3.2 Nieuwe ontwikkelingen (1978-2008)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

HC Nederland (1948-2008)

3.2 Economische ontwikkelingen (1978-2008)

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe en waardoor de liberalisering plaatsvond in de Nederlandse samenleving.

De oliecrisis 1973

• Arabische landen verklaren de oorlog aan Israël. 
• Nederland steunt Israël
• Arabische landen weigeren olie te leveren aan Nederland 

• Olieprijs blijft na dit conflict hoog met als gevolg een economische crisis

Liberalisering

Jaren '70: 

door economische krimp neemt druk op de verzorgingsstaat toe 

Daarnaast: 

uitkeringen zo hoog dat werken nauwelijks loonde 

Kabinet Lubbers

• 1982: kabinet Lubbers start afbouw verzorgingsstaat (bezuinigingen) en
• privatiseren van staatsbedrijven
• Maakbare samenleving wordt zelfredzame samenleving

Deze spotprent over de problemen in de verzorgingsstaat is in 1981 gemaakt door de tekenaar Jos Collignon.

Er zijn teveel mensen die van der verzorgingsstaat gebruik maken, waardoor het evenwicht weg is. Hiermee wordt het evenwicht tussen mensen die betalen voor de verzorgingsstaat en mensen die gebruik maken van de verzorgingsstaat bedoeld.

Beeldelement: de donkere wolk geven aan dat er storm op komst is. Er komen nog moeilijkere tijden aan (bijvoorbeeld: de vergrijzing), terwijl het schip nu al schade heeft en dreigt om te slaan.

Beeldelement: het schip, de verzorgingsstaat, dreigt om te slaan.

Beeldelement: het roer ligt in het water waardoor het schip onbestuurbaar is geworden. Met andere woorden: er moet iets gebeuren, maar het lijkt erop dat het al te laat is.

Jongeren

• Economische krimp leidt tot verharding samenleving
• Voorbeelden: Kaping bij De Punt door Molukse jongeren (1977), maar ook 
• Jongerenculturen met weinig vertrouwen in de toekomst. 

Poldermodel 

vanaf 1982

• Om de economische problemen op te lossen, gaan de overheid, werkgevers en vakbonden vanaf 1982 samenwerken. Dit heet het poldermodel. 

• Dit werkt al snel, en vanaf 1985 groeit de economie weer (vanaf 1995 groeit de economie zelfs enorm en daalt de werkloosheid snel).

Die drie groepen hadden verschillende belangen, maar ze wilden wél alle drie dat het goed gaat met de economie. Om dat te bereiken, besloten ze dat de lonen niet meer stijgen. Werkgevers hebben daardoor minder kosten en kunnen dan lagere prijzen vragen voor hun producten. Als Nederlandse producten goedkoop zijn, kan er meer worden verkocht aan het buitenland, en dat is goed voor de economie. Het poldermodel bestaat nog steeds.

Paarse kabinetten

1994

Voor het eerst kabinet zonder confessionelen (CDA)

Kabinet Kok

PvdA, VVD, D'66

Liberalisering gaat door

Vrijheid

Wet Gelijke Behandeling (1994)

Individualisering gaat door:
1. Gedoogbeleid: softdrugs

2. Euthanasie 

3. Legalisering huwelijk zelfde geslacht

Reputatie van vrij en tolerant land

Buitenland

Jaren '60: 
Nederland vond zichzelf een gidsland
demonstratie tegen kruisraketten (1981)

Rol NAVO veranderd na Koude Oorlog: conflictoplosser

Joegoslavië: 

communistisch maar géén bondgenoot van Sovjet-Unie, na einde Koude Oorlog groeiende nationalisme onder verschillende volkeren 

Joegoslavië

1992: 

Bosnië wil zich afscheiden 
Juni 1992: 

start beleg Sarajevo
Nederlandse VN-soldaten moeten moslim-enclave Srebrenica beschermen, maar mogen geen wapens gebruiken
1995: 

Serven vermoorden 8000 mannen en jongens in de bossen rond Srebrenica

Europese samenwerking

• Nederland is oprichter EGKS (EU)
• Gevolg: Europees beleid heeft invloed op Nederlands beleid
• 1985: Verdrag van Schengen: vrij reizen tussen Schengenlanden
• Probleem: wat te doen met de vele vluchtelingen? 
• 1992: Verdrag van Maastricht (euro)

Video

Interactieve video over Srebenica

https:

Multiculturele samenleving?

• Vanaf de jaren '80 blijkt het beeld van de multiculturele samenleving waarin groepen mensen van verschillende culturen gelijkwaardig met elkaar samenleven, steeds vaker niet te kloppen.

• Verschillende groepen leven eerder náást elkaar dan mét elkaar.
• Tegenwoordig wordt daarom liever gesproken van de pluriforme samenleving.
  
• Vanaf 2002 meer nadruk op integratie en assimilatie

Tot aan het eind van 20e eeuw stond het kritisch zijn op de multiculturele samenleving gelijk aan racisme. Hoewel sommige groepen allochtonen zorgden voor problemen, deed de overheid daar weinig aan. De meeste politici ontkenden deze problemen zelfs en wie er wél iets van zei, werd beschuldigd van discriminatie.

Populisme

• In de jaren '90 verliezen mensen het vertrouwen in de politieke partij op wie zij altijd hadden gestemd. 

• Deze grote groep gaat stemmen op de nieuwe, populistische politieke partijen die worden opgericht. 

• Populistische leiders zeggen te doen wat het volk wil, want ‘het volk heeft altijd gelijk’. Lastig is dat wat het volk wil, niet altijd kán. 

Populistische politici worden soms in korte tijd heel populair. Maar als later blijkt dat ze hun beloftes niet kunnen waarmaken, raken zij die populariteit snel weer kwijt. Enkele jaren later komt er dan weer een andere populistische partij die opnieuw de mooiste beloftes doet.

0

Pim Fortuyn

• Pim Fortuyn wordt in 2001 leider van de nieuwe partij Leefbaar Nederland. Fortuyn beweert ‘te zeggen wat hij denkt en te doen wat hij zei’. 
• Vooral over de islam is hij erg negatief. Hij zei dat hij het opneemt voor de ‘gewone’ mensen die door de politiek in de steek zijn gelaten. 
• Fortuyn wordt snel erg populair, maar in 2002, vlak voor de verkiezingen, wordt hij vermoord.

Polarisatie

• 2004: moord Theo van Gogh  --> groeiende angst moslimextremisme 
• 2005: oprichting PVV
• 2008: start economische crisis --> Zuid-Europese landen komen in grote problemen
• EU moet ingrijpen --> groeiende weerstand tegen invloed Brussel
• Gevolg: groeiende populariteit rechts populisme 

Video

Lubach op Zondag

Geert Wilders (2017)

Verkiezingsprogramma voor de verkiezingen 2017

Video

Lubach op zondag

Geert Wilders (2018)

Campagnefilmpje "Islam is dodelijk"