De Hongerwinter BASIS

De Hongerwinter 

Wat leer jij deze LessonUp? . 

• Ik kan het nadeel en een voordeel van het distributiesysteem met bonkaarten noemen
• Ik kan twee oorzaken voor de hongerwinter noemen
  

Bekijk de filmpjes, maak de opdrachten en maak aantekeningen in je klapper  

September 1944 

• De slag om Arnhem vindt plaats: militaire operatie om heel Nederland te bevrijden 
• Deze mislukt, bij Arnhem gaat het mis
• Zuid Nederland is bevrijd, Noord en West niet  

Laatste oorlogsjaar

• In de herfst van 1944 werd het zuiden van ons land bevrijd
•  Laatste winter in de oorlog werd de Hongerwinter
• Mensen aten van alles (tulpenbollen, zaagsel) 
• Meer dan 20.000 mensen stierven

Oorzaak 

•  Een grote spoorwegstaking 
• De overige handelswegen werden door de Duitsers geblokkeerd. 
• Gevolg: minder voedsel en brandstof naar bezet Nederland 

Hongerwinter 

Winter van 1944/1945

Tekort aan voedsel en brandstof 

Voor al in grote steden in het Westen..Waarom? 

20000 doden 

Denk na. Waarom was de honger in het Westen van Nederland groter dan in het Noorden van Nederland?

Waar zal de hongerwinter het heftigste geweest zijn?

1. Amsterdam
2. Maastricht

Waar zal de hongerwinter het heftigste geweest zijn?

1. Noord Nederland
2. West Nederland
3. Zuid Nederland
4. Oost Nederland

Wat zou jij doen als je geen eten meer kon halen bij de supermarkt of kon bestellen bij een restaurant of snackbar?

Toelichting

Haal het verleden naar het heden en laat de leerlingen nadenken over wat zíj zouden doen in zo'n situatie.

Gaan ze erop uit om eten te zoeken in de bossen? Zouden ze overwegen eten te stelen?

Probeer ze laten beseffen hoe vanzelfsprekend het eigenlijk is dat we altijd eten bij de supermarkt kunnen halen.

De Hongerwinter

Op zoek naar voedsel

Toelichting

In september 1944 lijkt het einde van de Tweede Wereldoorlog in zicht. Het zuiden van Nederland wordt bevrijd maar de rest van Nederland nog niet.

De Duitse bezetter treed hard op en blokkeert al het voedseltransport naar het westen van Nederland. Ook nemen terugtrekkende Duitse troepen alles van waarde mee. Grote hongersnood volgt in de winter van 1944/1945.

Vandaag leven er wereldwijd ongeveer 45 miljoen mensen met ernstige hongersnood. Volgens de VN (Verenigde Naties) is er naar schatting 6 miljard euro nodig om deze hongersnood op te lossen. Waar zou dit geld volgens jou vandaan moeten komen?

Discussievraag

Toelichting

Het vervoer van brandstof en voedsel naar het westen van Nederland komt door de staking compleet tot stilstand te liggen en de situatie in de grote steden zoals Rotterdam wordt steeds erger. Bovendien kunnen schepen door de strenge winter geen voorraden brengen. Ondanks de verslechterde situatie onder de bevolking in het westen maakt de Nederlandse regering in ballingschap op 25 januari 1945 bekend dat de staking wordt voortgezet.

Eten!

Tekort aan voedsel verkrijgbaar in de winkel.

Veel mensen zijn afhankelijk van de Gaarkeukens

Ook zijn er die tochten maken naar de boeren buiten de grote steden om spullen te ruilen tegen voedsel.

Eten

Een tekort aan voedsel vraagt om creatieve ideeen. 

Om brood te bakken, wordt het meel aangevuld met zaagsel.   

Onder andere tulpenbollen en aardappelschillen worden veel gebruikt in de maaltijden

Mensen kregen tijdens de oorlog bonnen om bepaalde producten te kunnen kopen. 

Alleen producten die er weinig zijn  zijn op de bon. 

Distributiesysteem 

Toelichting

Tijdens de oorlog worden grondstoffen schaars. Voor een eerlijke verdeling van eten komt er een bonnensysteem. Producten zoals suiker, boter, vlees, vis en later ook brandstof konden alleen nog maar met een bon gehaald worden.

Iedereen mag hetzelfde aantal bonnen uitgeven. De uitgegeven bonnen worden bijgehouden op een stamkaart.

• Voordeel: levensmiddelen worden eerlijk onder het volk verdeeld
• Nadeel: als je onderduikers hebt, heb je geen voedselbonnen
• Nadeel: Tijdens de hongerwinter waren er zoveel tekorten...dat het systeem niet meer werkte. 

Distributiesysteem 

Toelichting

Tijdens de oorlog worden grondstoffen schaars. Voor een eerlijke verdeling van eten komt er een bonnensysteem. Producten zoals suiker, boter, vlees, vis en later ook brandstof konden alleen nog maar met een bon gehaald worden.

Iedereen mag hetzelfde aantal bonnen uitgeven. De uitgegeven bonnen worden bijgehouden op een stamkaart.

Bloembollen en suikerbiet

Bieten raspen & bloembollen schoonmaken

tijdens de Hongerwinter

Toelichting

Winkels verkopen suikerbieten en tulpenbollen ter vervanging van aardappels. De meeste mensen zijn aangewezen op gaarkeukens.

Wanneer er aardappelen zijn, sta je uren in de rij. Het zijn niet de lekkerste aardappelen maar men is er blij mee. De schillen worden ook gekookt en gegeten of men maakt er een waterige soep van.

Op hongertocht

Lien op hongertocht van Rotterdam naar Drenthe. 

Een hongertocht was een reis die vrouwen/kinderen aflegden om toch aan eten te komen. Deze tochten gingen langs boerderijen, buiten de stad. Vaak in een compleet andere provincie. 

Toelichting

Tijdens de Hongerwinter trekken er zo'n 18.000 Rotterdamse kinderen naar de oostelijke en noordelijk provincies om ontsnappen aan de honger en de kou in de stad.

De 16 jarige Lien is één van hen en vertrekt per fiets met haar vriendinnetje Nelly naar Drenthe met 4 boterhammen en 2 pannekoeken op zak. Het is een zware tocht maar de twee vriendinnen komen veilig aan in Drenthe en overleven de Hongerwinter.

Want daar is wel eten.

Gevolgen van de honger

Vier kinderen, uitgemergeld door de honger.

Toelichting

Hongeroedeem komt voor bij meer dan 200.000 Nederlanders en zorgt voor opgezwollen ledematen, haaruitval, gewichtverlies en groeistilstand.

Het precieze aantal slachtoffers van de Hongerwinter is moeilijk vast te stellen maar men gaat ervan uit dat het er tussen 20.000 en 25.000 Nederlanders zijn gestorven.

In september 1944 wordt er een spoorwegsstaking georganiseerd die bedoeld is om
de Duitsers te dwarsbomen. Deze staking werkt uitstekend, maar versterkt ook
het de Hongerwinter. Leg uit hoe dat kan.

Noem twee manieren waarop mensen in de grote steden (Amsterdam, Utrecht) toch aan eten probeerden te komen

Einde van de hongerwinter

• April 1945:De geallieerden spraken met de Duitsers af dat ze voedsel mochten leveren aan het bezette deel. 
• Vliegtuigdroppings met genoeg voedsel erin om iedereen te kunnen voeden
• Mei 1945 Duitsland capituleert 
• Ruim 20.000 mensen zijn uiteindelijk overleden door de honger.