§36: Multatuli

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Volkskrant (2020)

https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2020/beelden-zijn-gebeiteld-in-steen-maar-de-geschiedenis-niet~v387884/

Trouw (2020)

https://www.trouw.nl/binnenland/de-term-gouden-eeuw-laat-onverlet-dat-nederlanders-zich-onvergeeflijk-hebben-misdragen~bc641b83/

Zijn beeld staat er nog. 

Vooral Finnen gaan er graag mee op de foto

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/iedereen-kent-multatuli-vooral-als-standbeeld~bc3e4b99/

Maar wie is deze man?

Multatuli

https:

Lebak is een regentschap in de provincie Banten, op Java. 

Nederlands-Indië (nu: Indonesië)

In de 18de eeuw beheerste de VOC slechts een kuststrook van Java en de stad Batavia. In het binnenland had ze weinig te vertellen, want daar heersten lokale vorsten. Deze vorsten raakten in strijd met de nieuwe bestuurders nadat het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden in 1816 het gezag over de gehele kolonie had gevestigd.

In 1949 werd Indonesië onafhankelijk. 

Het bestuur in Nederlands-Indië

Nederlandse gouverneur-generaal

Resident

(Javaanse of Soedanese) regent  en een (Nederlandse) assistent-resident

 Wedana of Demag (Districthoofd)                                      Controleur

In het boek: Raden Adhipatti Karta Nata Negara

In het boek: Slijmering

In het boek: Max Havelaar

Voorganger Slotering is onverwacht gestorven (door vergiftiging)

In het boek: Verbrugge

• Bestuur:
  
  naast - en ondergeschikt aan - het Nederlandse bestuur was er een inlands bestuur. De Nederlandse bestuurders hadden de Indische adel een zekere zelfstandigheid laten behouden. Voor deze adel moest de bevolking belasting betalen / herendiensten uitvoeren. 

• Cultuurstelsel
  
  I.p.v. pachtgeld moest de inheemse boerenbevolking voortaan een vijfde deel van hun grond gebruiken voor de teelt van exportproducten. Deze producten – indigo, suiker en koffie – werden in Europa verkocht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij, die daarop forse winsten behaalde.

De inlandse bevolking werd aan twee kanten uitgeknepen

Waarom een roman?

Essay / krantenartikel leek meer voor de hand te liggen.

• Bereik van een groter publiek
• Grotere overtuigingskracht door fictie
• Moest wel de betrouwbaarheid van een essay hebben (zie laatste hoofstuk!)
  

Het boek heeft een bijzondere vorm

20 hoofdstukken

H.

Introductie Batavus Droogstoppel, een makelaar in koffie die met het plan rondloopt om een boek over koffie wil schrijven.

1

H.

Droogstoppel ontmoet een oude schoolkameraad: Max Havelaar (Sjaalman). 

2

H.

Sjaalman neemt contact op met Droogstoppel en biedt hem een pak manuscripten aan met het verzoek financieel borg te staan. Droogstoppel voelt er in principe niets voor, maar komt dan manuscripten over koffie tegen. Hij vraag zijn werknemer Ernest Stern om het boek voor hem te schrijven. Stern schrijft echter een roman over Max Havelaar, en niet een boek over koffie. 

3-4

H.

Introductie MH, begin van de Lebak-affaire: Havelaars benoeming, aankomst in Lebak, kennismaken met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden

5-8

H.

Droogstoppel is teleurgesteld in het deel dat Stern tot nu toe over MH heeft geschreven en voegt zelf iets toe waaronder een preek van een dominee en een betoog over de onnozelheid van poëzie. 

9-10

H.

Stern beschrijft de problemen van MH in Lebak

11-15

H.

Gaat eveneens over MH en vormt de inleiding op de geschiedenis van Saidjah en Adinda.

16

H.

De geschiedenis van Saidjah en Adinda: een kort verhaal dat Stern heeft gevonden in het pak van Sjaalman waarin MH de treurige geschiedenis vertelt van Saidjah en zijn geliefde Adinda, die een ellendig einde vinden door toedoen van zowel de inlandse hoofden als de Nederlandse overheid. 

17

H.

Stern beschrijft de crisis in de Lebakzaak. De laatste bladzijden van hoofdstuk 20 veranderen echter plots van een roman naar een beschouwing. 

18-20

H.

Multatuli treedt op als schrijver en verteller en stuurt zijn vorige vertellers, Droogstoppel en Stern, van het toneel. Hij spreekt de Nederlandse koning, Willem III, direct aan en wijst hem op het onrecht en haalt zijn doelen aan. 

20

Batavus Droogstoppel

Meerdere vertellers

Max Havelaar

Multatuli

Ernest Stern

Het boek heeft een bijzondere vorm

Waarom

Het verhaal over Lebak is eigenlijk vrij mager. Door het Droogstoppeldeel krijgt de roman wat meer gewicht: de lezer krijgt meer sympathie voor de figuur MH, omdat deze in alles het tegenovergestelde was van Droogstoppel. 

Het is ook een satire op de Hollandse kooplieden en verandert in een venijnige aanval op wat de Hollandse handelsgeest in Indonesië heeft aangericht. 

Start bij Batavus Droogstoppel

• kleinburgerlijk, arrogant en uit op geld.
  
• Hij ziet de Indische bevolking als minderwaardig.
  
• Symbool van het Nederlandse kolonialisme: zielloos en een profiteur.
  

Hdst. 1-4, 9-10

Droogstoppel ontmoet in hoofdstuk 2 zijn oude schoolkameraad Max Havelaar (Sjaalman). In hoofdstuk 3 biedt Havelaar Droogstoppel een pak met manuscripten aan.

H5 - H8

Begin van de Lebak-affaire

• Havelaars benoeming, aankomst in lebak, kennismaking met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden.

0

Hoofdstuk 8

H. 11-16

Ernest Stern schrijft verder over de gebeurtenissen van Max Havelaar op Lebak. MH doet verder onderzoek op Lebak en vindt bewijzen van de misstanden waar de bevolking de dupe van is, waaronder het onwettig verlenen van herendiensten en de diefstal van buffels door de regenten.  

H.17: Saïdjah en Adinda

• Geschreven door Max Havelaar

• Tragische (liefdes)verhaal van twee personages die ellendig de dood vinden door toedoen van de Nederlandse overheid en inlandse regenten.

H18-H20

Crisis in de Lebak-zaak

• Merkwaardig: einde H20 verandert de roman in een beschouwing

Multatuli komt naar voren

"Genoeg, mijne goede Stern. Ik, Multatuli, neem de pen op. Ge zijt niet geroepen om Havelaars levensgeschiedenis te schrijven. [...] het is genoeg, Stern, ge kunt gaan!"

Multatuli komt naar voren

Ook Droogstoppel krijgt ervan langs

• "Ik heb u geschapen ... ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen ... ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!"
  

Doel

Ja, ik, Multatuli 'die veel gedragen heb'neem de pen op. Ik vraag geen verschoning voor de vorm van mijn boek. Die vorm kwam mij geschikt voor ter bereiking van mijn doel."