B5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Neem je boek voor blz. 190

Samengevat

Wie zijn de mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Hoeveel generaties zijn afgebeeld in deze stamboom?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

3. Wat zijn 4 en 8 van elkaar?

1. Neef en nicht
2. Vader en dochter
3. Oom en nicht
4. Tante en neef

Zie deze stamboom, kan je afleiden welke eigenschap dominant is?

1. Ja, zwart
2. Ja, wit
3. Nee, niet af te leiden

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

B1 Genotype en fenotype

B2 Genen

B3 Kruisingen

B4 Stambomen

B5 Variatie in genotypen

B6 Evolutie

B7 Verwantschap

B8 DNA-technieken

10 minuten stil lezen B4

Lees de theorie op blz. 186 en 187

Klaar? Begin met het invullen van de samenvatting op blz. 194

Leerdoelen basisstof 5 Variatie in genotypen

- Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.

Ongeslachtelijke voortplanting

• Een deel van het organisme groeit uit tot een nieuw individu
  
• Stekken, knollen, weefselkweek
  
• Groei vindt plaats door mitose (gewone celdeling)
• Genotype van ouder is gelijk aan de nakomelingen 

Geslachtelijke voortplanting

• Versmelten van twee geslachtscellen (eicel+zaadcel)
• Door reductiedeling (meiose) bevatten geslachtcellen verschillende allelen
• Afhankelijk van toeval
  
• Genotype van ouders is verschillend van de nakomelingen

• Variatie in genotype dus!

Mutatie

= Een plotselinge verandering van het genotype

Voorbeeld: 

Een individu van wie een gemuteerd gen tot uiting komt in het fenotype = mutant

 

Albino/ albinisme

• Een mutatie (verandering) in het gen voor pigment in je huid haren veroorzaakt albinisme. 
• Albino --> geen pigment aanmaken en de huid en haren zijn helemaal kleurloos.

• Iemand met albinisme noem je een mutant.

Albinisme en pigmentmutatie

Albinisme ontstaat al

in geslachtscel

In lichaamscellen

• Als een mutatie optreedt in één lichaamscel heeft dit meestal geen gevolgen
• Het genotype van alle andere lichaamscellen blijft hetzelfde

In geslachtscellen

• Kan dit wel grote uitwerking hebben
  
• Als betrokken bij bevruchting
  
• Elke lichaamscel van de nakomeling bevat dan het gemuteerde gen
  

Mutagene invloeden

= Stralingen en chemische stoffen (dus van buitenaf!) die invloed hebben op mutaties

• Radioactieve straling
  
• Röntgenstraling
  
• Ultraviolette straling
  

Chemische stoffen:

• Sigarettenrook
  
• Asbest
  

Ontstaan van kanker

• Ergens in het lichaam gaat een cel ongeremd delen
  
• Oorzaak: door mutatie veranderen cel eigenschappen (geen stop)
• Er ontstaat een gezwel en de bouw van het weefsel wordt verstoord
• 
  

Kennisvragen

Wat is ongeslachtelijke voortplanting?

1. Voortplanting door seks
2. Voortplanting zonder seks
3. Voortplanting zonder geslachtscellen
4. Voortplanting met geslachtscellen

Ongeslachtelijke voortplanting is met

1. eicellen
2. stuifmeelkorrels
3. beide
4. beide niet

Bij geslachtelijke voortplanting hebben de nakomelingen...

1. variatie in genotype en fenotype
2. variatie in genotype maar gelijk fenotype
3. hetzelfde fenotype en een ander genotype
4. allemaal hetzelfde genotype en fenotype

Wat is een mutatie?

1. Een plotselinge verandering van het genotype
2. Een plotselinge verandering van het fenotype
3. Door straling krijg je een gek uiterlijk
4. Kankercellen

Bij welke soort cellen heeft een mutatie het grootste gevolg?

1. 1 lichaamscel
2. 1 geslachtscel

Mutagene invloeden zijn stoffen van buitenaf die invloed hebben op mutaties. Ken je voorbeelden?

Oefenen

Maken opdr. 1 t/m 12 van 3.5 Variatie in genotypen (digitaal)

Opdracht 4 maak je in je boek

Eerste 5 minuten stil: iedereen inloggen Bvj en blz. 190 voor

Daarna mag je op fluisterniveau overleggen

Klaar met de huiswerkopdrachten? Maak de test jezelf van 3.5