Samenvatting en opdrachten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo, b, k
• Leerjaar 2

Samenvatting en opdrachten

SPELLING

WAT HEB JE GELEERD

De afgelopen weken ben je aan de slag gegaan met de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd (tt) en verleden tijd (vt), daarnaast heb je geleerd waar en hoe het voltooid deelwoord geschreven moet worden, dat het voltooid deelwoord ook gebruikt kan worden als bijvoeglijk naamwoord, maar ook hoe samenstellingen en verkleinwoorden geschreven dienen te worden. En je hebt kennis gemaakt met verschillende dicteewoorden. 

DE PERSOONSVORM (TT EN VT)

De persoonsvorm is een vorm van het werkwoord. 

persoonsvorm tt: 

* ik-vorm -> alleen stam

* komt achter jij/hij/zij/ een -t achter

* in meervorm hele werkwoord

Let op:

Staat het werkwoord voor jij, dan geen -t achter het ww. 

Loop jij naar school.

Jij loopt naar school.

DE PERSOONSVORM (TT EN VT)

De persoonsvorm is een vorm van het werkwoord. 

persoonsvorm vt: 

* sterke werkwoorden
- veranderen van klank

* zwakke werkwoorden

- veranderen niet van klank
- schrijft -de(n) of -te(n) achter het werk-

woord.

Let op:

Eindigt de ik-vorm al op -t of -d? Dan komt daar óók -te(n) of -de(n) achter.

Ik vluchtte de kelder in. 

De orkaan verwoestte tientallen huizen.

Hoe vervoeg je een werkwoord (TT) met jij/hij/zij/het...

1. Met 't exfokschaap
2. Door de stam te zoeken
3. Stam + T
4. Stam + en

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd zwak

Persoonsvorm verleden tijd sterk

Maarten van der Weijden zwom met moeite de Elfstedentocht.

Vannacht pleegde een tiener een overval op de Spar.

Ik moet moeite doen om op te letten.

Kijk goed naar het schema:
1 onder welk onderdeel hoort het werkwoord "wandelen"?
2. Schrijf deze op de juiste manier op in de meervoudsvorm (vt).

MEERVOUD OP  -iën, -ieën en -eën 

Sommige zelfstandige naamwoorden eindigen op -ie of -ee. Voor het meervoud gebruik je dan een trema: dat zijn twee puntjes op een letter. Het trema is nodig voor de juiste uitspraak.

Meervoud op -iën -> Olie - Oliën

Meervoud op -ieën -> Therapie - Therapieën

Meervoud op -eën -> Zee - Zeeën

porie

Meervoud op -iën

meervoud op -ieën

meervoud op -eën

zee

idee

drie

olie

braderie 

VOLTOOID DEELWOORD

Voltooid deelwoord = Vorm van het werkwoord die gebruikt wordt om de voltooide tijd te vormen. Er staat altijd een vorm van hebben, zijn of worden bij.

vd sterke ww

Werkwoorden die je in de voltooide tijd schrijft zoals je hoort 

en bijna altijd eindigen op -en. (slapen -> geslapen)

vd zwakke ww

Werkwoorden die in de voltooide tijd 

eindigen op -d en -t. (wandelen -> gewandeld)

Sommige werkwoorden beginnen met be-, ge-, her-, ver- of ont-. Bij het voltooid deelwoord schrijf je er dan geen ge- voor.

Sleep het werkwoord

voltooid deelwoord eindigt op d

voltooid deelwoord eindigt op t

voltooid deelwoord eindigt op en

fietsen

niezen

koken

lachen

wassen

vergissen

respecteren

schrobben

VOLTOOID DEELWOORD als bijvoeglijk naamwoord

Van een voltooid deelwoord kun je een bijvoeglijk naamwoord maken, het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord..

• Voltooide deelwoorden op -en veranderen als bijvoeglijk naamwoord niet.

– Mijn ijsje is gesmolten. (vd)

Het gesmolten ijsje (bn)

– De kleren zijn gedragen. (vd)

De gedragen kleren (bn)

Alle andere vd schrijf je als bn zo kort mogelijk. Maar denk aan de spellingsregels, zoals de dubbele medeklinker! Ook komt er soms een -e achter.

De foto is vergroot (vd)

De vergrote foto (bn)

Het plafond is gewit (vd)

Het gewitte plafond (bn)

Een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord:

1. Schrijf je zo kort mogelijk.
2. Schrijf je bij sterke en zwakke werkwoorden hetzelfde.
3. Er mag een uitspraakprobleem ontstaan.

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord.
Welke is juist gespeld?

1. De verlote prijs
2. De verlootte prijs

Maak van het voltooid deelwoord een bijvoeglijk naamwoord.
(verknippen) De ... broek

1. verknipte
2. verknipten
3. verkniptte
4. verknipt

SPLITSBARE WERKWOODEN

Sommige werkwoorden zijn in een zin gesplitst (in stukken gedeeld). Je noemt ze splitsbare werkwoorden.

Kijk maar:

• Je moet je gordel vastmaken in de auto. – Ik maak mijn gordel vast.

• Ik wil Joeri overhalen om te blijven. – Ik haal Joeri over om te blijven.

TIP

Maak een zin met 'ik' om er achter te komen of het woord splitsbaar is.

Vastmaken -> ik maak de gordel vast.

Splitsbaar werkwoord

niet-splitsbaar werkwoord

losbarsten

geheimhouden

ontdekken

optillen

gebeuren

vormgeven

vasthouden

vervangen

bewonderen

tentoonstellen

Voltooide deelwoorden van splitsbare werkwoorden. Vul in:

Ik heb me ......... voor de workshop taarten bakken.

Helaas ben ik ....... voor deelname.

Uit mijn tas heb ik een rol pepermunt ..........

Jammer, maar ik heb mijn werkstuk te laat ........

opgeduikeld

afgewezen

ingeleverd

aangemeld

SAMENSTELLINGEN MET TUSSEN -S EN TUSSEN -N

Een samenstelling maak je van twee of meer woorden. 

Soms moet er een extra letter tussen:

Tussen -s

Schrijf je als je deze hoort -> stationsplein, streepjescode, meningsverschil.

Tussen -n

Gebruik je een schema

ZN = Zelfstandig naamwoord

Dit zijn mensen, dieren en dingen

Je kunt er een lidwoord voorzetten (de, het, een)

Let op bij woorden zoals zon en maan. Hier is er maar één van. Dus we hebben maar één zon en één maan. het is dan altijd zonneschijn en maneschijn. 

Zon kun je wel in meervoud zetten
zonnen = heeft een andere betekenis. 

Zet de stappen van het schrijven van een tussen-n in de juiste volgorde.

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Heeft het eerste deel van de samenstelling een meervoud op -en?

Heeft het ook een meervoud op -s?

Is het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord?

Samenstellingen met tussen -s

Samenstellingen met tussen -n

Samenstellingen zonder tussenletter

Dorp 

huis

Peer 

sap

prof

voetballer

stad

schouwburg

ski

instructeur

televisie

omroep

Verkleinwoorden

De meeste verkleinwoorden maak je door -je, -pje of -tje achter het zelfstandig naamwoord te zetten.

Voorbeeld: bankje, boompje, tafeltje.

Let op.

• Eindigt een woord op –ng, dan maak je het verkleinwoord met -nkje of -etje.

ketting – kettinkje

tekening – tekeningetje

Verkleinwoorden

• Eindigt een woord op -a, -é, -o of -u, dan schrijf je die klinker twee keer. Je spreekt het woord anders verkeerd uit.

café – cafeetje

menu – menuutje

• Eindigt een woord op -y, dan schrijf je ’tje.

baby – baby’tje

body – body’tje

Sleep de uitgangen naar het juiste woord om er een verkleinwoord van te maken. 

scherm
snoep
scooter
pizza
rekening

-atje

-tje

-etje

-pje

-je

Verkleinwoord.
Wat is het verkleinwoord van de kano?

1. kano'tje
2. kanotje
3. kanoo'tje
4. kanootje

Verkleinwoord.
Wat is het verkleinwoord van lolly?

1. lollytje
2. lollietje
3. lollyetje
4. lolly'tje

verkleinwoorden

Wat is het verkleinwoord van baby?

1. babytje
2. babietje
3. baby'tje
4. kleine baby