4.3 Het IJzeren Gordijn gaat open

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Het ijzeren gordijn gaat open

Wat weten we nog van de Koude Oorlog?

Leerdoelen

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
  
• Je kunt uitleggen welke hervormingen Sovjetleider Gorbatsjov doorvoerde en de belangrijkste oorzaken van zijn hervormingen noemen.
  
• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de hervormingen onder Sovjetleider Gorbatsjov.
• Je kunt beschrijven hoe Rusland zich na 1990 ontwikkelde.
  

Situatie Oostblok

• Bevolking werd ontevreden over communistisch bestuur
• Planeconomie werkte niet. Producten sloten niet aan bij behoeften.
• Welvaart bleef achter op het westen
• Na de dood van Stalin verslapte de maatregelen, maar politieke vrijheid was er niet.

Kritieke momenten

• Hongaarse Opstand (1956): poging om communistisch systeem te hervormen. SU slaat opstand hard neer.
• Praagse Opstand (1968): meer vrijheid toegestaan, loopt uit de hand. Tanks Warschaupact
• Polen (1980): Niet-communistische vakbond → massabeweging → hervormingen Onderdrukt door Poolse regering
• Onvrede in boeken en tijdschriften waar kritiek wordt geuit op de Sovjet Unie.

Ontevredenheid in SU

Sovjet-Unie raakte blut door hoge kosten wapenwedloop en falende planeconomie. Ook was het systeem corrupt

• Gorbatsjov (1985)
• Sovjet-Unie hervormen, communisme voor ondergang behoeden
• Perestrojka - Verandering economie
• Glasnost - Openheid in bestuur
• Minder agressieve (en dure) buitenlandpolitiek.

De hervormingen van Gorbatsjov  

• PERESTROJKA ofwel economische hervormingen => De Staat gaat zich minder bemoeien met economie, er wordt meer initiatief van burgers toegestaan.
• Einde wapenwedloop (=>meer geld voor economie)
• GLASNOST ofwel meer openheid => een meer democratischer bestuur, meer partijen werden toegestaan. Meer vrijheid voor burgers dus... 

Gorbatsjov wilde het communisme in de S.U. hervormen, niet afschaffen.

Hongarije zet de grens 

met Oostenrijk open

mei 1989

Veel andere inwoners van Oost-Europese landen vluchten 

via Hongarije naar het westen.

Deze Oost-Europese leider begrijpt wél de ideeën van Glasnost en Perestrojka: hij wil zijn volk meer vrijheid geven.

Polen: 

• De vakbond van de havenarbeiders werd groot en eiste vrije verkiezingen.
• De communistische partij werd verslagen (juni 1989).
• Toen Lech Walesa de eerste democratisch gekozen president werd, greep Moskou niet in.

En in de DDR?

• Bevolking van Oost-Berlijn en Oost-Duitsland wil meer vrijheid en openzetten van de grens

• ... maar de Oost-Duitse regering wil dit absoluut niet!

• Grote demonstraties tegen de regering in Oost-Berlijn

• Ook tijdens het 40e verjaardagsfeest van de DDR
• Oktober 1989
  

Gorbatsjov is eregast...

...maar komt niet om feest te vieren, maar om de leiders van Oost-Duitsland te waarschuwen: 

de Sovjet-Unie helpt niet meer bij het neerslaan van demonstraties

Einde Brezjnev doctrine!

Elke avond zijn er demonstraties

De druk op de Oost-Duitse regering neemt toe, terwijl de wereldpers kijkt naar de situatie in Oost-Berlijn

Situatie Europa

• Vrije verkiezingen en vrijheid tot reizen
• Verspreking zorgt voor verbreking
• 9 november 1989 - Berlijnse Muur open
• Duitse hereniging.

Nieuwe landen en grenzen

vanaf 1990

• Door de val van het communisme en de Sovjet-Unie veranderen de grenzen enorm. 
• Landen vallen uit elkaar (Tsjecho-Slowakije) of komen juist weer samen (Duitsland). Aan het eind van de 20e eeuw ziet de kaart van Europa er heel anders uit dan aan het begin.

Einde van de Sovjet-Unie

25 december 1991

• Veel verschillende volken willen niet meer bij de Sovjet-Unie horen. 
  
• In 1991 houdt de Sovjet-Unie dan ook op te bestaan: grote delen van de Sovjet- Unie worden onafhankelijke landen, zoals Oekraïne, Wit-Rusland en Armenië.
  
• Het deel dat nog overblijft gaat verder als Rusland o.l.v. Boris Jeltsin.
  

Aan de slag

Maken 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11

www.anderetijden.nl