gotiek

• kunstgeschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

GOTIEK

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

viering/kruising

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

narthex

Welke bewering hoort niet bij een bedevaart (pelgrimstocht)?

Bedevaart - Een reis naar een plaats waar een heilige of een bijzondere gebeurtenis wordt herdacht.

1. Met de bedevaart beoogde men een verdieping van het geloofsleven, de devotie, of een verdieping van de kennis van het geloof.
2. De bedevaart was de enige manier om rechtstreeks in de hemel te komen bij het laatste oordeel.
3. De bedevaart kon als straf worden opgelegd door een stadsbestuur aan misdadigers voor een vergrijp of misdaad.
4. De bedevaart kon een boetedoening zijn voor zonden. En je kon er een aflaat* mee verdienen. *kwijtschelding van een tijdelijke straf na de dood.

Hoe noem je dit soort boekillustraties?

Gotiek

1100-1400

handel- stedelijke omgeving- geld- christelijke kunst- niet religieuze kunst- grootse kathedralen

Suger ontwikkelde zijn architectuuropvatting vanuit de Griekse filosofie en Griekse cultuur. Hij ontwikkelde een theorie naar aanleiding van de theologie van Dionysius dat je van het aardse naar het hemelse kon overgaan. Zijn idee: door het materiële (de kerk) het immateriële (Gods koninkrijk) weerspiegelen.

goddelijk licht

In 1140 introduceerde Suger spitsbogen in de
kerkelijke architectuur. Zijn verandering betekende een revolutie in de
bouwkunst van de middeleeuwen: het begin van de gotiek. Suger had voor de verandering een religieus en esthetisch motief.
Leg uit hoe in de visie van Suger het goddelijke en de lichtheid van de kerk
bij elkaar worden gebracht.

horizontaal

vertikaal

bouwkunst

(VWO) gilden

In steden verenigden ambachtslui zich in gilden. Er is voor elke beroepsgroep een gilde.

Als jongen treed je in dienst mij een ' meester' die je vak leert. Na een poos mag diegene de ' meesterproef' afleggen en is bij succes afgestudeerd.

Om je ambacht te blijven uitvoeren moet je wel lid blijven van het gilde.

Gildepenning van het Sint Lucasgilde van de Amsterdamse glazenmakers, schilders, grofschilders [ververs], beeldhouwers, speelkaartenmakers

- alles wijst omhoog

-grondplan:kruis

-opengewerkt

-skeletbouw

-pinakels

-kruisribgewelf

-steunberen

-luchtbogen

-maaswerk

pinakel

luchtboog

steunbeer

grondplan kruis

maaswerk

-spitsbogen

-roset venster

-kruisrib gewelf

spitsboog

roset venster

kruisrib gewelf

water spuger

-waterspuger

de muur verliest dragende functie (glas-in-loodramen)

  Deze functie wordt in de gotische skeletbouw overgenomen door:      

      o ribben         

      o dragende pijlers          

      o luchtbogen en steunberen

steunbeer, een gemetselde muurverzwaring om de zijwaartse druk van de kap en eventuele gewelven op te vangen

kruisribgewelf, een gewelf waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie.

lichtbeuk, door deze rij vensters valt het licht, dat het schip verlicht

triforium, de smalle gang die onderlangs de vensters van de lichtbeuk loopt / een arcade waarachter zich een loopruimte bevindt

arcade, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen

luchtboog, een boog tussen muren en steunbeer om de horizontale krachten over te brengen

kapiteel, bekroning van een pijler

basement, voet van een zuil 

pijler, een steunpilaar

pinakel, spits toelopende, slanke, torenvormige bekroning, vooral bij de steunberen van luchtbogen dient de pinakel ter verzwaring (meer massa betekent beter steunen)

beeldhouwkunst

heiligen, langgerekt, geometrische ornamenten, stijve plooien, gezichten anoniem 

 beelden staan bijna los van het gebouw, lijken met elkaar in gesprek, kleding valt soepel, menselijker, glimlach

schilderkunst

functie:

- licht binnen laten om hemelse sfeer op te roepen-decoratie- verhalen vertellen

ROMAANS

GOTIEK

GEWELFBOUW

DUNNERE MUREN

DIKKE MUREN

SPITSBOGEN

RONDBOGEN

GROTE VENSTERS

KLEINE VENSTERS

KRUISRIBGEWELF

SKELETBOUW

TONGEWELF

HORIZONTAAL GEBOUWD

VERTICAAL GEBOUWD

STEUNBEREN

PINAKEL

LUCHTBOGEN

GESLOTEN, LOMP, LOG

OPEN EN SIERLIJK

altaarstukken

-symbolische -verhoudingen

stapeling

vroeg gotisch

olieverf

- eigeel als bindmiddel

-droogt snel

-doffe tint

-water oplosbaar

-olie als bindmiddel

-droogt langzaam( je kan lang veranderingen aanbrengen)

-dekkend en in doorschijnende lagen

-gedetailleerd werken

-kleurkracht, glans

vlaamse primitieven

De Vlaamse Primitieven plaatsten de religieuze voorstellingen in de dagelijkse wekelijkheid, Bijbelse taferelen verschenen in de leefomgeving van hun opdrachtgevers.

SYMBOLISCH

Profane kunst

 Een verfijnde olieverftechniek maakte het mogelijk om textiel, metaal en edelstenen zeer nauwkeurig weer te geven. 

Leg uit hoe het komt dat de muren van een gotische kathedraal geen dragende functie hebben en waarom dit ervoor zorgt dat er grote ramen in
gemaakt kunnen worden.

pilaarfiguren in zuil

los van zuil, meer vrijstaand

emotieloos

meer emoties zoals lachen of lijden

statisch, strak, bewegingloos

dynamischer, houding losser

plooien ter decoratie

lossere plooien

Bekijk afbeelding 4.4. De sterke ruimtelijke effecten verhogen het realisme van het veelluik.
A. Noem twee middelen waarmee Van Eyck erin is geslaagd de tweede laag met De boodschap aan Maria een sterk ruimtelijk effect te geven.

Bekijk afbeelding 4.5. Het geopende veelluik is horizontaal in twee lagen verdeeld. Hoewel het onderste deel uit vijf aparte panelen bestaat, is daar een duidelijke eenheid aanwezig.B. Leg aan de hand van twee aspecten van de voorstelling uit hoe hier een eenheid wordt bereikt.

Bekijk afbeelding 4.8 en 4.9.

De vensters van middeleeuwse kerken werden voorzien van glas-in lood ramen.

C. Noem twee functies die glas-in-loodramen in de middeleeuwen hadden.
Laat de bescherming tegen weer en wind buiten beschouwing.

Op beide werken is de figuur van Judas goed te herkennen. Op afbeelding 4.7 geeft een zwarte figuur (een duivel) Judas een steuntje in de rug.
D. Noem twee aspecten waaraan je Judas herkent op afbeelding 4.6.

De Russisch-joodse kunstenaar Marc Chagall heeft verschillende
gebrandschilderde ramen gemaakt. 

E. In welk opzicht wijkt de vormgeving van Chagall (afb. 4.9) af van de
gotische traditie?

Bekijk afbeelding 4.10. Zoals op veel figuratieve schilderijen wordt de driedimensionale ruimte omgezet naar een beeld op een vlak.
F. Noem vier aspecten waardoor op afbeelding 4.10 diepte wordt gesuggereerd.

G.Noem twee aspecten van de vormgeving waardoor de schilderingen zo goed op elkaar aansluiten.

Bekijk de afbeelding goed.

- achtergrond (hoog)

- middengrond (midden)

- voorgrond (laag)

Beschrijf de voorstelling.

Bekijk de afbeelding goed.

vorm, kleur, licht, ruimte,

compositie, materiaal en 

techniek

Wat is niet juist met betrekking tot de het vormgevingsaspect ruimte.

1. Verloop van groot naar klein klopt niet.
2. Het pad verloopt had smaller moeten eindigen.
3. Er zijn geen slagschaduwen gebruik.
4. Perspectief is juist toegepast.

RUIMTE

Ruimteweergave nog niet helemaal volgens de regels.

1 Verloop van groot naar klein: de oogstende figuren zijn groter dan de paarden/of even groot als zwemmende figuren die veel dichterbij zijn, of: bomen op achtergrond nauwelijks kleiner dan vooraan; de bomen zijn even groot.

2 Geen verkorting naarmate je dichter bij de horizon komt: akker rechtsboven lijkt opgeklapt.

3 Het pad naar het kasteel wordt niet smaller naar achteren toe.

4 Wijkende lijnen in gebouwen lopen niet naar een verdwijnpunt op de horizon.

5 Geen slagschaduwen gebruikt (wel eigen schaduw).