les 11: globalisering groot-brittannië

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Globalisering van

Groot-Brittannië

lees, maak, kijk na en tel je behaalde punten op.

Vanaf de zeventiende eeuw richtte Groot-Brittannië zijn blik naar buiten.

Zowel in Azië als Noord-Amerika werden verkenningen uitgevoerd naar handels- en vestigings mogelijkheden. Deze legden de basis voor het Britse Rijk.

In de eeuwen die volgden, stichtten de Britten overal in de wereld handelsposten en koloniën. 

(zie afbeelding)

koloniale tijd - fase 1

Begin zeventiende eeuw zetten de Britten in Zuid-Azië handelsposten op voor het opslaan en verschepen van onder meer zijde en specerijen. 

Deze handelskolonie veranderde in een exploitatiekolonie en in de negentiende eeuw hadden de Britten vrijwel het hele Indiase subcontinent in handen

koloniale tijd - fase 2

De Britten konden gebruikmaken van de bestaande economie in India:

Lokale ambachtslieden weefden katoen en zijde tot stoffen, die vervolgens door de Britten werden geëxporteerd en verhandeld. 

Er werden geweldige winsten gemaakt en het gebied werd de belangrijkste kolonie van het Britse Rijk.

centrum-periferie verhouding?

Beredeneer of er in de koloniale tijd sprake was van een traditionele centrum-periferie verhouding tussen Groot-Brittannië en India(3p).

Beredeneer of er in de koloniale tijd sprake was van een traditionele internationale arbeidsverdeling (3p).

'lokale ambachtslieden weefden katoen en zijde tot stoffen'

Bij welke economische sector hoort dit? (1p)

1. primaire sector
2. secundaire sector
3. tertiaire sector
4. informele sector

In de twintigste eeuw werden steeds meer koloniën onafhankelijk en viel het Britse Rijk uiteen. De banden tussen Groot-Brittannië en de voormalige koloniën bleven echter bestaan. 

In 1949 werden deze landen officieel verenigd in het Gemenebest van Naties (Commonwealth of Nations). 

De verbintenis is vrijwillig en gaat vooral om het versterken van culturele en economische banden. Er zijn nu 53 staten lid. 

is lid

was lid

dekolonisatie

In de achttiende eeuw begon in Groot-Brittannië het proces van industrialisatie. Door mechanisatie veranderde het productieproces, waardoor ook de organisatie van de productie veranderde. Kleine werkplaatsen werden bijvoorbeeld vervangen door fabrieken. 

Er ontstond met name traditionele industrie, zoals ijzer- en staalindustrie, scheepsbouw en textielindustrie. Natuurlijke factoren bepaalden de vestigingsplaats: de ijzer- en staalindustrie ontstond nabij steenkoolvelden en de scheepsbouw en textielindustrie nabij havens. Deze laatste tak was immers afhankelijk van de aanvoer van katoen uit Zuid-Azië. 

Zo kwam het zwaartepunt van deze traditionele industrie vooral centraal in Groot-Brittannië te liggen. Hier ontstonden ook grote industriesteden, zoals Liverpool en Manchester

Industrialisatie

Waarom ontstond de ijzerindustrie vooral in het binnenland van Groot-Brittannië terwijl de textielindustrie vooral aan de kust ontstond (2p)?

Vanuit welke dimensie wordt beredeneerd dat Manchester en Liverpool grote industriesteden geworden zijn (1p)?

1. economische
2. sociaal-culturele
3. politieke
4. fysische/natuurlijke

Tot begin jaren zestig werkte een groot deel van de beroepsbevolking in de industrie, maar daarna kwam deze sector in zwaar weer. Een van de oorzaken was de toenemende economische globalisering. 

Door hoge arbeidskosten en verouderde fabrieken kon Groot-Brittannië niet meer concurreren op de wereldmarkt. Dit had de-industrialisatie tot gevolg: industrieën moesten krimpen of sluiten. 

De Britse overheid heeft veel gedaan om dit proces om te keren. Hierbij zijn successen geboekt en is er een modernere industrie ontstaan.

De-industrialisatie

Beschrijf de verandering in de verdeling
van de beroepsbevolking
heeft er door de tijd heen
plaatsgevonden in Groot-Brittannië (2p)

De dienstensector de afgelopen decennia uitgegroeid tot de belangrijkste sector van de Britse economie. 

Een onderdeel hiervan is de zakelijke dienstverlening. Dit is commerciële dienstverlening die vooral gericht is op bedrijven, bijvoorbeeld door juristen, accountants en uitzendbureaus. Ook financiële dienstverlening door banken en verzekeraars valt hieronder.

 In vergelijking met andere centrumlanden is dit in Groot- Brittannië een grote bedrijfstak.

De dienstensector

Het hart van de financiële dienstverlening zit in London. Hier bevinden zich veel hoofdkantoren van banken en verzekeringsmaatschappijen en vestigingen van zo’n vijfhonderd internationale banken. 

Dat maakt London tot een mondiaal beslissingscentrum op economisch gebied en een knooppunt van kapitaalstromen. 

Bekijk de streetview omgeving van de dia hiervoor en geef aan:
- hoe je kan zien dat dit gebied vroeger haventerrein was
- waarvoor het gebied nu gebruikt wordt
- waardoor deze verandering plaatsgevonden heeft (3p)

De transformatie naar een diensteneconomie heeft gezorgd voor ruimtelijke verschillen in Groot-Brittannië. 

De oude industriegebieden zijn economisch zwakker dan het zuiden dat het economisch zwaartepunt vormt (vooral Londen). Hierdoor nemen ook sociale verschillen binnen het land toe (zie afbeelding).

Ruimtelijke verschillen

Niet alleen is de werkloosheid in de industriesteden toegenomen, maar globalisering heeft hier ook geleid tot dalende lonen vanwege internationale concurrentie. 

Dit treft vooral de arbeidersklasse en de middenklasse. De rijken in met name de zakelijke dienstverlening zien hun welvaart juist verder toenemen.

Geef 2 redenen hoe globalisering bijgedragen heeft aan de zwakkere economische situatie in de oude industriegebieden van Groot-Brittannië (2p)

Het Britse koloniale verleden en het (voormalige) EU-lidmaatschap zorgen voor immigratie uit de (voormalige) koloniën en EU-lidstaten. Ruimtelijke en sociale verschillen namen hierdoor toe. Migranten wonen vaak in aparte wijken. 

invloed van migranten

Positieve effecten op de Britse samenleving zijn bovendien dat ze zorgen voor internationale contacten en voor een verrijking van de cultuur.

Ook is er sprake van inkomensverschillen. Dat heeft onder meer te maken met achterstelling op de arbeidsmarkt: migranten maken minder kans op een baan op hun niveau dan Britten met dezelfde opleiding. Hogere werkloosheid en lagere lonen zijn het gevolg. Hier staat wel tegenover dat veel migranten een eigen bedrijf starten. 

Leg uit waarom veel Indiërs er voor kiezen om te migreren naar Groot-Brittannië in plaats van Nederland of Duitsland (2p)

Je kon in totaal 19 punten halen tijdens deze les.
Hoeveel heb jij er behaald?

019

punten

punten

cijfer

cijfer