2324 - 5.4 in 1 les

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.4 - De opstand

Schrijf op en log vast in: 

het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Planning

• Terugblik vorige les (INLOG)
• Verhaal van Nederland
• Tijdlijn maken
• Zelfstandig werken (15 minuten)
• Uitleg
• Afronden

Leerdoelen

• In deze paragraaf leer je hoe en waardoor Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.
  
• In deze paragraaf leer je hoe de opstand een oorlog werd.
  
• Hoe kwam de Nederlandse onafhankelijke staat tot stand

Wat weet je van de 80 jarige oorlog/
Nederlandse opstand

De Nederlanden

• Nederland bestond nog niet
  
• 'De Nederlanden'
• Karel V als heer van de Nederlanden
• Kon niet overal zijn: stadhouder
• Zoon Fillips II volgt hem op.

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk.
De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen.
In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Veranderingen 

in de Nederlanden

• Filips wil vanuit Spanje regeren 
• Margaretha van Parma als landvoogdes
• Volgt bevelen van Filips op
• Katholiek zijn

De spanningen nemen toe...

• Edelen willen protestanten niet hard aanpakken
• Smeekschrift aan landvoogdes
• Voorlopig geen vervolgingen.

De Beeldenstorm

1566

• Tijdje rustig
• Tot augustus 1566
• Vernieling honderden kerken
• Beeldenstorm

Filips is woedend!

• Generaal Alva → eindigen Beeldenstorm
• Zware straffen
• Alva als nieuwe landvoogd

• Willem van Oranje vlucht!

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

• Opstandelingen (protestanten o.l.v. Willem van Oranje) hebben het zwaar
• Succes: watergeuzen in Den Briel (1572)

• Steden sluiting zich aan bij Opstand

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Alléén verder - 1579

• Zuidelijke gewesten willen vrede met Spanje
  
• Noordelijke Nederlanden niet
• Unie van Utrecht (1579): samenwerking om Spanjaarden te verslaan
• Doel ook: godsdienstzaken zelf regelen
• Filips is woest → Oranje "vogelvrij"
  
  

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Acte van Verlatinghe 1581

• Filips niet langer als vorst
• Vorming van de Republiek, 
• 1648: einde Opstand door Vrede van Münster
• Erkenning Republiek internationaal

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Tijdlijn maken

Leg eens in eigen woorden (!) uit..

• In deze paragraaf leer je hoe en waardoor Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.
  
• In deze paragraaf leer je hoe de opstand een oorlog werd.
  
• Hoe kwam de Nederlandse onafhankelijke staat tot stand

Heb je vertrouwen in de toets? (flexen)

Ja zeker!

Ik weet het niet

Nee

Tips Toets

• LessonUps bekijken - ben je lid van de klas?
• Kenmerkende Aspecten krijg je erbij op papier
• Begrijp je de Kenmerkende Aspecten en Leerdoelen?
• Je moet de kennis kunnen toepassen door middel van bronvragen, gebruik dus het stappenplan
• Extra informatie en test jezelf aan het einde van deze LessonUp
• Examentraining (ik zet de antwoorden online)

Opdrachten ter verwerking

HH: 1a, 3, 7, 9, 10

VERW: 1b, 1c, 2, 4, 5, 6, 12

VERD: 13, 14

Allen: lezen de paragraaf 5.4 en maken VERWERKING. Dit is ook ter voorbereiding van de toets

Zie balkje in LessonUp voor extra uitleg welke opgave je moet maken.

Welk werk ga ik maken?

HH = Ik vond de uitleg moeilijk en kan wel wat extra hulp gebruiken. Herhaling/eenvoudige opdrachten. Met deze opdrachten haal je de kern uit de leertekst. Ook een optie: samenvatting maken.

VERW: Deze opdrachten maakt iedereen. Zo oefen je de belangrijke vaardigheden en inhoud

BRON: Ik vind bronvragen lastig en wil dit extra oefenen. Deze vragen maak je met behulp van het schema

VERD: Geef mij maar wat meer uitdaging! Extra opgaven als je de uitleg makkelijk te volgen vond, geschiedenis leuk vind of uitgedaagd wil worden

Test jezelf vragen na deze slide

Protestants of Katholiek?

Karel V is:

1. Protestants
2. Katholiek

Maarten Luther is het niet eens met de grote rijkdommen
van de Kerk en de geestelijken.

Op welke manier kwam de Kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat.
2. Mensen handelden met de Kerk.
3. De Kerk veroverde rijke gebieden.
4. Mensen hadden medelijden met Kerk en gaven geld.

Welke van de stellingen is juist?


1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.
2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Wat vond Luther?

'De bijbel lezen en bidden is het belangrijkste'

1. Juist.
2. Nee, het GS-boek lezen is het belangrijkste...
3. Ligt eraan of er stroopwafels zijn...
4. Onjuist.

Maarten Luther had ... punten van kritiek op de katholieke kerk.

1. 75
2. 85
3. 95
4. 105

Wat zijn Calvinisten?

1. Aanhangers van de iemand
2. Aanhangers van de Christelijke hervormer Calvijn
3. Aanhangers van de protestante hervormer Calvijn
4. Aanhangers van de Joodse hervormer Calvijn

Zet de tekstblokken op volgorde van vroeg naar laat. 1 = wat gebeurde er eerst, daarna 2 enzovoort

1

2

3

4

5

Luther gaat op reis naar Rome.

De Protestantse kerk splitst zich af van de Katholieke kerk.

Alle Christenen in West-Europa zijn Katholiek.

Luther schrijft zijn 95 stellingen over de Kerk.

Luther moet voor de Duitse keizer komen en zijn acties uitleggen.

Tekst

Twee edellieden worden onthoofd. Willem van Oranje vlucht.

Karel V treed af. Hij leunt op Willem van Oranje.

Willem van Oranje en de watergeuzen verspreiden propaganda om de mensen van de Nederlanden achter zich te krijgen. Een voorbeeld hiervan is het Wilhelmus.

Willem van Oranje wordt vermoord door Balthasar Gerards.

Willem van Oranje wordt geboren in Duitsland in slot Dillenburg.

Wie volgde Karel V op?

1. Willem van Oranje
2. Margaretha van Parma
3. De Hertog van Alva
4. Filips II

De beeldenstorm vond plaats in:

1. 1572
2. 1566
3. 1567
4. 1568

Waar ging het Smeekschrift der edelen over?

1. De NL adel vroeg aan Filips II om onafhankelijk te worden
2. De NL adel vroeg Filips II te stoppen met de vervolging van calvinisten
3. De NL adel vroeg aan Filips II om het calvinisme tot staatsgodsdienst te maken
4. De NL adel zette Filips II af als vorst

Sleep de personen naar de juiste omschrijving

Deze persoon was de stadhouder van De Nederlanden

>>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon was de keizer van het Duitse rijk

>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon geloofde dat de kerk boven de koning stond.

>>>>>>>>>>>>>>>>>

Deze persoon werd gestuurd door de koning om protestanten te straffen >>>>>>>>>

Deze persoon had als missie de hele wereld katholiek te maken

>>>>>>>>>

Deze persoon wilde de katholieke kerk veranderen  >>>>>>>>>

Filips II

Karel V

Willem v. Oranje

Hertog van Alva

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Welke gevolgen van de ontdekkingsreizen waren door de Europeanen bedoeld en welke niet bedoeld?

Bedoeld

Niet bedoeld

Verspreiding van het Christendom in nieuwe gebieden.

De verspreiding van ziektes over de wereld

Het veroveren van grote gebieden in Amerika

Het verkrijgen van meer macht voor Europeanen

Wat was de enige kerk in de middeleeuwen?

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Wie werd naar de Nederlanden gestuurd na de beeldenstorm?

1. Filips II
2. Karel V
3. Willem van Oranje
4. Hertog van Alva

Met welk doel stuurde Filips II de Hertog van Alva naar de Nederlanden? Meerdere antwoorden goed

1. Alva moest de katholieken hard aanpakken.
2. Alva moest met zijn leger de orde herstellen in de Nederlanden.
3. Alva moest de protesten meenemen naar Spanje
4. Alva moest de beeldenstormers bestraffen.

Deze ontdekkingsreiziger bereikte als eerste Europeaan India.

Hij was de leider van de Opstand tegen Spanje.

Hij was de keizer van het Duitse rijk en verklaarde Luther vogelvrij.

Volgens hem leefden goede christenen eenvoudig, werkten ze hard en bestudeerden ze vaak de Bijbel.

Johannes Calvijn

Karel V

Willem van Oranje

Vasco da Gama

Extra filmpjes/informatie hierna

Wat weten jullie al?

De Nederlandse Leeuw in een drukpers aangedraaid door Alva, Granvelle en Margaretha van Parma terwijl Don Frederik de leeuw vasthoudt. Onder de omstanders die toekijken bevinden zich de paus en de koning van Spanje

Filips II, de koning van Spanje

De Paus

Margaretha van Parma

Don Frederik, Spaanse legeraanvoerder en zoon van Alva

De Nederlandse Leeuw

De 'Pers van Verdrukking'

De hertog van Alva

De verscheurde privileges (rechten) van het land

De kapotte kroon van de leeuw

De 'gebroken vrijheid'

Kardinaal Granvelle, een belangrijke adviseur van Filips II

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.

Het Spaanse leger

Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.

Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.

Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!

Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie" 

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.