De tachtig jarige oorlog_kader en GL

• M&M
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 1

De tachtig jarige oorlog

Wat weet je op het einde van deze LessonUp? 

• Tussen wie was de 80 jarige oorlog?
• Waarom is de 80 jarige oorlog zo belangrijk voor Nederland? 

En leer je over Napoleon en de Belgische opstand.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Waar en wanneer in de geschiedenis zitten we? 

Introductie

Van wanneer tot wanneer is dit tijdvak?

1. 1000-1500
2. 1500-1600
3. 1600-1700
4. 1700-1800

Waarom brak de tachtig jarige oorlog uit?

• Fillips II werd in 1555 koning van Spanje en landheer van de Nederlanden. Hij wilde alle macht in zijn grote rijk (land). De Nederlandse edelen waren het daar niet mee eens. Zij verloren dan namelijk veel macht. 
  
  
• Fillips II wilde dat iedereen katholiek was in zijn rijk. Iedereen die protestants was werd opgepakt en gedood. De protestanten waren dus niet blij. 

Wat is de 80 jarige oorlog? 

De tachtig jarige oorlog is de strijd van de Zeven Verenigde Nederlanden om onafhankelijk van Spanje te worden

De zeven provincies wilden niet meer bij Spanje horen! 

De Nederlanden wilden godsdienstvrijheid en zelf hun land besturen 

Wat betekent godsdienstvrijheid?

1. Iedereen mag zelf kiezen welk geloof hij/zij heeft
2. Iedereen moet Katholiek zijn
3. Iedereen moet protestants zijn
4. Geloof is niet belangrijk

De Beeldenstorm in 1566 

• In Nederland moest iedereen van de Spaanse koning Katholiek zijn...de protestanten mochten nergens kerken bouwen en bijeenkomsten hebben
•  Mensen waren dus boos!!!
  
• Gevolg: protesteren!

De Protestanten verwoesten alle beelden  en schilderijen uit de katholieke kerken, zodat ze daar hun eigen bijeenkomsten te houden.

Een schilderij over de beeldenstorm

Beelden uit een katholieke kerk verwoest tijdens de beeldenstorm

Gevolgen van de beeldenstorm 

• De koning van Spanje was  niet blij 
• Hij stuurt de generaal Alva om de rust in de provincies weer terug te laten keren
• Alva pakt veel protestanten op en geeft hen de doodstraf.
  
  
• Veel mensen blijven ontevreden over de strenge aanpak van Alva en Fillips II 
• De bevolking komt, onder leiding van Willem van Oranje, in opstand

Hertog van Alva, de Spaanse generaal

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

Aanvallen van Willem van Oranje tegen Spanje hebben weinig succes, maar: 

• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Denk logisch na. Waar op de kaart ligt Den Briel? Sleep de pijl nar het juiste vak. 

Alleen verder 

1579-1588

• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken om de Spanjaarden te verjagen.

• Filips is woest een geeft Willem van Oranje de schuld: hij verklaart hem vogelvrij. Iedereen mag hem doden!

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Plakkaat van Verlatinghe 1581

Na de vogelvrijverklaring op Willem waren veel Nederlanders boos: 

• Een koning die zijn prins ter dood veroordeeld, mag onze koning niet zijn!
• Zeven provincies  besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Plakkaat van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Vanaf dit moment is de opstand een oorlog...omdat de burgers nu niet meer tegen hun koning vechten maar tegen een ander land.

Moord!

10 juli 1584

In 1584 lukt het de Fransman Balthasar Gerards om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar ging op dinsdag 10 juli 1584  naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie hij was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens onderzoeken zou Willem op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

Leg uit waarom Willem van Oranje zo belangrijk was voor de opstandelingen

Acte van Verlatinghe 1581

Na de dood op Willem waren veel Nederlanders boos: 

• Een koning die zijn prins ter dood veroordeeld, mag onze koning niet zijn!
• Zeven provincies  besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Vanaf dit moment is de opstand een oorlog...omdat de burgers nu niet meer tegen hun koning vechten maar tegen een ander land.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1588

• De zeven provincies konden geen geschikte kandidaat als koning vinden
• Dus ze besluiten verder te gaan als Republiek.
• De 'baas' in de Republiek werden de burgers zelf en er was geen koning meer 

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Kaart

De afloop, 1648

De oorlog duurde uiteindelijk 80 jaar. 

In 1648 erkende Spanje en de rest van Europa de Nederlanden als eigen land

Dit is het begin van ons Nederland nu! 

De 80 jarige oorlog in het kort!!

"Spanje erkende in 1648 dat Nederland een eigen land was. " Wat betekent het woord erkennen?

1. Toegeven
2. Boos zijn
3. Aanvallen
4. Veroveren

Sleep de pijl naar de periode van de 80jarige oorlog

Sleep de zinnen op juiste volgorde 

Eerst 

daarna 

daarna 

tot slot 

De beeldenstorm breekt uit 

De opstand begint 

De opstandelingen roepen de Republiek uit 

Willem van Oranje wordt vermoord 

1648 is een belangrijk moment voor de Nederlandse geschiedenis. Leg uit waarom.

Bekijk de kaart. Je kunt inzoomen. Welk deel van de Nederlanden was Katholiek?

1. Noord Nederland
2. Zuid Nederland
3. West Nederland
4. Oost Nederland

Bekijk de kaart. Welk geloof was het grootste in Noord Europa?

1. Katholiek
2. Luthers (protestants)
3. Orthodox christelijk
4. Islam

Bekijk de kaart. Welk geloof was het grootste in Zuid Europa?

1. Katholiek
2. Luthers (protestants)
3. Orthodox christelijk
4. Islam

De beeldenstorm was in het jaartal:

1. 566
2. 1566
3. 1766
4. 1966

In welke eeuw valt het jaartal 1566?

Geef aan of deze zin een oorzaak of gevolg is van de beeldenstorm:
De Hertog van Alva wordt naar de Nederlanden gestuurd

1. Oorzaak
2. Gevolg

Geef aan of deze zin een oorzaak of gevolg is van de beeldenstorm:
De tachtig jarige oorlog begint

1. Oorzaak
2. Gevolg

Geef aan of deze zin een oorzaak of gevolg is van de beeldenstorm:
De protestanten willen een plek hebben om bijeen te komen

1. Oorzaak
2. Gevolg

Geef aan of deze zin een oorzaak of gevolg is van de beeldenstorm:
De protestanten zijn ontevreden over Fillips II, de Spaanse koning

1. Oorzaak
2. Gevolg

Sleep de zinnen op juiste volgorde 

Eerst 

daarna 

daarna 

tot slot 

De protestanten verwoesten katholieke kerken 

Fillips II verbiedt het protestantse geloof, iedereen moet katholiek zijn 

Fillips II stuurt Alva om de rust terug te laten keren 

Het volk wordt heel erg boos en komt in opstand tegen Fillips II en Alva. De opstand is begonnen!

Napoleon Bonaparte in 1795 de baas over de Nederlanden

Lodewijk Napoleon

Koning van Holland 1806-1810

Napoleon

Tussen 1806-1810 Napoleon de baas over Nederland.
Belangrijke veranderingen van Napoleon:

• Vrijheid van godsdienst
• Kerk en staat gescheiden
• Voor het eerst gelijke wetten voor alle Nederlanders.
• Nederland werd een eenheidsstaat
  

Wat heeft de 80 jarige oorlog te maken met de Nederlandse identiteit?

Belgische opstand

• Belgen komen in 1830 in opstand.
  
• Ze voelden zich niet verbonden met het Noorden.
• De Belgische opstand is een voorbeeld van nationalisme.
• Nederland erkent Belgische onafhankelijkheid (pas) in 1839.