H7 §3a De overheid

• Economie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Ik zit klaar voor de les:

• Mijn spullen liggen op tafel (boek, pen, papier, laptop).
  
• Mijn telefoon zit in de telefoontas
• Mijn oortjes zitten in mijn tas.
  
• Mijn jas hangt aan de kapstok.
  
• Ik heb geen pet of capuchon op.
  
• Ik heb geen eten of drinken meer bij mij.
  

Rekenvraag:
Marieke verdient € 2.000 per maand. Aan huur betaalt ze per maand € 580.
Bereken hoeveel de huur is in procenten van haar inkomen.

H7 §3a Hoe komt de overheid aan geld?

Deze les:

• Terugblik
• Huiswerk bespreken
• Instructie: De collectieve sector
• Oefen in LessonUp
• Opdrachten maken in je boek
• Evalueren hoe de les ging

Terugblik:

De vorige lessen hebben jullie geleerd dat Nederland een verzorgingsstaat is. 

En om voor de Nederlanders te zorgen heeft de overheid een stelsel van sociale zekerheid gemaakt

Wat is waar?
Sociale verzekeringen...

1. worden betaald doordat er premie wordt ingehouden op je loon.
2. zijn uitkeringen die de overheid betaalt met geld uit de belasting-opbrengsten.

De WW is een sociale verzekering. Wanneer kun je aanspraak maken op een WW-uitkering?

Sociale verzekeringen: de WW

• Werknemers die buiten hun schuld werkloos zijn geworden, kunnen bij het UWV een uitkering van de WW (Werkloosheidswet) aanvragen. 
• In de eerste twee maanden is de uitkering 75% van je loon; daarna 70%. 
• De duur van de uitkering is afhankelijk van hoelang je gewerkt hebt (je arbeidsverleden). Als je een WW-uitkering hebt, moet je wel blijven solliciteren. 
• Iemand die 64 jaar of ouder is, heeft geen sollicitatieplicht meer

De AOW is een...

1. volksverzekering
2. werknemersverzekering

AOW (Algemene Ouderdomswet)

Iedereen heeft vanaf een bepaalde leeftijd recht op een AOW-uitkering. 

De leeftijdsgrens wordt geleidelijk verhoogd naar 67 jaar in 2024.

AOW-uitkering per maand per persoon 2023:

Alleenstaande                                 € 1081,69

gehuwd of samenwonend        € 736,06

Waar komt dat geld vandaan?

De sociale zekerheid wordt betaald:

•  met premies die de mensen die werken betalen en 
• met belastingen

Deze les leer je over welke soorten belastingen er allemaal zijn

Huiswerk nakijken

Zijn er nog vragen over het huiswerk?

Opdracht: 

8 t/m 10 (196-197)

Kijk je huiswerk nu na!

Lesdoel:

Ik weet:

• hoe het rijk (de centrale overheid) aan geld komt
• hoe de gemeente aan geld komt 

Het rijk komt aan geld door:

De overheid ontvangt belasting van burgers en bedrijven.

1. btw en accijns.
   
2. Inkomstenbelasting. 
3. Vennootschapsbelasting

Btw en accijns.

Op alle producten die je koopt zit een beetje belasting, BTW. 

• Op bijvoorbeeld eten en boeken is dat 9%
• Op bijvoorbeeld kleding is dat 21%

Accijns betaal je op producten die de overheid slecht voor je vindt. Denk aan benzine, alcohol en sigaretten. Door het product duurder te maken hoopt de overheid dat je er minder van gaat kopen.

Accijns komt nog bovenop de BTW

Inkomstenbelasting

Iedereen met een inkomen betaalt inkomstenbelasting. 

Dat doen we zo: 

1. Als je werkt dan houdt jouw werkgevers een beetje belasting af van je loon. Dat geld betaalt de werkgever aan de overheid. Die belasting heet loonbelasting. Loonbelasting is belasting op je inkomen, dus inkomstenbelasting
2. Heb jij een eenmanszaak of ben je zzp-er dan moet je zelf dat deel aan de overheid betalen en heet het inkomstenbelasting

Vennootschapsbelasting

Ook grote bedrijven moeten belasting betalen over de winst die ze maken. Een deel van de winst betalen ze dus aan de overheid. Dat noemen we vennootschapsbelasting

Maak opdracht 

2 en 3 (198)

De gemeente komt aan geld door:

Een gemeente ontvangt op verschillende manieren geld:

1. inkomsten van het rijk
   
2. gemeentelijke belastingen
3. overige inkomsten

Inkomsten van het rijk

Een gemeente ontvangt een groot deel van haar inkomsten van het rijk

Gemeentelijke belastingen

Een gemeente ontvangt gemeentelijke belastingen, waaronder:

• onroerendezaakbelasting (ozb)
• hondenbelasting

 OZB (onroerendezaakbelasting) moeten alle mensen die in een gemeente wonen en een huis hebben gekocht, betalen aan de gemeente.

Overige inkomsten van de gemeente

overige inkomsten van de gemeenten zijn o.a.:

1. afvalstoffenheffing, 
2. rioolrechten en 
3. leges (vergoedingen voor een nieuw paspoort of aanvraag bouwvergunning)
   

Inkomsten van de gemeente Bladel

Welke belangrijke inkomstenbron voor een gemeente zie je niet in het overzicht staan?

Bereken het totaalbedrag dat de gemeente Bladel aan lokale belastingen en heffingen ontving.

De gemeente Bladel heeft 10.765 adressen.
Bereken de gemiddelde rioolheffing die per adres wordt betaald.

De gemeente Bladel wil de ontvangen toeristenbelasting gebruiken om nog meer toeristen naar Bladel te trekken. Geef een voorbeeld waaraan de gemeente de toeristenbelasting kan besteden om dit doel te bereiken.

Maak opdracht 

x

Wat waren de lesdoelen?

1. Het rijk (de centrale overheid) komt aan geld komt door...
2. De gemeente komt aan geld door...

Antwoorden:

1. BTW, accijns, inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting
2. Onroerendezaakbelasting en heffingen (afvalstoffenheffing, rioolrechten en leges)

Huiswerk:

Maak opdracht: 

x

Collectieve goederen

Collectieve goederen zijn voorzieningen waar alle burgers gebruik van kunnen maken en die worden geleverd en betaald door de overheid.

Collectieve goederen

De overheid zorgt voor collectieve goederen, omdat/want:

1. de overheid de kwaliteit ervan zelf wil regelen.
2. de overheid wil dat ze betaalbaar blijven voor iedereen.

Wat zijn GEEN voorbeelden van
collectieve goederen?

1. Dijken en een speeltuin in de wijk
2. Snelwegen en de brandweer
3. Tuinpaden en voetbalwedstrijden
4. Gevangenissen en straatverlichting

De collectieve sector

• De overheid en de instellingen voor de sociale verzekeringen vormen samen de collectieve sector.
  
• Alle goederen en diensten die de collectieve sector levert, zijn voor iedereen bestemd.
  
• De collectieve sector streeft niet naar winst, maar ze moet wel uitkomen met haar geld.
  

Geef een voorbeeld van een beroep in de collectieve sector

Waar valt ONDERHOUD VAN WEGEN onder?

1. sociaal en maatschappelijk werk
2. verkeer, vervoer en waterstaat
3. ruimtelijke ontwikkeling

Waar valt GROND BOUWRIJP MAKEN VOOR NIEUWE HUIZEN onder?

1. sociaal en maatschappelijk werk
2. verkeer, vervoer en waterstaat
3. ruimtelijke ontwikkeling

Waar valt JEUGDZORG onder?

1. sociaal en maatschappelijk werk
2. verkeer, vervoer en waterstaat
3. ruimtelijke ontwikkeling

Waar valt NIEUW PLAN VOOR WINKELCENTRUM MAKEN onder?

1. sociaal en maatschappelijk werk
2. verkeer, vervoer en waterstaat
3. ruimtelijke ontwikkeling

Waar valt OUDER BRUG VERVANGEN DOOR NIEUWE BRUG onder?

1. sociaal en maatschappelijk werk
2. verkeer, vervoer en waterstaat
3. ruimtelijke ontwikkeling

Evaluatie:

1. Wat was het lesdoel?
2. Wat heb je vandaag geleerd dat je nog niet wist?
3. Wat ik nog wil vragen is?

Uitgaven gemeente Hollands Kroon

Wat is de grootste uitgavenpost van deze gemeente?

1. openbare veiligheid
2. sociaal en maatschappelijk werk
3. economische zaken
4. onderwijs

Hoeveel procent van de totale uitgaven wordt er besteed aan sociaal en maatschappelijk werk?

(totaal is € 91,5 miljoen; soc. en maats.werk is € 32,2 miljoen)

De gemeente heeft 47.500 inwoners.
Hoeveel besteed de gemeente PER INWONER aan Natuur, cultuur en recreatie?