Thema 5 waarneming en gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k, g
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 1: Waarnemen 

Planning

Leerdoel

Uitleg

Oefenen

Opdrachten/ huiswerk

Leerdoelen:

1 Je kunt vijf zintuigen noemen met hun prikkel

2 Je kunt de werking van zintuigen beschrijven

Zintuigen

Zintuigen

Een zintuig is een orgaan dat reageert op een invloed uit de omgeving. 

Waarnemen

Welke zintuigen kan deze chef gebruiken? Waar reageert hij op?

prikkel

Zo'n invloed noemen we een Prikkel. Voorbeelden:

Licht, geluid, geur, smaak en aanraking

Zintuigen

In de zintuigen liggen zintuigcellen.

Als deze prikkels opvangen, ontstaan er impulsen. -> Elektrische signalen ('seintjes'). 

De zintuigcellen zijn aangesloten op de zenuwen. -> Leiden de impulsen naar de hersenen. 

zenuwstelsel

Zenuwen dunne draden die impulsen sturen naar hersenen via de ruggenmerg

https://schooltv.nl/video-item/zenuwen-je-hersenen-werken-altijd 

Het zenuwstelsel bestaat uit:

1. Hersenen en zenuwen
2. Ruggenmerg en hersenen
3. Hersenen, zenuwen en ruggenmerg
4. Hersenen, zintuigen en de huid

Wat is de prikkel voor de zintuigcellen in de neus?

1. smaakstoffen
2. reukstoffen
3. warmte
4. geurstoffen

Hoeveel zintuigen heeft de mens?

1. 5
2. 4
3. 3
4. 6

Licht is de prikkel voor onze

1. neus
2. mond
3. oren
4. ogen

Geeft impuls door tussen hersenen en zenuwen

1. Ruggenmerg
2. Zenuwen
3. Zintuig

opdrachten

1 t/m 6 maken

Waarnemen

Zintuigen van de kok:

• Ogen
• Neus

Sturen seintjes naar de hersenen. Deze verwerken de seintjes.

Zien, horen, ruiken, proeven en voelen

Zintuigen

De bekendste zintuigen liggen in je oren en ogen. Maar ook in je neus, tong en in je huid liggen zintuigen. 

Samen vormen deze je zintuigenstelsel. 

Zintuigen in de huid

In je huid liggen zintuigen waarmee je iets kunt voelen. Je kunt vier prikkels voelen:

1. Warmte
2. Kou
3. Druk
4. Aanraking

Zintuigen in je huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Pijn en andere zintuigen

Behalve prikkels voor zintuigen kun je ook pijn waarnemen. Pijn neem je waar met pijnpunten. 

Pijnpunten komen op allerlei plaatsen voor, ook in dieper gelegen organen.

Zintuigen, hun ligging en hun prikkels

Aan de slag

Basisstof 1: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9 maken.

Klaar?

Test jezelf maken van Basisstof 1.

Manier van waarnemen

Prikkel

Zien

Horen

Ruiken

Proeven

Voelen

Licht

Geluid

Geur

Smaak

Warmte

Koude

Druk

Aanraking

Een prikkel wordt door zintuigcellen omgezet in een ......?

Huiswerk

Basisstof 1:

Maken opdracht 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9 en 10

Leren basisstof 1

Lezen basisstof 2

Thema 5: Waarneming en gedrag

Basisstof 2: De Huid

Planning

Planning

Hoofdstuk planner

Vandaag/opstarten

Uitleg

Aan de slag/Huiswerk

Hoofdstuk planner

Manier van waarnemen

Prikkel

Zien

Horen

Ruiken

Proeven

Voelen

Licht

Geluid

Geur

Smaak

Warmte

Koude

Druk

Aanraking

Wat is een impuls?

1. Een zenuw signaal ("seintje")
2. Een hersensignaal ("seintje")
3. Een elektrisch signaal ("seintje")
4. Een motorisch signaal ("seintje")

Wat vormen al je zintuigen samen?

Waaruit bestaat het zenuwstelsel?

1. Uit het ruggenmerg en de hersenen
2. Uit het centrale zenuwstelsel en de zenuwen
3. Uit het centrale zenuwstelsel en de hersenen
4. Uit het ruggenmerg en het centrale zenuwstelsel

1

2

3

4

In de zintuigcellen ontstaan impulsen

Deze worden door zenuwen naar de hersenen geleid

De hersenen verwerken de impulsen van alle zintuigen

Je wordt je bewust van wat je waarneemt

Leerdoelen

3. Je kunt de bouw en functies van de huid beschrijven.

De opperhuid

De huid bestaat uit twee delen:

1. De opperhuid 
   - Hoornlaag
   - Kiemlaag
2. De lederhuid 

De hoornlaag bestaat uit resten van dode cellen.

• De hoornlaag beschermt je lichaam tegen beschadiging en uitdroging
• Beschermt tegen ziekteverwekkers
• Slijt aan de buitenkant steeds af

De Kiemlaag bestaat uit levende cellen.

• In de onderste laag worden steeds nieuwe cellen gevormd. Cellen van de kiemlaag schuiven op naar boven en gaan dan dood. 

Opper- en lederhuid

Door de opperhuid steken haren. Naast de haren liggen talgklieren. -> Maken talg, een vettige stof. Houdt de haren en de hoornlaag soepel.

In de lederhuid liggen de warmte-, koude-, druk-, en tastzintuigen.  

De tastzintuigen liggen in tastknopjes vlak onder de kiemlaag. De drukzintuigen liggen dieper.  Daarnaast liggen de pijnpunten, haarspiertjes, bloedvaten en zweetklieren.

Opper- en lederhuid

Onder de huid ligt vet opgeslagen. Dit dient als reservevoedsel. Het vet vormt een isolerende laag, daardoor verliest je lichaam niet teveel warmte. 

Regeling van lichaamstemperatuur

Gemiddeld is de lichaamstemperatuur 37 graden

De zweetklieren produceren zweet, vooral als je het warm hebt.

Door de verdamping daarvan koelt je lichaam af.

Regeling van lichaamstemperatuur

Als je lichaamstemperatuur te hoog is neemt ook de doorbloeding van de huid toe.

De bloedvaatjes in de huid worden wijder, zodat er meer bloed doorheen kan.

Het bloed geeft warmte af aan je huid, je huid geeft de warmte weer af aan de omgeving. Daardoor koelt je lichaam af. 

Regeling van lichaamstemperatuur

Als je lichaamstemperatuur te laag is, dan verminderd de doorbloeding van de huid. Je bloedvaten worden dan ook nauwer.

Je bloed geeft dan minder warmte af aan de huid, waardoor de warmte in je lichaam blijft. Je geeft dus minder warmte af aan de omgeving.

Ook kun je gaan rillen. Daardoor wordt warmte in je spieren opgewekt.

Brandwonden

Een brandwond = een beschadiging van de huid die wordt veroorzaakt door warmte, een chemische stof of elektriciteit. 

De huid is op die plek stuk, er is dus geen bescherming meer. Bacteriën kunnen makkelijker binnendringen, waardoor infectie kan ontstaan. 

Brandwonden

Brandwonden kunnen ernstig of minder ernstig zijn. Dat hangt af van:

• 
  De plaats
• De grootte
• De diepte

Het lichaam kan de opperhuid wel herstellen, maar als de lederhuid kapotgaat, komt die niet meer terug.

Eerste hulp bij brandwonden

1. Koel de brandwond   min. met lauw, zacht stromend leidingwater. -> Verminderd pijn en haalt hitte uit de wond.
2. Voorkom dat het lichaam teveel afkoelt. Koel alleen de wond.
3. Bedek een open wond met plasticfolie of vet verbandgaas. Zo blijft deze schoon
4. Smeer niets op de wond.
5. Waarschuw een arts bij grote blaren, een open wond en brandwonden door chemische stoffen of elektriciteit.

Smeersels, zalf, tandpasta of andere middelen maken de wond erger. Gebruik ook geen betadine of jodium.

Brandwonden kunnen erger zijn dan ze lijken. Bel bij twijfel altijd een arts!

Aan de slag!

Thema 5, basisstof 2 De huid

Opdrachten 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9 

Klaar?

Test jezelf maken