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid, maar niet altijd.....

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Conferentie van Jalta

februari 1945

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Conferentie van Jalta (afspraken) (1)

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)

• Democratische regeringen in Europa

• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen van oorlogsmisdadigers

Conferentie van Jalta (afspraken) (2)

• Denazificatie en democratiseren

• Invloedssferen

• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

Landen op deze lijst:

Roemenië

Griekenland

Joegoeslavië

Hongarije

Bulgarije

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is vooral een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig
  

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten
  

• Ook Berlijn wordt in 4 zones verdeeld
  

• Reizen tussen bezettingszones is geen probleem
  

• Vergeet dit ook niet: Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie
  

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:
  

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

rood = Sovjet - Unie

Oranje = satellietstaten

Satellietstaten: een keten van bevriende staten die bij (Westerse) agressie de eerste klap opvangen.

Helder plan, 

maar waarom gaat het mis?

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen
  

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)
  

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa (expansiedrift)
  

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU en begin van de wapenwedloop)
  

Attlee (opvolger van Churchill)

Truman (opvolger van Roosevelt)

Conferentie van Potsdam

De Grote Drie van Potsdam waren: Stalin, Roosevelt en Churchill

1. Dit klopt
2. Dit klopt niet

Gevolgen

• Er wordt niet meer gepraat
  

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen

• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa

• De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa)
  

Rode lijn =

ijzeren gordijn

(scheidingslijn tussen het communistische oostblok en het kapitalistische westen)

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)
  

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Samenvatting oorzaken Koude Oorlog:

Indirecte oorzaken:

• Er was al een lange vijandelijkheid tussen V.S. en S.U. (bv. terugtrekking bondgenootschap W.O. I van S.U.)
• wezenlijk verschil tussen de verschillende economische systemen. (kapitalisme vs. communisme)

Directe oorzaken:

• S.U. was geschrokken dat V.S. atoomwapens had en wilde ook atoomwapens produceren.
• Uitbreiding invloedssfeer Stalin (in Oost-Europa)
• Trumanleer (containmentpolitiek wordt hierin geformuleerd) 
• Marshallplan

De Blokkade van Berlijn

mei 1948 - juni 1949

Wat is er hand?

• Ruzie over Berlijn loopt hoog op

• Stalin wil West-Berlijn toevoegen aan de Sovjet-zone

• Westelijke bezettingszones steeds meer één gebied

• Directe aanleiding: invoering van de D-Mark in westelijke bezettingszones

Wat gebeurt er?

• Stalin blokkeert alle aanvoerwegen naar West-Berlijn om zo de stad tot overgave te dwingen: Blokkade van Berlijn
  

• Het Westen gaat West-Berlijn via de lucht bevoorraden: de luchtbrug

• Een jaar lang landt er iedere 3 minuten een vliegtuig in West-Berlijn
  

• 
  

Video: Berlijn en de Koude Oorlog

fragment: De Blokkade van Berlijn

Oprichting van de Navo

• Opgericht in april 1949
  

• Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Engels: NATO)
  

• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme

• De NAVO bestaat nog steeds
  

Oprichting West-Duitsland (BRD - Bundesrepublik Deutschland) 

en 

Oost-Duitsland (DDR - Deutsche Democratische Republik)

mei (BRD) en oktober (DDR) 1949

BRD was oorspronkelijk tijdelijk maar toen Oost-Duitsland reageerde met de oprichting van de DDR was de verdeling compleet en definitief.  

Hoe was het leven in de

DDR?