DEEL 3 les 18: klinkerbotsing

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

DEEL 3 LES 18 Klinkerbotsing

Klinkerbotsing

In deze les leer je:

- wat klinkerbotsing is

- wanneer klinkers botsen

- hoe je dit kunt oplossen

Klinkers

Onze taal bestaat uit klanken die we klinkers en medeklinkers noemen. De klinkers zijn: a - e - i - o - u

Deze klinkers kunnen naast elkaar in een woord staan, dat noemen we klinkerbotsing. Bij klinkerbotsing kan het zo zijn dat 2 klinkers samen een nieuwe klank vormen.
Dat noemen we een dubbelklank!

Welke klanken zijn klinkers?

1. b - d - f - k - l
2. a - e - i - o - u

Dubbelklanken

- Sommige klinkers die botsen maken samen een nieuwe klank.

Bijvoorbeeld: o + u wordt  - ou - .

Dit noemen we dubbelklanken      
aa - oo - ee - uu - au - ou - oe -eu -ei - ie - ui, maar ook  ai - oi -ae
- Niet alle klinkers die botsen vormen samen een nieuwe klank.

Bijvoorbeeld: o + a

 

Welke klank is een dubbelklank?

1. ou
2. ea
3. ao
4. io

Welke klank is geen dubbelklank?

1. ou
2. uu
3. eu
4. io

Welke klanken zijn dubbelklanken?

1. ua - ia - oa
2. ei - uu - ou

Welke klanken zijn geen dubbelklanken?

1. ua-ia-oa
2. ui - au - oi

Trema

- Als twee klinkers in een woord botsen, gebruik je een trema om aan te geven dat je de losse klanken bedoelt, in plaats van de dubbelklank. Dus niet ruine, maar ruïne.

- Als bij klinkerbotsing de klinkers geen dubbelklank worden en je de klinkers blijft uitspreken als losse klanken, dan is er geen trema nodig. Chaos heeft dus geen trema nodig.

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling

1. ruine
2. ruïne

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling

1. chaos
2. chaös

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling

1. pinguin
2. pinguïn

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling

1. patient
2. patiënt

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling

1. poezie
2. poëzie

Koppelteken

Klinkerbotsing in een samenstelling?
Soms ontstaat er klinkerbotsing wanneer je twee woorden aan elkaar plakt. Gebruik dan een koppelteken (streepje) om de 2 losse woorden aan elkaar te plakken. 

mee + eter = mee-eter
live + uitzending = live-uitzending

kiwi + oogst = kiwioogst (géén klinkerbotsing!!)

Kies de juiste spelling
zee+egel

1. zeeegel
2. zee-egel

Kies de juiste spelling
hockey+elftal

1. hockeyelftal
2. hockey-elftal

Kies de juiste spelling
auto+ongeluk

1. autoongeluk
2. auto-ongeluk

Kies de juiste spelling
auto+alarm

1. auto-alarm
2. autoalarm

Kies de juiste spelling
ASO+examen

1. ASO-examen
2. ASOexamen

Klinkerbotsing bij extra letters voor of achter een woord

Soms ontstaat er klinkerbotsing doordat je een kort stukje voor of achter (voor- en/of achtervoegsel) een woord plakt. Dan gebruik je geen streepje, maar een trema.

ge + etter = geëtter

kano + en = kanoën

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling
ge+upload

1. geupload
2. geüpload

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling
ge+informeerd

1. geinformeerd
2. geïnformeerd

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling
kano+en

1. kanoen
2. kanoën

Losse klanken of dubbelklank?
Kies de juiste spelling?
twee+en

1. tweeen
2. tweeën

Klinkerbotsing: trema of koppelteken?

- Bij samenstellingen gebruik je een koppelteken.

live+uitzending = live-uitzending

- Binnen in een grondwoord gebruik je een trema.

ruïne
- Bij losse letters voor of achter een grondwoord gebruik je ook een trema.

ge + erfd = geërfd

kano + en = kanoën

Trema of koppelteken?
Kies de juiste spelling
radio+uitzending

1. radiouitzending
2. radio-uitzending
3. radioüitzending

Trema of koppelteken?
Kies de juiste spelling
re+unie

1. reunie
2. reünie
3. re-unie

Trema of koppelteken?
Kies de juiste spelling
kano+en

1. kanoën
2. kanoen
3. kano-en

Kies de juiste spelling
be+eindigd

1. be-eindigd
2. beëindigd
3. beeindigd

Even checken!

Samenstellingen: koppelteken

autoalarm (losse klanken worden geen dubbelklank)

video-opname (losse klanken worden een dubbelklank)

Even checken!

Binnen een grondwoord: trema

ruïne (losse klanken worden een dubbelklank)
chaos (losse klanken worden geen dubbelklank)

Even checken!

Woordje ervoor of erachter: trema

knieën (losse klanken worden een dubbelklank)
geüpload (losse klanken worden een dubbelklank)

Let op: het trema komt altijd na de plaats waar je het woord hakt.

Vragen?