§2.3 - Formuletaal

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

planning

uitleg formuletaal en naamgeving

oefenen 31 tm 42

uitleg naamgeving en molecuulmassa

oefenen 43 tm 46

§2.3 Formuletaal

Je leert:

- de formule van een stof afleiden uit een modelvoorstelling

- de formules en namen van een aantal belangrijke stoffen

- de systematische naam bij een formule geven

- de formule bij een systematische naam geven

- de molecuulmassa van een molecuul berekenen

- het massapercentage van een atoomsoort in een molecuul berekenen

Let dus op: Bij deze paragraaf moet je veel nieuwe dingen leren!! 

De molecuulformule

Atomen stellen we voor als bolletjes met
een elementsymbool.

Cl

H

H

O

O

C

C

O

H

De molecuulformule

De elementen kunnen we samenvoegen tot moleculen.

               CO₂                                                                                                          

 

Molecuultekening

C

O

O

H

H

O

Index: geeft het aantal atomen aan (staat rechtsonder het symbool)

H₂O

De molecuulformule

Meerdere moleculen worden weergegeven met
het coëfficiënt. Dit getal komt voor het molecuul te staan.

C

O

O

C

C

C

C

O

O

O

O

O

O

O

O

Hier is de coëfficiënt 5

dus 5CO₂

Opdracht

Uit hoeveel moleculen en atomen (per soort en totaal) bevatten de volgende opgaven:

                      moleculen          atomen per soort                      totaal atomen

O₂

H₂O

4CH₄

7C₆H₁₂O₆

Opdracht

Uit hoeveel moleculen en atomen (per soort en totaal) bevatten de volgende opgaven:

                      moleculen          atomen per soort                      totaal atomen

O_{2                      1                           2x O                                              2}

H₂O                   1                            2x O    1x H                                  3

4CH_{4                 4                          4x C      16x H                                20}

                           _{7                           42x C   84x H     42x O               168}

7C₆H₁₂O₆

Moleculen

De molecuulformule geeft de soort en het aantal atomen in een molecuul weer, je zet de symbolen van de atomen in alfabetische volgorde.
De index achter het symbool van een atoomsoort geeft aan hoeveel van deze atomen er in een molecuul zitten.
De coëfficiënt geeft het aantal moleculen weer.

Elementen

In het periodiek systeem staan alle elementen genoemd. De naam van een element begint altijd met een hoofdletter. De naam van een element kan uit 1 of uit 2 letters bestaan. Wanneer de naam uit 2 letters bestaat, is de tweede letter altijd een kleine letter. 

Let dus goed op hoofdletters en 

kleine letters.

H  = waterstof
He = helium

Claudia Fietst In Haar Ondergoed Naar Breda

BrINClHOF

De moleculen van deze atomen bestaat altijd uit twee dezelfde atomen:

-Br₂  : Broommolecuul

-I₂     : Joodmolecuul

-N₂   : Stikstofmolecuul

-Cl₂  : Chloormolecuul

-H₂   : Waterstofmolecuul

-O₂   : Zuurstofmolecuul

-F₂    : Fluormolecuul

Van model naar formuletaal

Een model is een "tekening" van een molecuul.

Maar we willen niet altijd een molecuultekening maken maar sneller een formule opschrijven van die stof.

Om dat te doen kijken we welke atomen in het molecuul zitten en hoeveel van ieder atoom aanwezig is.

Van model naar formuletaal

In dit model zie je 1 "rood" atoom en 2 "witte" atomen.

(Afspraak: "rood" is zuurstof (O) en "wit" is waterstof (H))

Dus in zit molecuul hebben we:

2x H (waterstof) en 1x O (zuurstof)

We schrijven dat als volgt in een formule:

 H2O

Het aantal van een atoom staat dus RECHTSONDER het atoom.

Van model naar formuletaal

Nu we de formule H2O kennen voor één molecuul

moeten we ook nog begrijpen hoe we dan bijvoorbeeld

5 moleculen H2O moeten opschrijven.

Dat doen we als volgt:

5 H2O (en dus niet H10O5)

We noemen 5 de "coëfficiënt" en de 2 de "index"

Formules van belangrijke stoffen die je uit je hoofd moet kennen

Speciale moleculen die bestaan uit 2 atomen (tabel 2.22)

Er zijn 7 moleculen die uit twee dezelfde atomen bestaan.

Je kan deze moleculen onthouden met dit ezelsbruggetje:

Claire Fietst Naar Haar Oma In Breda

Namen van moleculen

Er zijn speciale regels gemaakt om de naam van een molecuul te kunnen maken als deze uit 2 verschillende atomen bestaat

Er moeten de volgende dingen in de naam staan:

- welke atomen zitten in het molecuul

- hoeveel van elk atoom zit in het molecuul

Namen van moleculen

Welk atoom: om dit te kunnen moet je dus de namen van de atomen uit je hoofd kennen (tabel 2.13 van pag 47 uit §2.2)

Bijvoorbeeld:

C             betekent              koolstof

N             betekent              stikstof

S              betekent             zwavel

Namen van moleculen

Welk atoom: sommige atomen hebben een iets andere naam als ze als 2e atoom in de formule staan (zie ook tabel 2.24 op pag 54 van §2.3);

O         wordt dan                 oxide

S         wordt dan                 sulfide

F         wordt dan                 fluoride

Cl        wordt dan                 chloride

Br        wordt dan                bromide

I           wordt dan                 jodide

Namen van moleculen

Hoeveel atomen: we moeten in de naam ook aangeven hoeveel atomen erin zitten. Dat doen we met telwoorden (tabel 2.23 van pag 54) 

Bijvoorbeeld: SO2                         heeft als naam:

                      zwaveldioxide

LET OP: Het getal "2" en het woord "di" staan verschillend.

Namen van moleculen

Nog een voorbeeld:

Bijvoorbeeld: CO2                            heeft als naam:

                      koolstofdioxide

Namen van moleculen

LET OP als er van een atoom maar 1 in een molecuul zit.

- We schrijven dan geen 1 in de formule 

- Maar we schrijven wel MONO in de naam

- Maar MONO schrijven we alleen bij het 2e atoom

Bijvoorbeeld: CO heeft als naam:

                      koolstofmonooxide

Namen van moleculen

Laatste voorbeeld: Br2S

                            dibroommonosulfide

Wat is de naam van deze stof?

1. stikstofoxide
2. distikstoftetraoxide
3. zuurstofstikstof
4. distikstoftetrazuurstof

Wat is de naam van deze stof?

1. monostikstofoxide
2. monostikstofdioxide
3. stikstofdioxide
4. stikstofdizuurstof

Welke moleculen zijn juist?
Er zijn meerdere antwoorden goed.

1. 
2. 
3. 
4. 

Massa van een molecuul berekenen

Als je de massa van een atoom kent, dan kan je ook altijd de massa van een molecuul uitrekenen.

De massa van een atoom staat in een tabel en hoef je NIET uit je hoofd te kennen.

De massa van een atoom staat altijd in het hokje 

LINKSBOVEN.

Het atoom zuurstof (O) heeft dus massa 16,00 u

Massa van een molecuul berekenen

Je kan nu de massa van het molecuul H2O berekenen.

In dat molecuul zitten:

2x een H-atoom,      dus 2 x 1,008 =  2,016

1x een O-atoom,       dus 1 x 16,00 = 16,00

Dit samen opgeteld:   2,016 + 16,00 = 18,016 u

Dus de massa van het molecuul H2O is 18,016 u

Massa van C6H12O6 (glucose)

Dit molecuul bestaat uit:

6x een C-atoom,          dus  6 x 12,01  = 72,06 u

12x een H-atoom,        dus 12 x 1,008 = 12,096 u

6x een O-atoom,          dus. 6 x 16,00  = 96,00 u

samen opgeteld: 72,06 + 12,096 + 96,00 = 180,16 u

Dus de massa van een molecuul glucose is 180,16 u 

Massapercentage van een atoomsoort in een molecuul:

Als je de massa van het hele molecuul kunt berekenen (vorige slide) dan kan je ook berekenen wat het percentage is van één specifieke atoomsoort in dat molecuul:

Massapercentage van een atoomsoort in een molecuul:

Voorbeeld: C6H12O6 (glucose)

Wat is het massa% van koolstof (C) in glucose?

6x een C-atoom, dus 6 x 12,01 = 72,06 u

massa van een molecuul glucose is 180,16 u (zie 2 slides terug)

                               72,06

massa% C = ------------ * 100% = 40 %       

                              180,16

Massapercentage van een atoomsoort in een molecuul:

Andere manier om massapercentage te berekenen:

aantal atomen: 6 x C                    12x H          6x O             C6H12O6

massa's:              72,06                   12,096       96,00           180,16

                                                                                                                1

percentage:          ... %                                                                100%

Massapercentage van een atoomsoort in een molecuul:

Andere manier om massapercentage te berekenen:

aantal atomen: 6 x C                    12x H          6x O             C6H12O6

massa's:              72,06                   12,096       96,00           180,16

                                  0,40                                                                     1

percentage:        40 %                                                                100%

Vergelijk dit antwoord 40% met het antwoord 2 slides terug.

Je kan dus beide methodes gebruiken voor hetzelfde antwoord.

Wat nu te doen..

lezen §2.3

Maken opgaven online methode