Romeinen > les 2 > instructie groep 5

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 4,5

Welkom in de les

- Open op je iPad de lessonup app 

- Log in met de code.

Dit ga je leren vandaag

• Je leert over het leven van de Romeinen, ten tijde van het Romeinse Rijk. 
• Hoe zagen de Romeinse burgers  eruit?
  
• Hoe zag een Romeins huis eruit? 
• Wat deden de Romeinen in hun vrije tijd? 
  
• Wat hebben de Romeinen ons nagelaten? 
  

Tijdlijn

De tijd van de Grieken en Romeinen

Even herhalen

Over de stichting van Romeinse Rijk bestaat een mythe. Dat verhaal gaat als volgt:

Op de rivier de Tiber dreef een mandje met daarin de tweelingbroertjes Romulus en Remus. Een wolvin

vond de broertjes aan de oever van de rivier en nam ze mee naar haar hol. Ze zorgde goed voor ze. Toen de

twee jongens groot waren stichtten ze een stad. Dit was het begin van de stad Rome. Romulus en Remus

kregen ruzie over wie er de baas mocht zijn van de stad. Romulus was zo woedend dat hij zijn broer

vermoordde. Zo werd Romulus de eerste heerser over Rome en de stad werd naar hem vernoemd.

Dit verhaal is geen waargebeurd verhaal. Wat we wel weten is dat er zo’n drieduizend jaar geleden mensen

leefden op de heuvels waar nu de stad Rome is, in Italië. Het was een goede plek om te wonen want de

grond was er vruchtbaar en er was genoeg voedsel. Al snel bouwden mensen op verschillende plekken

dorpjes. Uiteindelijk vormden die samen de stad Rome in de loop van de 8ste eeuw v.Chr. Het werd een

machtige stad en de Romeinen veroverden steeds meer land. Hun rijk heette het Romeinse Rijk. De

Romeinen spraken Latijn.

Hoewel het verhaal van Romulus en Remus niet waargebeurd is, zijn de jongetjes en de wolvin nog steeds

een symbool voor de stad. 

Na de stichting van Rome breidden de Romeinen hun rijk steeds verder uit. Langzaamaan veroverden ze

omringende gebieden. In 218 v.Chr. hadden ze heel Italië onder hun hoede. Van daaruit veroverden ze het

hele gebied rondom de Middellandse Zee. De Middellandse Zee noemden ze daarom ook wel Mare

Nostrum, dat betekent ‘onze zee’. Je ziet het gebied dat de Romeinen veroverd hadden op de kaart. 

In 50 v.Chr. kwamen de Romeinen in Nederland. Ze veroverden het gebied tot aan de oude Rijn, daar lag de

grens van het Romeinse Rijk. Ten noorden van de grens woonden de Germanen. De Germanen verdedigden

hun gebied succesvol en daarom bleef de Rijn de grens van het Romeinse Rijk in Nederland. 

Door de Romeinen kwamen de mensen in ons land in contact met allemaal nieuwe uitvindingen en

producten. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

- wegen

- watervoorzieningen

- eten zoals: druiven, perziken en kippen

- de religie van de Romeinen

Het eerste leger van Rome bestond uit ongeoefende mannen. Het waren burgers die werden opgeroepen

als het nodig was en dan brachten ze hun eigen wapens mee. Naarmate de soldaten meer vochten en meer

land veroverden werd het leger professioneler. Het leger nam soldaten in dienst. Er waren twee soorten

soldaten: voetsoldaten en soldaten te paard. De voetsoldaten worden ook wel infanteristen genoemd en

de soldaten te paard heten cavaleristen.

De burgers

In de Romeinse bevolking was niet iedereen hetzelfde. Er was een verschil tussen rijke en arme Romeinen.

De rijke Romeinen hadden een goed leven; ze hadden grote huizen, goed eten en slaven die veel werk voor

hun deden. Het gezin was belangrijk. De vader was thuis de baas in huis. De vrouw kreeg respect als

echtgenote maar had zelf weinig rechten. De zoons werden opgeleid tot soldaat of ambtenaar en van de

meisjes werd verwacht dat ze trouwden. De rijke mannen mochten deelnemen in de Senaat, het bestuur

van het Romeinse Rijk.

In de Romeinse bevolking was niet iedereen hetzelfde.

 Er was een verschil tussen rijke en arme Romeinen.

De rijke Romeinen hadden een goed leven; ze hadden grote huizen, goed eten en slaven die veel werk voor

hun deden. 

Het gezin was belangrijk. 

De vader was thuis de baas in huis. 

De vrouw kreeg respect als

echtgenote maar had zelf weinig rechten. 

De zoons werden opgeleid tot soldaat of ambtenaar en van de

meisjes werd verwacht dat ze trouwden. 

De rijke mannen mochten deelnemen in de Senaat, het bestuur

van het Romeinse Rijk.

Arme Romeinen moesten hard werken om de kost te verdienen. Ze woonden in veel kleinere huizen en

hadden geen slaven die het werk voor hun deden. De vrouwen uit deze gezinnen moesten veel werk in huis

doen en daarnaast werkten ze vaak nog op een boerderij, in het familiebedrijf, als kapster of voedvrouw.

Deze Romeinen waren dan wel niet zo rijk, maar wel vrije burgers.

Arme Romeinen moesten hard werken om de kost te verdienen. 

Ze woonden in veel kleinere huizen en
hadden geen slaven die het werk voor hun deden. 

De vrouwen uit deze gezinnen moesten veel werk in huis  doen en daarnaast werkten ze vaak nog op een boerderij, in het familiebedrijf, als kapster of voedvrouw. 

Deze Romeinen waren dan wel niet zo rijk, maar wel vrije burgers.

In het Romeinse Rijk waren ook slaven, deze waren geen vrije burgers. Ze waren het bezit van hun meester

die ze op een veiling had gekocht. Slaven waren meestal krijgsgevangenen uit veroverde gebieden of

kinderen van slaven, maar het kwam ook voor dat erg arme Romeinen hun kind als slaaf verkochten. De

slaven deden het zware werk op het land en hielden het huis schoon. Slaven konden door hun meester

worden ‘vrijgemaakt’ of ze konden geld sparen om hun eigen vrijheid te kopen.

In het Romeinse Rijk waren ook slaven, deze waren geen vrije burgers. 

Ze waren het bezit van hun meester
die ze op een veiling had gekocht. 

Slaven waren meestal krijgsgevangenen uit veroverde gebieden of  kinderen van slaven, maar het kwam ook voor dat erg arme Romeinen hun kind als slaaf verkochten. 

De slaven deden het zware werk op het land en hielden het huis schoon. 

Slaven konden door hun meester worden ‘vrijgemaakt’ of ze konden geld sparen om hun eigen vrijheid te kopen.

De keizer stond aan het hoofd van het Romeinse Rijk en was een erg rijke en machtige man. 

De keizer stond aan het hoofd van het Romeinse Rijk en was een erg rijke en machtige man. 

Een Romeins huis

De meeste Romeinen woonden en werkten op het platteland. Zij zorgden voor de productie van graan, wol

en andere producten. De meeste mensen in steden woonden in woningblokken dicht op elkaar gepakt. De

arme burgers bezaten maar een paar meubels. Die woningblokken bestonden uit drie of vier verdiepingen.

Op de begane grond waren winkels, werkplaatsen en stromend water. Daarboven waren de woningen. De bewoners moesten een toilet delen. De woningblokken waren vaak van slechte kwaliteit en het gebeurde

regelmatig dat ze instortten. 

De meeste Romeinen woonden en werkten op het platteland. Zij zorgden voor de productie van graan, wol
en andere producten. De meeste mensen in steden woonden in woningblokken dicht op elkaar gepakt. De arme burgers bezaten maar een paar meubels. Die woningblokken bestonden uit drie of vier verdiepingen. 

Op de begane grond waren winkels, werkplaatsen en stromend water. Daarboven waren de woningen. De bewoners moesten een toilet delen. De woningblokken waren vaak van slechte kwaliteit en het gebeurde
regelmatig dat ze instortten. 

Rijke families hadden grote huizen. Vaak hadden ze een huis in de stad en een villa op het platteland.

Rondom de villa bewerkten boeren het landgoed.

Een villa was vaak als volgt ingedeeld; Aan weerszijden van de ingang aan de straatkant waren winkeltjes

die verhuurd werden. Het huis was opgebouwd rondom het atrium; een opening in het dak waarbinnen

licht en regenwater naar binnen konden. Het water werd in een waterbadje opgevangen. In het atrium

stond een huisaltaar waar de bewoners dagelijks konden bidden. Ze brachten er ook offers als eten en wijn.

In de zijvleugel waren er verschillende vertrekken zoals: de ontvangstruimte, slaapkamers, woonkamers,

werkruimtes, de eetkamer en de zuilenhal. In de zuilenhal hier konden de kinderen spelen en de ouderen

rusten.

Andere dingen die het huis aangenaam maakten zijn de mozaïeken, waterleidingen, verwarmingssystemen

en het meubilair dat was gemaakt uit kostbaar hout. De buitenmuur had weinig of geen vensters uit

veiligheid en tegen de hitte.

Rijke families hadden grote huizen. Vaak hadden ze een huis in de stad en een villa op het platteland.

Rondom de villa bewerkten boeren het landgoed.

Een villa was vaak als volgt ingedeeld; Aan weerszijden van de ingang aan de straatkant waren winkeltjes

die verhuurd werden. Het huis was opgebouwd rondom het atrium; een opening in het dak waarbinnen

licht en regenwater naar binnen konden. Het water werd in een waterbadje opgevangen. In het atrium

stond een huisaltaar waar de bewoners dagelijks konden bidden. Ze brachten er ook offers als eten en wijn.

In de zijvleugel waren er verschillende vertrekken zoals: de ontvangstruimte, slaapkamers, woonkamers,

werkruimtes, de eetkamer en de zuilenhal. In de zuilenhal hier konden de kinderen spelen en de ouderen

rusten.

Andere dingen die het huis aangenaam maakten zijn de mozaïeken, waterleidingen, verwarmingssystemen

en het meubilair dat was gemaakt uit kostbaar hout. De buitenmuur had weinig of geen vensters uit

veiligheid en tegen de hitte.

Welke ruimte mis je nog in het Romeinse huis?

De badkamer

 Die hadden de Romeinen niet thuis maar ze gingen naar een gezamenlijk badhuis. 

Filmpje: (2.12 min)

Romeins badhuis

Wat valt je op bij het diner bij de Romeinen?

Wat valt je op bij het diner bij de Romeinen?

Ze eten liggend. 

Dat was gebruikelijk bij de rijke Romeinen. 

Met luxe diners probeerden families elkaar af te troeven.

Vrije tijd

De Romeinse burgers begonnen ‘s ochtends vroeg met werken en waren in de middag vrij. In hun vrije tijd

gingen ze graag naar gladiatorengevechten kijken in het Colosseum. De gladiatoren waren slaven of boeven

die gedwongen werden om tegen elkaar te vechten. Heel soms waren gladiatoren mannen die zelf graag

wilden vechten. Ze droegen bescherming die bestond uit een helm, schild en lichaamsbescherming. Er

waren verschillende types gladiatoren en deze hadden hun eigen set wapens. Soms moest een gladiator

tegen een wild beest vechten.

De Romeinse burgers begonnen ‘s ochtends vroeg met werken en waren in de middag vrij. In hun vrije tijd

gingen ze graag naar gladiatorengevechten kijken in het Colosseum. De gladiatoren waren slaven of boeven

die gedwongen werden om tegen elkaar te vechten. Heel soms waren gladiatoren mannen die zelf graag

wilden vechten. Ze droegen bescherming die bestond uit een helm, schild en lichaamsbescherming. Er

waren verschillende types gladiatoren en deze hadden hun eigen set wapens. Soms moest een gladiator

tegen een wild beest vechten.

De Romeinen hielden er ook van om naar het theater te gaan. De acteurs droegen maskers met duidelijke

gezichtsuitdrukkingen zodat iedereen in het publiek het goed kon zien. En andere vorm van vermaak was

een bezoekje aan de racebaan. Hier werden races gehouden tussen strijdwagens die getrokken werden

door paarden. Per dag werden er soms wel 24 races gehouden. De wagenmenners waren meestal slaven

maar sommigen werden goed betaald.

De Romeinen hielden er ook van om naar het theater te gaan. De acteurs droegen maskers met duidelijke

gezichtsuitdrukkingen zodat iedereen in het publiek het goed kon zien. En andere vorm van vermaak was

een bezoekje aan de racebaan. Hier werden races gehouden tussen strijdwagens die getrokken werden

door paarden. Per dag werden er soms wel 24 races gehouden. De wagenmenners waren meestal slaven

maar sommigen werden goed betaald.

Een andere manier van vrijetijdbesteding was naar het badhuis gaan. De meeste mensen hadden geen

badkamer in hun huis. Ze gingen naar het badhuis om zich te wassen. Veel mensen gingen er ook heen om

te sporten of om gezellig te kletsen met vrienden.

Een andere manier van vrijetijdbesteding was naar het badhuis gaan. De meeste mensen hadden geen

badkamer in hun huis. Ze gingen naar het badhuis om zich te wassen. Veel mensen gingen er ook heen om

te sporten of om gezellig te kletsen met vrienden.

De val van het Romeinse Rijk

In de 4de eeuw na Chr. ging het niet zo goed met het Romeinse Rijk. Er heersten ziektes in het rijk, er was

hongersnood onder de bevolking, de prijzen van voedsel en andere producten bleven stijgen en er waren

veel invasies van vijandige volken. Dit alles zorgde voor veel onrust onder de burgers. Rond 395 na Chr. werd het Romeinse Rijk in tweeën gedeeld. Het oosten en het westen werden twee verschillende delen.

Het rijk in het westen viel in 476. Het rijk in het oosten hield langer stand en viel pas in 1453 uiteen.

In de 4de eeuw na Chr. ging het niet zo goed met het Romeinse Rijk. Er heersten ziektes in het rijk, er was

hongersnood onder de bevolking, de prijzen van voedsel en andere producten bleven stijgen en er waren

veel invasies van vijandige volken. Dit alles zorgde voor veel onrust onder de burgers. Rond 395 na Chr. werd het Romeinse Rijk in tweeën gedeeld. Het oosten en het westen werden twee verschillende delen.

Het rijk in het westen viel in 476. Het rijk in het oosten hield langer stand en viel pas in 1453 uiteen.

Wat lieten de Romeinen ons na? 

De Romeinen hebben veel nieuwe uitvindingen gedaan waarvan we nu nog steeds gebruik maken:

- Romeinen dachten dat de stank van uitwerpselen en vuil water ziekten veroorzaakten. Daarom maakten

de Romeinen openbare toiletten. Hier kon je naast elkaar naar je behoefte doen. Ze hadden geen wc-papier

maar gebruikten een spons;

- De Romeinen legden ook waterwinningssystemen aan. Via aquaducten kon het water uit meren of uit de

bergen naar de steden stromen. In de steden konden de burgers water gaan halen bij fonteinen. Alleen de

allerrijksten hadden vers water bij hun eigen huis. Het water werd ook gebruikt in badhuizen. Hier konden

mensen zich wassen;

De Romeinen hebben veel nieuwe uitvindingen gedaan waarvan we nu nog steeds gebruik maken:

- Romeinen dachten dat de stank van uitwerpselen en vuil water ziekten veroorzaakten. Daarom maakten

de Romeinen openbare toiletten. Hier kon je naast elkaar naar je behoefte doen. Ze hadden geen wc-papier

maar gebruikten een spons;

- De Romeinen legden ook waterwinningssystemen aan. Via aquaducten kon het water uit meren of uit de

bergen naar de steden stromen. In de steden konden de burgers water gaan halen bij fonteinen. Alleen de

allerrijksten hadden vers water bij hun eigen huis. Het water werd ook gebruikt in badhuizen. Hier konden

mensen zich wassen;

- Het badhuis werd verwarmd met een vloerverwarmingssysteem;

- Andere uitvindingen van de Romeinen die we nu nog kennen zijn verharde wegen en de indeling van

waardes in muntgeld;

- De Romeinse manier van rechtspreken vormt de basis voor veel Europese wetboeken;

- De kalender zoals we die nu kennen, met 365 dagen, werd geïntroduceerd door Julius Caesar. Evenals de

indeling in twaalf maanden, zevendaagse weken en de namen van de maanden.

- Het badhuis werd verwarmd met een vloerverwarmingssysteem;

- Andere uitvindingen van de Romeinen die we nu nog kennen zijn verharde wegen en de indeling van

waardes in muntgeld;

- De Romeinse manier van rechtspreken vormt de basis voor veel Europese wetboeken;

- De kalender zoals we die nu kennen, met 365 dagen, werd geïntroduceerd door Julius Caesar. Evenals de

indeling in twaalf maanden, zevendaagse weken en de namen van de maanden.

Filmpje: (1.12 min)

Betalen in de tijd van de Romeinen

Wetenschappers zijn veel over de Romeinen te weten gekomen door onder andere:

- Archeologische opgravingen in bijvoorbeeld Pompeij en Nijmegen;

- Teksten van schrijvers uit de tijd van de Romeinen;

- Door gebouwen te bestuderen uit het tijdperk van de Romeinen die de tand des tijds hebben doorstaan;

- Scheepswrakken met daarin nog Romeinse objecten.

Wetenschappers zijn veel over de Romeinen te weten gekomen door onder andere:

- Archeologische opgravingen in bijvoorbeeld Pompeij en Nijmegen;

- Teksten van schrijvers uit de tijd van de Romeinen;

- Door gebouwen te bestuderen uit het tijdperk van de Romeinen die de tand des tijds hebben doorstaan;

- Scheepswrakken met daarin nog Romeinse objecten.

Evaluatie van de les

Noem 2 dingen die we nu nog gebruiken uit de tijd van de Romeinen.

Bedankt voor je inzet in de les.

Als de bel gaat: 

• Schuif je stoel aan
  
• Ruim je spullen op en neem ze mee
  
• Verlaat het lokaal rustig