Telwoorden, voegwoorden, bijwoorden De Brug

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom in deze les!

Pak je leesboek      Leg je                                                     spullen klaar

Geen telefoon         IPad dicht

eerst gaan we stillezen

Grammatica woordsoorten (de brug)

Doelen:

Ik kan de volgende woordsoorten benoemen

                        - lidwoord (bepaald en onbepaald), 

                        - bijvoeglijk naamwoord( ook stoffelijk), 

                        - zelfst. naamwoord (concreet en abstract),

                        - voorzetsel, 

                        - voegwoord (nevenschikkend en onderschikkend),  

                        - werkwoord, (zelfstandig, hulp en koppel ww) , 

                        - bezittelijk voornaamwoord,  

                        - persoonlijk voornaamwoord

                        - voornaamwoord (aanwijzend, vragend, onbepaald)

                        -  telwoorden (hoofdtelwoord en rangtelwoord (bepaald en onbepaald))

                        -  voegwoorden (nevenschikkend en onderschikkend)

                        - bijwoorden

Grammatica woordsoorten (de brug)

Doelen van deze les:

Ik kan de volgende woordsoorten benoemen

                        - lidwoord (bepaald en onbepaald), 

                        - bijvoeglijk naamwoord(ook stoffelijk), 

                        - zelfst. naamwoord (concreet en abstract),

                        - voorzetsel, 

                        - werkwoord, 

                   

Schrijf het lijstje over en vul erachter een voorbeeld of een uitleg in. (je mag samenwerken)

Grammatica: Woordsoorten

Elk woord in een zin kun je benoemen

Telwoord

Er zijn verschillende soorten telwoorden.

Hoofdtelwoorden geven een hoeveelheid aan.

Rangtelwoorden geven een plaats in een rangorde aan.

Hoofdtelwoorden

Bepaalde hoofdtelwoorden geven een nauwkeurige hoeveelheid aan. Ook breuken horen hierbij.

• Bijvoorbeeld: één, twee, driehonderd, miljoen, een vierde, vijf achtste.

Onbepaalde hoofdtelwoorden geven een onnauwkeurige hoeveelheid aan.

• Bijvoorbeeld: alle, weinig, wat, veel, sommige, enkele, verscheidene.
  

Rangtelwoorden

Bepaalde rangtelwoorden geven de nauwkeurige plaats in een rangorde aan.

• Bijvoorbeeld: eerste, tweede, honderdste, duizendste.
  

Onbepaalde rangtelwoorden geven de onnauwkeurige plaats in een rangorde aan.

• Bijvoorbeeld: middelste, laatste, zoveelste, hoeveelste.

Welk telwoord is:

Honderdste

1. hoofdtelwoord
2. rangtelwoord

Het 6e lesuur zijn wij vrij.

6e is een..

1. onbepaald hoofdtelwoord
2. onbepaald rangtelwoord
3. bepaald hoofdtelwoord
4. bepaald rangtelwoord

Zij heeft erg weinig gegeten.

weinig is een..

1. onbepaald hoofdtelwoord
2. onbepaald rangtelwoord
3. bepaald hoofdtelwoord
4. bepaald rangtelwoord

even oefenen

Maak van de Brug opdracht 5

Leg uit hoe je kunt zien of het een rangtelwoord of hoofdtelwoord is.

Wat zijn voegwoorden?

Voegwoord

Zinnen kunnen één of meer persoonsvormen hebben.

• Een zin met één persoonsvorm noem je een enkelvoudige zin.
• Een zin met meer persoonsvormen noem je een samengestelde zin.

Zinnen met meer persoonsvormen bestaan uit verschillende zinnen. Deze zinnen zijn meestal met elkaar verbonden door voegwoorden. Voegwoorden zijn woorden die woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar verbinden.

• Voorbeeld: Ik kan vanmiddag niet komen, want ik moet voetballen.

Er zijn twee soorten voegwoorden: nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden.

Nevenschikkend voegwoord

Nevenschikkende voegwoorden (ns. vgw) verbinden gelijkwaardige delen. 

 Een nevenschikkend voegwoord ‘voegt’ of ‘metselt’ twee hoofdzinnen, bijzinnen

(de zinnen zijn gelijkwaardig) of woorden met elkaar.

Nevenschikkende voegwoorden zijn:

• en
• want
• maar
• of (of kan soms ook onderschikkend gebruikt worden)
• dus

Als we het nevenschikkende voegwoord weg zouden laten, kun je nog steeds twee goedlopende zinnen maken:

De ouders drinken koffie en de kinderen drinken limonade.

Het is tijd om naar huis te gaan, want het is vijf uur.

Hij wil wel naar voetbal, maar hij mag niet van zijn moeder.

Nevenschikkende voegwoorden

Ik moet vanavond gitaarspelen. Mijn broer moet tennissen.

• Ik moet vanavond gitaarspelen en mijn broer moet tennissen.

Mijn moeder wil boerenkool eten. Wij willen pizza eten.

• Mijn moeder wil boerenkool eten, maar wij willen pizza eten.

Kees komt wat later. Hij heeft de trein gemist.

• Kees komt wat later, want hij heeft de trein gemist.

Kom je mij vanavond ophalen? Ga je direct naar de training?

• Kom je mij vanavond ophalen of ga je direct naar de training?

Onderschikkend voegwoord

Onderschikkende voegwoorden (os. vgw) verbinden ongelijkwaardige zinnen. 

Een onderschikkende voegwoord verbindt een hoofdzin (belangrijkste zin) met een bijzin

(minder belangrijke zin).

De onderschikkende voegwoorden kun je niet uit je hoofd leren, omdat er heel veel van zijn.

Er zijn veel onderschikkende voegwoorden:

•  het woord dat en woorden waarvan de tweede lettergreep dat is, zoals doordat, nadat, omdat, totdat, voordat, zodat;
• andere woorden, zoals aangezien, als, daarom, dan, hoewel, indien, mits, tenzij, terwijl, toen, ofschoon, zodra;

Als we het onderschikkende voegwoord weg zouden laten, kun je niet meer twee goedlopende zinnen maken:

Iris gaat straks naar het feest, hoewel ze niet uitgenodigd is.

Martijn kwam te laat, doordat de brug open stond.

Joost gaat niet naar school, omdat hij zich ziek voelt.

Ik poets mijn tanden, voordat ik naar bed ga.

Onderschikkend voegwoord

Iris gaat straks naar het feest, hoewel ze niet uitgenodigd is.

• Iris gaat straks naar het feest. Ze is niet uitgenodigd is.

Martijn kwam te laat, doordat de brug open stond.

• Martijn kwam te laat.  De brug stond open stond.

Joost gaat niet naar school, omdat hij zich ziek voelt.

• Joost gaat niet naar school. Hij voelt zich ziek voelt.

Ik poets mijn tanden, voordat ik naar bed ga.

• Ik poets mijn tanden. Ik ga naar bed ga.

Nevenschikkend voegwoord

Onderschikkend voegwoord

Maar

Omdat

Want

Of

Terwijl

En

Daarom

Mits

even oefenen

Maak opdracht 6 van De Brug Grammatica woordsoorten

Leg uit hoe je kunt zien of het een nevenschikkend voegwoord is.

Wat is het verschil tussen een bijv. naamwoord en een bijwoord?

Bijwoord

Een bijwoord is een woord dat meer informatie geeft over het woord waar het bij hoort, vandaar de naam bijwoord. Bijwoorden zeggen bijna altijd iets over:

Bijwoord

Bijwoord: geeft een                     ,             ,                                of  

Kan iets zeggen over een:

• Bijvoeglijk naamwoord: Dat is een erg zieke mevrouw.
• Bijwoord: Hij kan heel hard rennen.
• Werkwoord: De scooter rijdt hard.

Hier, daar, er, ergens, nergens

plaats

absoluut, zeker, misschien

zekerheid

nu, soms, straks, gisteren, morgen, vanavond, daarna

tijd

nooit, niet, geen

ontkenning

bijwoorden

1 - een ander werkwoord: ik loop hard (hard geeft meer informatie over het werkwoord lopen)

2 - een ander bijwoord: ik loop ontzettend snel (ontzettend zegt iets over het bijwoord snel, dat iets zegt over het werkwoord lopen)

3 - een bijvoeglijk naamwoord: de super knappe jongen loopt snel (super zegt iets over het bijvoeglijk naamwoord knappe, knappe is een bijvoeglijk naamwoord om dat het iets zegt over het zelfstandig naamwoord jongen)

4 - een plaats of tijd: daar moet je naartoe gaan (daar zegt iets over de plaats waar je naartoe moet gaan)

Let op: verwar het bijwoord dus niet met het bijvoeglijk naamwoord. Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord (een knappe jongen), een bijwoord niet (ik loop ontzettend snel door).

even oefenen

Maak opdracht 7 van De Brug

Waar kan een bijwoord iets over vertellen? (er zijn er 7)