9.1 Oorlog en crisis (2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Voor het einde van de timer, zorg je dat je klaar bent voor de les (dus niet pas als de timer voorbij is....)

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Gebruik elke keer dezelfde naam!

Rules!

• We respecteren elkaar en elkaars spullen; we laten elkaar uitspreken en behandelen elkaar met respect.
• Je komt goed voorbereid naar de les; materiaal goed voor elkaar, ingelezen, etc.
• Eten, drinken of naar het toilet doen we na de les
• De telefoon blijft in de tas, broekzak
• We gebruiken de laptop uitsluitend voor schooldoeleinden
  

Oorzaken

Aanleiding

Gevolg

Plaats de woorden op de juiste plaats

Militarisme

Imperialisme

Moord in Bosnië

Wraak gevoelens

Bondgenootschap

Eerste Wereldoorlog

Nationalisme

Het boek spreekt over een 'verstoord machtsevenwicht' in Europa.

Leg dit uit aan de hand van één van de oorzaken:
Militarisme, bondgenootschappen, Imperialisme, revanchisme, nationalisme

Er werd een 'Oostenrijk-Hongaarse' kroonprins vermoord in de hoofdstad van 'Bosnië' door een 'Servische' terrorist.

Leg uit waarom Servië boos was op Oostenrijk-Hongarije

Door de moord in Bosnië groeide een klein conflict uit tot een wereldoorlog. Door welke oorzaak kwam dit?

1. Militarisme
2. Bondgenootschappen
3. Modern imperialisme
4. Revanchisme (wraak)

Duitsland was het eerste land dat tot aanval over ging. Wat wilde zij bereiken met deze aanval?

1. Frankrijk uitschakelen zodat zij zich konden richten op Rusland
2. Oostenrijk-Hongarije steunen in de oorlog tegen Servië
3. Rusland uitschakelen zodat zij zich konden richten op Frankrijk
4. Een zo groot mogelijk Duits rijk stichten

Kort samengevat

• Aan het begin van de twintigste eeuw was men optimistisch over de komende eeuw (Belle epoque). Veel van de problemen van de 19e eeuw waren opgelost (sociale kwestie), industrialisatie maakte van alles mogelijk. Dit optimisme maakte al snel plaats voor ellende. 

• 5 oorzaken voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog:

1) Frans-Duitse oorlog 1870-1871 (wraak); Duitsland won deze oorlog en verenigde zich in het Duitse keizerrijk, hierbij namen zij een belangrijk industriegebied van Frankrijk in bezit. Frankrijk was vernederd en wilde wraak.

2) Modern imperialisme: Laatkomer Duitsland wilde ook koloniën, dit was noodzakelijk voor de industrie (grondstoffen).  Engeland zag het niet zitten dat Duitsland zich ging mengen in de strijdt om de koloniën, wat in Afrika tot spanning leidde.

3) Militarisme: Om koloniën te krijgen had Duitsland een sterke vloot nodig, Engeland zag hierin een bedreiging en schroefde zelf de productie van oorlogsschepen ook op. Er ontstond een wapenwedloop.

4)  Bondgenootschappen: Sinds 1881  hadden Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië een militair bondgenootschap. Frankrijk voelde zich hierdoor bedreigd en sloot zelf ook een militair bondgenootschap met Engeland en Rusland.

5) Nationalisme: Elk land was extreem trots op zijn eigen land, wat weer zorgde voor afschuw naar andere landen.

Korte samenvatting (2)

Context: Het Ottomaanse rijk is een veelvolkerenstaat dit wil zeggen veel verschillende volken leven in het Ottomaanse rijk. Aan het begin van de twintigste eeuw begon het Ottomaanse rijk af te brokkelen. Veel van deze volken zagen een kans om onafhankelijk te worden. Zo ook Bosnië (gesteund door Rusland, zij hadden belang bij een zwak Ottomaans rijk). Echter zodra Bosnië zich onafhankelijk verklaarde werden zij ingenomen door Oostenrijk-Hongarije. In Bosnië zelf woonden veel Servische mensen,  die liever bij Servië aansloten. Om de gemoederen te sussen, besluit de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije Bosnië te bezoeken.

Aanleiding: moord op de kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije.

Gevolg: Oostenrijk-Hongarije verklaard de oorlog aan Servië en door de bondgenootschappen ontaard dit in de Eerste Wereldoorlog.

Bekijk de afbeelding, met wat voor gevoel reizen deze mannen af op het slagveld?

1. Angst
2. Neutraal
3. Boos
4. Blijdschap

Verwachting

Uitkomst

Oorzaak: uitvinding van het machine geweer

Gevolg: loopgraven oorlog

33: 50 -  1:05:00

Keerpunt 1

• In 1917 breekt de Russische revolutie uit.

•  De tijdelijke regering wil dat het Russische leger verder vecht, de soldaten zien dit niet zitten (willen niet de oorlog van de Tsaar uitvechten).

• In 1918 trekt Rusland zich terug uit de oorlog.

• Duitsland kan zich nu volledig richten op het westfront.

Keerpunt 2

• Amerika doet niet actief mee met de oorlog stuurt wel wapens en munitie

• Duitsland kondigt een ongelimiteerde duikbotenoorlog (1915) aan. Alle vijandelijke schepen aanvallen.

•  7 mei 1915 valt Duitsland het passagiersschip de Lusitantia aan

• Volgens Duitsland een geheim wapentransport / volgens Amerika een doodnormaal passagiersschip.

• Amerika stuurt 1 miljoen soldaten naar het front

• op 11:11:11 op 11-11-1918 wordt de oorlog beëindigt
  

Wie is volgens de afbeelding schuldig aan de Eerste Wereldoorlog?

1. Rusland (Russia)
2. Duitsland (Germany)
3. Servië (Serbia)
4. Oostenrijk (Austria)

Wie is volgens de afbeelding het slachtoffer?

1. Rusland (Russia)
2. Duitsland (Germany)
3. Servië (Serbia)
4. De vrede in Europa

Vrede van Versailles 1918

1. Oostenrijk-Hongarije werd gesplitst
2. Duitsland moest land afstaan
   
3. Duitsland moest herstelbetalingen doen
   
4. Duitsland werd als enige schuldig bevonden
5. Duitsland mag geen groot leger meer.
6. Duitsland moet al haar kolonies afstaan
7. Duitsland wordt gedemilitariseerd; boten gezonken, tanks vernietigd, wapens vernietigd, etc.

• Alleen Amerika is terughoudend en wil Duitsland helpen doormiddel van een lening (Dawes plan)

• Oprichting volkenbond (voorloper VN); met als doel de de Europese vrede te bewaren. Rusland, Duitsland en Amerika werden geen lid.

Op de rol staat: 'Verdrag van Versailles'

Wat probeert de tekenaar met deze afbeelding te zeggen?

Roaring twenties

•  Door eerste wereldoorlog kon Amerika flink verdienen aan de export van: voedsel, grondstoffen, industrieproducten.

• Toch vijf zwakheden:

1) Overproductie: boeren/fabrieken produceerden te veel dat ze de overschotten niet meer kwijt konden.

2) Protectionisme: Amerikanen beschermen hun eigen markt tegen buitenlandse producten. Europa doet dit dan ook.

3) Inkomensongelijkheid: Kleine groep rijken werd rijker, terwijl de welvaart bij de armen minder hard steeg. Toch werd de laatste groep aangemoedigd om spullen te kopen met geleend geld 'live now, pay later'.

4) Aandelen: Banken lenen geld uit zodat mensen aandelen kunnen kopen.

5) Geen controle: Banken worden niet gecontroleerd.

1918: Eerste Wereld oorlog voorbij; de economie groeit.

Automatisering (lopende band); lonen gaan omhoog, en kosten omlaag. Men koopt meer producten waardoor de economie verder groeit.

Amerikanen willen profiteren van de markt en kopen aandelen (vaak met geleend geld)

De economie groeit door; innovatie zorgen ervoor dat de productie verder groeit. Iedereen koopt spullen aan de lopende band. Iedereen koopt zo snel spullen dat ze niet zo snel nieuwe spullen nodig hebben, desondanks groeit de markt verder; de markt raakt verzadigd.

De economie groeit uit verhouding met de rest van de wereld. Export neemt af en de twijfel begint toe te slaan bij beurshandelaren.

24 oktober 1929; bij de opening van de markt verkoopt men massaal aandelen. De Beurskrach, de waarde van aandelen kelderen.

Mensen verliezen binnen aanzienlijke tijd veel geld (soms zelfs huizen). Dat ze hun leningen niet terug kunnen betalen. Amerika beland in een enorme economische crisis.

Wat zou deze economische crisis betekenen voor Duitsland?

1. Niets, zij zijn niet afhankelijk van Amerika
2. Lichte schade, ze kunnen nu minder handelen met Amerika
3. Grote schade, de handel met Amerika stopt geheel
4. Een ramp, de leningen vanuit Amerika stoppen

Hyperinflatie

• Het Dawesplan werd stop gezet

• De nieuwe Duitse regering (Weimar republiek) kon de problemen niet oplossen

• Er werd geld bijgedrukt, waardoor het geld minder waard werd.

• De wereld (vooral Duitsland) belande in de zwaarste economische crisis ooit.
  

In Amerika

• Liberale idee van vrij economie wordt losgelaten. 

• Econoom John Keynes stelt:

1)  Als de economie heel goed draait (hoogconjuctuur), economie afremmen door meer belasting te heffen (creëren van een financiële buffer). Dit als een soort spaarpotje gebruiken in mindere tijden.

• New deal

1) Werkloosheid en armoede aangepakt door grote projecten: stuwdammen aanleggen .

2) Meer controle op banken

3) Minimumlonen en maximum werktijden ingesteld.

Homework

Lezen: 164-165

Maken: 5, 6, en 10