De Duitse eenmaking

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

4.2. De Duitse eenmaking

Leerdoel 

* uitleggen hoe nationalisme impact heeft op de Duitse eenmaking

* analyseren hoe er verschillende manieren waren om de Duitse eenheid te bereiken (eenmaking van onder en boven)

* analyseren hoe de Frans-Duitse oorlog de vervolmaking was van de éénmaking

* analyseren welke gevolgen de Frans-Duitse oorlog had op lange termijn

* analyseren hoe het Duitse keizerrijk een grootmacht werd (en een gevaar voor het machtenevenwicht)

* 

* Leerstof toepassen op tekst-en beeldbronnen

* je plaatst volgende begrippen in tijd/ruimte/betekenis: nationalisme, liberalisme, conservatisme,  revolutiebeweging, Duitse Bond, Zollverein, Groot-Duitse visie, Klein-Duitse visie, professorenparlement (Frankfurter parlement), legitimiteitsprincipe, Noord-Duitse Bond, Emser Depesche, Duitse keizerrijk

* je plaatst volgende personen in tijd/ruimte/belang: Metternich, Otto von Bismarck

Atlasoefening p. 90

Duitsland voor Napoleon (van 962-1806) heette...

bestond uit....

Duitsland ten tijde van Napoleon: ...

zonder de Duitstalige landen ...

Duitsland na het Congres van Wenen:

een confederatie van 38 staten met ... en .... als machtigste leden

Atlasoefening p. 87

Duitsland voor Napoleon (van 962-1806) heette het

  Heilig Roomse Rijk

bestond uit honderden vorstendommetjes

Duitsland ten tijde van Napoleon: de Rijnbond

zonder de Duitstalige landen Oostenrijk en Pruisen

Duitsland na het Congres van Wenen: De Duitse Bond

een confederatie van 38 staten met Oostenrijk en Pruisen als machtigste leden

Duitsland ontstond pas in 1870. Toch oefende het land de voorbije anderhalve eeuw een belangrijke invloed uit

Duitsland ontstond pas in 1870. Toch oefende het land de voorbije anderhalve eeuw een belangrijke invloed uit

H.R.R. - wie zwaait de plak?

Verbrokkeld geheel: 300tal vorstendommen en stadstaatjes met aan het hoofd een keizer die er niet in slaagde om te centraliseren.

Binnen het H.R.R. waren Oostenrijk en later Pruisen, dat vanaf de 17e eeuw groter en machtiger werd. de belangrijkste gebieden

1812:

Europa in de greep van Napoleon

Schafte het H.R.R. af en stichtte de Rijbond waar Oostenrijk en Pruisen geen deel meer van uitmaakten

Napoleon verslagen 'herstel Europa' op het Congres van Wenen

Ontstaan van De Duitse Bond: Oostenrijk domineert.

Groei Pruisen 

Geboorte Duits nationalisme

Oostenrijk

Pruisen

Duitse Bond

Na 1815 (Congres van Wenen)

• 38 Duitse staten, die zich hadden verenigd in de Duitse Bond (gele lijn)
  
  

• Deze staten behielden zelfstandigheid, maar zaten wel in een Zollverein (e)conomische vereniging
  
  
• onder voorzitterschap van Oostenrijkse keizer en diens kanselier Metternich
  
  
• Periode van restauratie: perscensuur, controle universiteiten en beperkte politieke bewegingen
  
  
• Bondsdag (parlement) in Frankfurt met afgevaardigden van de deelstaten 
• maar PRUISEN en OOSTENRIJK zwaaiden de plak

Eenmaking... maar hoe?

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

En op welke manier?

* Eenmaking van onderuit (door het volk) 

* Eenmaking van bovenaf (door de elite)

4.2.1. Eenmaking van onderuit?

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

En op welke manier?

* Eenmaking van onderuit (door het volk) 

* Eenmaking van bovenaf (door de elite)

Nationalisme en industrialisering... Duitse Bond verandert....

Citaat: 'politieke grenzen vielen niet altijd samen met de taal- en cultuurgrenzen' o.a. in:

• 1. Duitse taalgebied  
• 1817: Nationale studentenbond > doel: één staat met een grondwet 
• aanhangers van Duitse nationale beweging: ideeën bleven vaag
• Duitsland: een culturele eenheid
  2. Modernisering en industrialisering van Duitsland
• spoorwegen
• grote fabrieken
• Pruisen bouwt een sterk leger en sterke wapenindustrie

1830 en 1848 

• revolutiebewegingen over heel Europa geven de Duitsers moed
• 1830: diverse Duitse staten moeten wetgeving toestaan
• 1848: in navolging van Frankrijk moesten veel Duitse vorsten toegevingen doen

Vragen

1. Van welke 2 ideologieën vind je sporen in deze tekst? Leg uit

2. Welke 2 visies waren er op het eengemaakte Duitsland?

- Groot-Duitse visie:...

- Klein Duitse visie: ...

Vragen

1.

- Liberalisme: 

* kolonie (meer vrije handel)

* professorenparlement met vnl liberalen

- Nationalisme:

* vereniging van alle Duitsers obv ras en taal

2. 

- Groot-Duitse visie: vereniging van Duitsland met Oostenrijk onder leiding van Oostenrijk

- Klein Duitse visie: vereniging van Duitsland zonder Oostenrijk olv Pruisen

In 1848 werd geprobeerd de Duits Bond van onderuit een te maken. Wat betekent dit?

Frankfurter Parlement/nationalversammlung

 nationaal parlement

- afgevaardigden uit alle Duitse staten

- liberalen vormden de grootste groep

- willen een constitutionele monarchie met beperkt kiesrecht

Bijnaam: 'Professorenparlement'

Maar verdeeldheid! 

- Sommigen willen een federale staat met Oostenrijk

- Anderen een nationale staat olv Pruisen

Uiteindelijk:

'Klein-Duitse' oplossing: het parlement biedt aan de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV de (erfelijke) Duitse keizerskroon aan.

Op 18 mei 1848 kwam in de Paulskirche in Frankfurt het Frankfurter Parlement bijeen om een grondwet op te stellen voor heel Duitsland. Ruim achthonderd vertegenwoordigers van het Duitse volk, op grond van een algemeen mannenkiesrecht gekozen, vergaderden meer dan een jaar over de nieuwe grondwet.

Een groot probleem voor het Frankfurter Parlement, dat de bijnaam Professorenparlement kreeg, was de vraag hoe groot de toekomstige Duitse staat moest worden. Moest heel Oostenrijk - met bijvoorbeeld Bohemen en Hongarije - erbij horen of alleen de Duitstalige gebieden? Na lang beraad koos het parlement voor de laatste oplossing, de zogenaamde Klein-Duitse Oplossing. De vertegenwoordigers vroegen de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV om keizer van dit nieuwe Duitsland te worden.

 Intussen hadden de meeste vorsten - die vrijwel allemaal anti-liberaal waren - orde op zaken gesteld in hun gebied. De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV voelde zich daarom sterk genoeg om de aangeboden keizerstitel te weigeren. Een koning werd in zijn ogen uitverkoren door God, en niet door het volk. Ook wilde hij Oostenrijk en Rusland niet provoceren. In Oostenrijk had men zojuist een nieuwe grondwet aangenomen die opname van een deel van het Habsburgse rijk in een Duits keizerrijk verbood. Het Frankfurter Parlement werd ontbonden en het laatste revolutionaire bolwerk, de stad Rastatt in Baden, werd op 23 juli 1849 door Pruisische troepen ingenomen. De revolutie was mislukt, de vorsten hadden hun macht hersteld en de droom van een Duitse eenheidsstaat was vervlogen.

De Pruisische koning wil een eenmaking van

1. Onderuit
2. Bovenaf

De Pruisische koning

1. weigerde
2. aanvaardde

De Pruisische koning was een .... van het legitimiteitsprincipe

1. voorstander
2. tegenstander

Het Frankfurter Parlement besloot in 1849 dat Duitsland een erfelijk keizerschap met ministeriële verantwoordelijkheid moest krijgen en koos de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV als eerste keizer. Friedrich Wilhelm IV weigerde de keizerstitel onder deze voorwaarden te aanvaarden. Zowel het besluit van het Frankfurter Parlement als dat van Friedrich Wilhelm IV pasten bij een politieke stroming uit die tijd. Geef aan:
- Bij welke politieke stroming het besluit van het Frankfurter Parlement paste

1. nationalisme
2. liberalisme
3. conservatisme
4. socialisme

Het Frankfurter Parlement besloot in 1849 dat Duitsland een erfelijk keizerschap met ministeriële verantwoordelijkheid moest krijgen en koos de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV als eerste keizer. Friedrich Wilhelm IV weigerde de keizerstitel onder deze voorwaarden te aanvaarden. Zowel het besluit van het Frankfurter Parlement als dat van Friedrich Wilhelm IV pasten bij een politieke stroming uit die tijd. Geef aan:
- bij welke politieke stroming de weigering van Friedrich Wilhelm IV paste.

1. nationalisme
2. liberalisme
3. conservatisme
4. socialisme

Frankfurter Parlement/nationalversammlung

Parlement werd niet gesteund door de machthebbers in de Duitse staten

Volksopstanden worden in de kiem gesmoord

1850: Duitse Bond wordt nieuw leven ingeblazen...
Revolutie was mislukt

Op 18 mei 1848 kwam in de Paulskirche in Frankfurt het Frankfurter Parlement bijeen om een grondwet op te stellen voor heel Duitsland. Ruim achthonderd vertegenwoordigers van het Duitse volk, op grond van een algemeen mannenkiesrecht gekozen, vergaderden meer dan een jaar over de nieuwe grondwet.

Een groot probleem voor het Frankfurter Parlement, dat de bijnaam Professorenparlement kreeg, was de vraag hoe groot de toekomstige Duitse staat moest worden. Moest heel Oostenrijk - met bijvoorbeeld Bohemen en Hongarije - erbij horen of alleen de Duitstalige gebieden? Na lang beraad koos het parlement voor de laatste oplossing, de zogenaamde Klein-Duitse Oplossing. De vertegenwoordigers vroegen de Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV om keizer van dit nieuwe Duitsland te worden.

 Intussen hadden de meeste vorsten - die vrijwel allemaal anti-liberaal waren - orde op zaken gesteld in hun gebied. De Pruisische koning Friedrich Wilhelm IV voelde zich daarom sterk genoeg om de aangeboden keizerstitel te weigeren. Een koning werd in zijn ogen uitverkoren door God, en niet door het volk. Ook wilde hij Oostenrijk en Rusland niet provoceren. In Oostenrijk had men zojuist een nieuwe grondwet aangenomen die opname van een deel van het Habsburgse rijk in een Duits keizerrijk verbood. Het Frankfurter Parlement werd ontbonden en het laatste revolutionaire bolwerk, de stad Rastatt in Baden, werd op 23 juli 1849 door Pruisische troepen ingenomen. De revolutie was mislukt, de vorsten hadden hun macht hersteld en de droom van een Duitse eenheidsstaat was vervlogen.

4.2.1. Eenmaking van bovenaf

Oostenrijk en Pruisen waren degene met de macht om een eventuele eenmaking erdoor te duwen.
Zij hadden echter elk een eigen visie:

* Groot-Duitse visie

* Klein-Duitse visie

En op welke manier?

* Eenmaking van onderuit (door het volk) 

* Eenmaking van bovenaf (door de elite)

Verklaar de betekenis van drie elementen

Verklaar de betekenis van drie elementen

1. Pruisische helm: eenmaking onder leiding van Pruisen

2. Hand die helm plaatst: eenmaking van bovenaf

3. Mensen onder de helm: Duitse volk/leden Duitse Bond

Wie zal het intitiatief nemen
voor de eenmaking?
Zal ze democratisch verlopen?

Wie zal het intitiatief nemen
voor de eenmaking?
Zal ze democratisch verlopen?

Vanaf 1862 

• Otto van Bismarck (vanaf 1862 premier van Pruisen) wil de invloed van Oostenrijk op de Duitse Bond verkleinen en de macht van Pruisen vergroten
  

1866: Duitse oorlog (Pruisen vs Oostenrijk)

1870-1871: Frans-Duitse oorlog

Geweer met achterlader: sneller en liggend schieten

Spoorwegen om snel troepen en materiaal te vervoeren

Oostenrijk

Pruisen

Noord-Duitse Bond

Oostenrijk

opgeheven

Frans-Duitse

Pruisen

het Duitse Keizerrijk

De koning van Pruisen

keizer van Duitsland

Rijkskanselier

• Bismarck bestuurt zoveel mogelijk zonder parlement
• Legerhervorming

Bismarck: Blut und Eisen

"eenheid door oorlog"

1*Duits-Deense oorlog, 1863

-verovering Sleeswijk/Holstein

2* Pruisisch-Oostenrijkse oorlog, 1866

Oorlog tegen concurrent Oostenrijk wordt gewonnen met hulp van Rusland en Italië

Gevolg: Duitse Bond werd opgeheven

Noord-Duitse bond wordt opgericht: alle staten ten Noorden van de rivier de Main

OLV Pruisen

+ Zuid-Duitse staten worden door handelsverdragen steeds meer betrokken bij de Noord-Duitse Bond

Maar hoe krijgt Bismarck die 2 samen als 1 geheel??? 

De Pruisische koning Wilhelm 1 en Otto van Bismarck kijken naar het slagveld tijdens de Oostenrijks-Pruisische Oorlog (1866)

De Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Aanleiding: mogelijke Spaanse troonopvolging van Leopold van Hohenzollern (Duits)

• Frankrijk wil geen Spaanse koning uit het huis van Hohenzollern

Bismarck ziet zijn kans schoon: 

Napoleon III vatte dit op als dreigement en verklaarde op 19 juli 1870 de oorlog aan de Noord-Duitse Bond

Emser Depesche

Keizer Wilhelm zond Bismarck een telegram waarin hij zijn ongenoegen uitte over de Franse aanpak.

Bismarck publiceerde een verkorte en aangescherpte versie van het telegram: harde afwijzing van Franse eis

De Frans-Duitse Oorlog

1870-1871

• Januari 1871: einde Frans-Duitse oorlog. Frankrijk verliest.

• Gevolgen:
  

1. Frankrijk moet oorlogsboete betalen
2. Frankrijk verliest Elzas-Lotharingen aan Duitsland
3. Frankrijk wil ooit wraak nemen.....

1871: Duitse keizerrijk wordt uitgeroepen: de Noord-Duitse Bond en de Zuidelijke staten smolten samen

Paleis van Versailles

Hier in de spiegelzaal werd het Duitse keizerrijk uitgeroepen... de ultieme vernedering

Vernedering voor Frankrijk?

- Afstaan van grondgebied Elzas-Lotheringen

- Uitroepen van Duitse keizerrijk in Versailles

Als nieuwe militaire en economische grootmacht met grote ambities

Krachtenevenwicht

stijgende politieke spanningen

Het Duitse keizerrijk (1871-1918) als grootmacht

- economie

• industrialisatie
• goede infrastructuur 

- politiek

• keizer Wilhelm I 
• rijkskanselier

- militair

• sterk, Pruisisch leger
• discipline

keizer Wilhelm I (1797-1888) 

Wilhelm I, ook bekend als Willem I (volledige naam: Willem Frederik Lodewijk, Duits: Wilhelm Friedrich Ludwig) (Berlijn, 22 maart 1797 – aldaar, 9 maart 1888) van het Huis Hohenzollern, was een Pruisische en Duitse vorst. Hij werd koning van Pruisen in 1861, kreeg het Bundespräsidium van de Noord-Duitse Bond in 1867 en was Duitse keizer vanaf 1871 tot aan zijn dood.

Onder de heerschappij van Wilhelm en zijn kanselier Otto von Bismarck, verwezenlijkte Pruisen de eenmaking van Duitsland en de stichting van het Duitse Keizerrijk

Otto von Bismarck

uitroeping van het Duitse keizerrijk op 18 januari 1871 in de Spiegelzaal van het paleis van Versailles, na de Duitse overwinning in de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871)

Begrippen uit deze les

* Duitse Bond

* Zollverein

* Professorenparlement

* Klein Duitse visie

* Groot Duitse visie

* legitimiteitsprincipe

* conservatief

* progressief

*liberalisme

*nationalisme

* Emser Depesche

* Frans-Duitse oorlog

* Noord-Duitse Bond

* Duitse keizerrijk

Personen uit deze les

* Bismarck

* Keizer Wilhelm I