§53, 54, 55, 57: Historische achtergrond, modernisme

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Nieuw hoofdstuk (6)!

§53: Historische achtergrond: 1914-1945

Aan het Fin de siècle kwam abrupt een eind door de Eerste Wereldoorlog. Deze was van:

1. 1904-1908
2. 1914-1918
3. 1920-1925
4. 1940-1945

Na WO-I

Had iedereen het gevoel dat er een nieuwe tijd zou aanbreken.

Men stortte zich vol enthousiasme op het leven.
--> Roaring twenties

1

De roaring twenties eindigden echter slecht. Na de beurscrisis in [....] begonnen de trieste jaren 30 met massale werkloosheid.

Staten vervielen in linkse of rechtse dictaturen.

1917: communisten grijpen de macht in Rusland

Dictaturen

Italië (1922)
Bulgarije (1923)
Albanië (1924)
Joegoslavië (1928)
Portugal (1933)
Duitsland (1933)
Griekenland (1936)
Spanje (1937)

2

Ondertussen in Nederland...

• Radicale partijen bleven klein (NSB)
• Sociale wetgeving werd versterkt: algemeen kiesrecht voor mannen (1917) en vrouwen (1922), Achturige werkdag (1919)
• WOI: Nederland neutraal
• 10 mei 1940: Duitsers vallen Nederland binnen
  

3

De cultuurbeweging die tijdens WO-I tot ontwikkeling kwam wordt het modernisme genoemd.

- talrijke stromingen
- radicaal nieuwe kunst
- bloeide vooral tijdens de roaring twenties

4

§54: Het modernisme

De alinea's die behoren bij Muziek hoef je niet te kennen!

19e eeuwse beeldende kunst

- realistisch / impressionistisch

- Gaf de werkelijkheid zo goed mogelijk weer

- toegankelijk

vroeg 20e eeuwse beeldende kunst


- Beeldende kunst moest gevoelens uitdrukken ten koste van de werkelijkheid
- d.m.v. kleuren, vormen of afbeeldingen.
- verwijst naar zichzelf
- lastig te begrijpen (werd verboden door vele dictatoriale bewinden)

1

Opkomst nieuwe kunstvorm: film!

- Door montage heel anders dan 'verfilmd toneel'
- Eisenstein
- 1927: eerste film met kleur en geluid (The jazz singer)
- 1933: eerste kleurenfilms van Disney.

2

Andere term voor modernisme:

Historische avant-garde
letterlijk: voorhoede



Richtingen: expressionisme, dadaisme, kubisme, constructivisme, futurisme

3

§55: Expressionisme

Literatuur

- Expressionisme staat tegenover het impressionisme
- Uitdrukken van een gevoel d.m.v. het weergeven van beelden.

Voornamelijk terug te vinden in de poëzie. 
--> Poésie pure: gedichten waarin het niet gaat om het weergeven van concrete inhoud, maar waarin een sfeer, een beeld wordt opgeroepen.
- Leidt soms tot absurdisme (Kafka)

2

Poésie pure, ook bekend als absolute poëzie, is een dichtvorm waarbij de schone klank en de symboliek hiervan belangrijker zijn dan de betekenis.

Een voorbeeld is het gedicht Vera Janacopoulos van Jan Engelman:

Ambrosia, wat vloeit mij aan?

uw schedelveld is koeler maan

en alle appels blozen.

Impressionisme

• Wel rijm, metrum en regelmatige strofebouw
• Normale zinnen

• Veel bnw

• Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit de natuur
• Traditionele poëzie
  

Expressionisme

• Geen of minder rijm, metrum, regelmatige strofebouw
• Onvolledige, niet grammaticale zinnen
• Emotie / gevoel wordt direct geuit 
•  Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit het stadsleven
• Vrije vers
  
  

3

§57: Hendrik Marsman

Vitalisme

Opalen dag

Opaal is een amorfe mineraloïde met de formule SiO2·nH2O, gehydrateerd siliciumdioxide met een waterpercentage van soms wel 20%. Opaal kan kleurloos zijn, wit, melkachtig blauw, grijs, rood, geel, groen, bruin en zwart.

Maak nu uit het werkboek:

54, 55.1, 55.2