Hoe zat het ook al weer met: de middeleeuwen?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoe zat het ook al weer met..?

de middeleeuwen

     tijd van monniken en ridders

Tijd van steden en staten

De verspreiding van het christendom in geheel Europa

Het ontstaan en de verspreiding van de Islam

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch urbane cultuur door een zelfvoorzienende cultuur georganiseerd via hofstelsel en horigheid

Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch urbane cultuur door een zelfvoorzienende cultuur georganiseerd via hofstelsel en horigheid

na val RR:

- handel en stedelijk leven verdwijnen

- Kerk enige overgebleven instituut

- opkomst Frankische rijk.

gevolgen:

- leven op domeinen

- autarkie

- ontstaan van de adel

- ontstaan van horigheid

- Geestelijkheid heeft zeer belangrijke rol

- Kloosters steeds machtiger

let op: hofstelsel is een soc. economisch stelsel!

hoe te herkennen in bron/ vraag:

-  ontbreken  van handelsvormen

-  duidelijke hiërarchie met horigheid

- betalen van oogst en herendiensten

1. Noem twee redenen waarom de val van het West-Romeinse Rijk de oorzaak is geweest van de terugval van een agrarisch-urbane cultuur naar een agrarische samenleving en geef daarna aan welk kenmerkend aspect hierbij hoort.

De verspreiding van het christendom in heel Europa

christendom is enig overgebleven instituut uit de RR

- kerstening van Germanen

- syncretisme (oude gebruiken mengen met christ)

- steun van de Franken

- reguliere geestelijkheid

- seculiere geestelijkheid

gevolgen:

- oorlogsgodsdiensten

- macht van de Franken werd verbonden aan de kerk

- Kloosters werden steeds rijker

- missionarissen probeerden mensen te kerstenen

Tek

Te herkennen:

- kerstening

- paus die hulp krijgt tegen germaanse stammen

- verbondenheid paus en koning

. Geef aan wat kerstening is.
. Leg daarna uit waarom dit hand in hand ging met een politieke
ontwikkeling, namelijk de uitbreiding van het Frankenrijk.

Het ontstaan en de verspreiding van de Islam

islam:

- Mohammed

- monotheïsme

- opvolging van Mohammed leidt tot opdeling

- macht van de kaliefen

- Koran

- zwakke tegenstanders

gevolgen:

- godsdienststrijd tussen ongelovigen en islamieten

" jihad"

- moorse overheersing Spanje

-  uiteenvallen islamitsiche rijk

hoe te herkennen in bron/ vraag:

-  strijd tussen christenen en moslims

- verspreiding monotheïstisch geloof

- snelle verspreiding door zwakke tegenstanders

- islamitische gebruiken en gewoontes

Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

feodalisme:

- Karel de Grote, te groot rijk om te besturen

- leenheer, leenmannen en vazallen

- trouw

- doel: versterken centraal gezag

Let op: het feodalisme is een bestuurlijk stelsel.

gevolgen:

-  versplintering van het rijk na de 1e generatie

- ontrouw

- loyaliteitsconflicten

Tek

Te herkennen:

-  leenheer die land geeft aan een persoon die trouw belooft.

- uitingen van trouw aan de heer.

Deze vraag gaat over het verdrag dat leenheer en leenman met elkaar afsloten in het leenstelsel.
In welke opzichten is de inhoud van de bron in strijd met een verplichting in het verdrag tussen leenheer en leenman?

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herbeleven van een agrarisch urbane samenleving

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag over de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten

Het begin van staatsvorming en centralisatie

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herbeleven van een agrarisch urbane samenleving

terugkomst van de steden:

- landbouwopbrengsten stegen door uitvindingen

- bevolkingsgroei

- privileges door heer aan de steden

-

gevolgen:

- ontstaan steden bij handelsroutes en burchten

- gilden kregen macht

- stadsrechten zoals muur/ markt en rechsspraak

- opkomst geldeconomie

Te herkennen:

- drieslagstelsel

- markten

- handel via de hanze

-verschillende munten

- stadsrechten

- gilden

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden

steden kregen macht:

- sluit naadloos aan bij vorige KA

- stadsrechten

- vrije burgers (stadslucht maakt vrij)

- rijke burgers nemen de macht over van de adel (regenten)

gevolgen:

- conflicten tussen heer en steden

- macht van de gilden

- horigheid nam af

- In Ned. neemt de macht van de adel af en de macht van de kooplieden toe

hoe te herkennen in bron/ vraag:

- belastingconflict heer/ stad

- hulp bij verdediging heer/ stad

Het conflict in de christelijke wereld over de vraag over de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben

strijd om de hoogste macht:

- tweezwaardenleer

- benoeming van de bisschoppen

- lekeninvestituur

- paus vervanger van Jezus op aarde dus boven de vorst volgens de kerk.

- investituurstrijd

- westers schisma

-

gevolgen:

-  soms 2 pausen

- canossa (boetedoening keizer aan paus)

-

-

Tek

Te herkennen:

-  ruzie paus en vorsten

- benoeming bisschoppen

Met deze wet wil Lodewijk de Beier een conflict in zijn tijd in zijn voordeel oplossen.
Leg met deze wet uit welk conflict dit was.

De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten

expansie:

- strijd tegen de moslims

- via reconquista (terugverovering van Spanje)

- kruistochten

gevolgen:

-  godsdienstoorlogen

- heel veel doden

- binnen kruistochten ging hiërarchie verder

Tek

Te herkennen:

-  gewapend conflict tegen moslims in spanje of in midden oosten

- verschillende motieven om op kruistocht te gaan

ontstaan van staatsvorming en centralisatie

ontstaan eerste nationale staten:

- Frankrijk en Engeland sterk centraal gezag

- Engeland: macht koning ondergeschikt aan parlement

- Frankrijk wel centraal gezag

gevolgen:

- op weg naar absolutisme

- belastingen en wetten werden nationaal gemaakt

-

hoe te herkennen in bron/ vraag:

- centraal gezag

- macht parlement

- sterke koning

- nationale wetten

In 1603 werd de Engelse koning James I de eerste koning van Engeland,
Ierland en Schotland samen. Enkele jaren later introduceerde hij de
'Wetten van Iona'. Hierin werd bepaald dat de kinderen van de Schotse katholieke adel opgeleid moesten worden op Engelstalige protestantse scholen.
Leg uit waardoor de 'Wetten van Iona' konden
bijdragen aan de centralisatie van het rijk van James I.