5.3 De sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

5.3 De sociale kwestie

Tijd van burgers en stoommachines, 1800-1900

Wat is een constitutionele monarchie?

Voor of na de grondwet van 1848?
De koning heeft het meest te zeggen.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
De koning is onschendbaar.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
Het parlement heeft de hoogste macht.

1. Voor
2. Na

Voor of na de grondwet van 1848?
De minister-president is de regeringsleider.

1. Voor
2. Na

In deze paragraaf leer je:

• Hoe de leef-en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen.
• Wat veranderde door sociale wetten.
• Hoe arbeiders hun leef- een werkomstandigheden verbeterden.

Filmpje

Industriële revolutie, ontstaan van de sociale kwestie

Industriële Revolutie

• De overgang van kleinschalige handmatige productie naar grootschalige machinale productie

• Tussen 1750-1900 begonnen in Engeland (als gevolg van de bevolkingsgroei)

• Belangrijke uitvindingen: Spinning Jenny, de schietspoel en de stoommachine

Gevolgen van de industrialistatie

• Huisnijverheid (gedaan door boeren) verdwijnt

• Trek naar de stad --> steden groeien erg snel
• Slechte leef- en werkomstandigheden arbeiders

De Sociale Kwestie

• Het probleem van de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders.

• Hoe moet dit worden opgelost en door wie?
  

Filmpje

Leefomstandigheden van de arbeiders

Let op: kijkvragen

00:55

Wat valt je op
in de straat?

02:17

Waarom wil de man per sé dat zijn kinderen de pastoor zien?

02:41

Wat doen de kinderen overdag?

03:53

Wat valt je op over
de leefomstandigheden?

Leven en werken in armoede

• Arbeiders in de 19e eeuw hadden slechte werk-en leefomstandigheden.
• Mensen werkten hele lange dagen voor weinig loon, zonder een dag vakantie.
• Fabrieken maakten gebruik van kinderarbeid.
• Door schrijvers uit deze periode kwam er steeds meer aandacht voor de slechte werk- en leefomstandigheden.
• Ze noemden het de sociale kwestie.

De Sociale Kwestie

• Een kwestie is een probleem
  

• Het probleem van de slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders.

• Armoede probleem
  

Woon-/leefomstandigheden van de arbeiders

Woonomstandigheden

• Slechte woningen (snel gebouwd dus: haastige spoed...)

• Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen)

• Dichtbij fabrieken

• Slechte hygiëne, riolering en   watervoorziening

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Welke conclusie kun je trekken uit het overzicht van kosten?

Werkomstandigheden van de arbeiders

Filmpje

Arbeiders in opstand

0

Werkomstandigheden

• Saai (door arbeidsdeling/lopende band)
  

• Lange werkdagen (vaak  tot 14 uur per dag)
• Gevaarlijk

• Geen enkel recht

• Lage lonen (bij fouten: loon inhouden)

Waarom worden kinderen ingezet als werkkracht?

Kinderarbeid

• Goedkope arbeidskrachten

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan

• Ze zijn goedkoper dan mannen en vrouwen

• Hun kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Censuskiesrecht: alleen ‘de rijken’ mogen stemmen.

• Alleen rijken aan de macht

Waarom duurt het best wel even voordat er echt iets aan de Sociale Kwestie wordt gedaan?

Wie helpt de arbeiders? 

Werknemers richtten vakbonden op waarmee ze betere arbeidsomstandigheden afdwongen.

Vakbonden:

- Organiseerden stakingen

- Gingen in gesprek met fabrieksbazen

Ook socialisten kwamen op voor de arbeidersklasse en wilden meer gelijkheid tussen arm en rijk.

Discussies over de sociale kwestie: Moet de overheid ingrijpen of niet?

Liberalen:

De overheid moet zich niet te veel bemoeien met haar inwoners en alleen zorgen voor de veiligheid

Socialisten:

De overheid moet zorgen voor het welzijn van haar inwoners

Arbeiders in actie

• Sommige arbeiders kwamen zelf in actie tegen de slechte omstandigheden.
• Zei richtten vakbonden op om elkaar te steunen en betere arbeidsomstandigheden af te dwingen.
• Vakbonden organiseerde stakingen en gingen met werkgevers in gesprek.
• Socialisten vonden dat er meer gelijkheid en minder verschil tussen arm en rijk moesten komen.
• Radicale socialisten (Marxisten) wilden met een revolutie zorgen dat productiemiddelen in handen van de staat kwamen, zodat er geen verschil meer was tussen de bezitloze en bezittende klasse.
• Later wilden gematigde socialisten zorgen voor veranderingen met behulp van sociale wetten.

Karl Marx

Sociale wetten

• Sinds de middeleeuwen gaf de kerk hulp aan de arme mensen. Door de discussies rond de sociale kwestie ontstond het idee dat ook de overheid wat moest doen voor arme burgers.
• Sociale wetten konden zorgen voor ondersteuning en bescherming van sociaal zwakkeren.
• In 1874 werd het 'Kinderwetje van Van Houten' aangenomen door de Tweede en Eerste kamer.
• Hiermee werd kinderarbeid voor kinderen jonger dan twaalf verboden.
• Later kwamen er steeds meer sociale wetten bij, zoals de leerplichtwet uit 1901.

Liberaal kamerlid Samuel van Houten.

Eerste sociale wetten

1874:  Kinderwetje van Van Houten 

             Kinderen onder 12 mogen niet

             in de fabriek & werkplaatsen

             werken, maar nog wel ...?....

1889:   Arbeidswet

             controle op kinderwetje &

             arbeidsomstandigheden

1901:  Leerplichtwet

             kinderen moeten naar school

0

Wie bedacht de kinderwet van 1874?

1. Thorbecke
2. Willem II
3. Samuel van Houten
4. Willem I

Het kinderwetje van Van Houten gaat over:

1. leerplicht
2. verbod op kinderarbeid
3. je mocht maar 2 kinderen krijgen
4. toeslag voor ouders met kinderen.

Waar kunnen sociale wetten voor zorgen?

Wat is het kernwoord van het socialisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid
3. Alles bij het oude houden
4. Geloof

Politieke stroming die vrijheid belangrijk vindt.

1. Feministen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Liberalen

Neem het schema over in Word en vul dit in. Plaats hier
vervolgens een foto van.