Les 3 - periode 1 (Stijlfiguren en Rijm)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Goedemorgen!

Telefoon in de (telefoon)tas

iPad, stencil

poëzie, leesboek

en pen op tafel.

Lesplan

    

Goedemiddag!

Lesdoelen:

Aan het eind van deze les weet je wat stijlfiguren, wat de soorten zijn en hebt met rijm, beeldspraak en stijlfiguren geoefend.

 

Stijlfiguren

Rijm

Het huwelijk

Welke metafoor heb jij bedacht voor je werk / sportclub?

Upload hier een foto van je leesboek voor Nederlands.

Stijlfiguren

Tegenstelling

Herhaling

Paradox

Opsomming

Parallellisme

Pleonasme

Tautologie

Hyperbool

Eufemisme

Retorische vraag

Contaminatie

(Anti-)climax

Inversie

Litotes

Tegenstelling (antithese)

'Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg'

'Op school stonden ze op het bord geschreven,

Het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;

hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven,

de ene werklijkheid,de ander schijn.'   

Herhaling

'Opzij, opzij, opzij.

Maak plaats, maak plaats, maak plaats.

We hebben ongelofelijke haast.'

Paradox

1. Hoe gespecialiseerder je bent, hoe minder je kan.
   
2. Schrijven is de kunst van het weglaten.
   
3. Het grote constante in het leven is verandering.
   

Opsomming (enumeratio)

"Wat ben jij een miezerig, vervelend, irritant, misselijk ventje!"

Parallellisme

Ik houd van het proza, dat op mij toedruist, op mij aanraast, op mij neerdondert in een stormende stortvloed van passie.

Ik houd van het proza, dat onbewegelijk en ontzaglijk is als bergruggen.

Ik houd van het proza, dat dartelt en jubelt als een waaiend zomerwoud vol vogels.

Ik houd van het proza, dat ik daar zie staan met zijn volzinnen, als een stad van marmer.

Ik houd van het proza, dat over mij daalt als een gouden sneeuw van woorden.

                                                                                                                                                              Lodewijk van Deyssel

Pleonasme

De witte sneeuw wacht

rustig op de hond die komt

Hij wordt geel gemaakt

Tautologie

In vuur en vlam

Nooit ofte nimmer

Vast en zeker (of Vlaams: zeker en vast)

Idem dito

Hyperbool

Ze weende een zee van tranen.

Eufemisme

• poetsvrouw - werkster - schoonmaakster - huishoudelijke hulp - interieurverzorgster
  
• gastarbeider - immigrant - allochtoon - medelander - nieuwe Nederlander - inwoners met een migratieachtergrond
  
• bejaardentehuis - rusthuis - rustoord - home - woonzorgcentrum
  
• invalide - mindervalide - andersvalide - gehandicapte - persoon met een handicap - mensen met een beperking - mensen met mogelijkheden
  

Retorische vraag

• Dominee: "En zijn wij niet allen zondaars?" 
  
• Leraar: "Je wilt toch later goed verdienen?" 
  
• Waarom snapt niemand dat ik soms retorische vragen stel? (door Bill Gates gebruikt op internetfora.)
  

Contaminatie

Puinzooi     Optelefoneren    Zich beseffen

‘dus liggen we hier weer in hetzelfde bedje ziek

oude wonden dichten is moeilijker dan gedacht

en de nieuwe geven zich niet geronnen’

(Anti)climax

Schreeuwen, roepen, zeggen, fluisteren

Voorbeeld van Multatuli:

"Want aan U draag ik mijn boek op, Willem de Derde, Koning, Groothertog, Prins….meer dan Prins, Groothertog en Koning…. 

Keizer van het prachtige rijk van Insulinde."

Inversie

Voorbeeld uit “Snikken en Grimlachjes” van Piet Paaltjens

Ik moet er gedurig aan denken

zelfs adem ik soms nog flauw

den geur in van zijn sigaren.

Hij kocht ze gewoonlijk bij Blaauw.

Litotes

Dat is geen slecht idee!                          (Dat is een goed idee)

Hij is niet achterlijk                                   (Hij is slim)

Dat cijfer is niet verkeerd                      (Dat cijfer is goed)

Zij zijn niet vies van een glaasje        (Zij drinken graag een borrel)

Dat was geen succes                              (Dat was een mislukking)

Werk  aan opdracht 3

Kies welk stijlfiguur hier gebruikt wordt. 

Wat je nu niet afkrijgt, maak je tijdens de werkles 

of als huiswerk af. 

Stijlfiguren

Tegenstelling

Herhaling

Paradox

Opsomming

Parallellisme

Pleonasme

Tautologie

Hyperbool

Eufemisme

Retorische vraag

Contaminatie

(Anti-)climax

Inversie

Litotes

Voordelig

Risicovol

1 dominante metafoor binnen bedrijf

boodschap landt beter met metafoor

Onbewust van metafoor

Web aan associaties bij metafoor

Beter begrip van de wereld door metafoor

Gereedschap om situatie te analyseren

Rijmschema's:

gekruist rijm: abab

gepaard rijm: aabb

omarmend rijm: abba

gebroken rijm: abca

Rijmsoorten:

• mannelijk: op één lettergreep: oen-poen
  
• vrouwelijk: rijm met de klemtoon op de voorlaatste lettergreep: slapen-gapen
  
• onzijdig: rijm met de klemtoon op de tweevoor-laatste: kinderen-hinderen

Het huwelijk

Toen hij bespeurde hoe de nevel van den tijd

in d’ ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,

haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven,

toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.

Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij den baard

en mat haar met den blik, maar kon niet meer begeren,

hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren

en hoe zij tot hem opkeek als een stervend paard.

Het huwelijk

Noem een beeldspraak in strofe 1.

Welk eindrijm zie je in strofe 1?

1. abcd
2. abab
3. baab
4. abba

Hoe heet dit rijmschema?

1. Gekruist rijm
2. Gepaard rijm
3. Omarmend rijm
4. Gebroken rijm

Door met 

'Het huwelijk'

Introductie

'Metrum'

Wat betekenen de
laatste twee zinnen
van de tweede strofe?

Tweede strofe

Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond

het merg uit haar gebeente, dat haar tóch bleef dragen.

Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,

en rilde waar zij stond, maar leefde en bleef gezond.

 

Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.

Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen

en rennen door het vuur en door het water plassen

tot bij een ander lief in enig ander land.

Is de man nog verliefd op zijn vrouw, houdt hij nog van haar?

1. Ja
2. Nee
3. Weet niet

In deze strofe zit een opsomming.
Welke woorden?

In deze strofe zit een tegenstelling.
Welke woorden?

In deze strofe zit ook een tegenstelling.
Welke woorden?

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad

staan wetten in de weg en praktische bezwaren,

en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,

en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Zo gingen jaren heen. De kinderen werden groot

en zagen dat de man die zij hun vader heetten,

bewegingloos en zwijgend bij het vuur gezeten,

een godvergeten en vervaarlijk’ aanblik bood.

"Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad"
In deze regel zit een...

1. alliteratie
2. assonantie
3. hyperbool
4. vrouwelijk rijm

Werk door aan blok 4 van module 2 of lees in je boek.

Volgende les

Huiswerk: lees de tekst 'Over de kracht van beeldspraak'

in hoofdstuk 2 van het iBook poëzie. 

Komende week in de werkles:

doorwerken aan blok 3 en blok 4 

van poëzie.