3.4: De regering regeert + 3.5: Het parlement controleert

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 4

H3: Politiek

De regering regeert, het parlement controleert (3.4/3.5)

Volksstemming over een belangrijk onderwerp

Politieke plek in Den Haag

Inwoners gaan allemaal stemmen over een wet of 

probleem. 

Volksvertegenwoordigers nemen besluiten namens

het volk. 

Personen die werken voor de overheid

Zaken die voor veel mensen belangrijk zijn

Geld dat burgers en bedrijven moeten betalen aan 

de overheid

Geheugen opfrissen! (3.1)

Binnenhof

Algemeen belang

Belasting

Ambtenaren

Referendum

Directe democratie

Indirecte democratie

Voor gelijkheid en een actieve overheid

Hebben zowel linkse- als rechtse standpunten

Afspraken waarbij alle partijen een beetje

 toegeven

Het recht om te mogen stemmen

Voor vrijheid en een passieve overheid

De belangrijkste man/vrouw van een politieke 

partij

Het recht om gekozen te mogen worden

Geheugen opfrissen! (3.2)

Actief kiesrecht

Passief kiesrecht

Lijsttrekker

Links

Rechts

Compromissen

Middenpartijen

Welke politieke stroming past bij de uitleg? (3.3)

Uitleg	Politieke stroming
Politieke groep die vindt dat ieder mens zoveel mogelijk vrijheid moet hebben.
Politieke stroming die het verschil tussen arm en rijk wil verkleinen door sociale wetten.
Politieke groep waarbij mensen hun ideeën over politiek, onderwijs etc. baseren op hun godsdienst

Liberalen

Sociaaldemocraten

Christendemocraten

Leerdoelen

1. Ik kan benoemen uit welke 2 onderdelen de regering bestaat. 

2. Je kan in stappen uitleggen hoe een regeerakkoord ontstaat. 

3. Je kan verschillende taken noemen van het staatshoofd van Nederland.

4. Je weet wat er gebeurt met prinsjesdag. 

5. Ik kan benoemen uit welke 2 onderdelen het parlement bestaat.

6. Ik kan verschillende rechten noemen van de Tweede Kamer. 

Regering & kabinet

De regering bestaat uit onze koning en de ministers. Echter, de koning beslist niet mee over wetten en regels. 

Dat doet het kabinet, het dagelijks bestuur van ons land. Het kabinet bestaat uit:

1. Ministers met eigen onderwerp 
2. Staatssecretarissen (soort assistent van de minister)
3. Minister-president (premier): leider van het kabinet

De regering

Kabinet

Vormen kabinet

Het kabinet wordt na de verkiezingen gevormd door politieke partijen die samen willen werken. Vaak is dat de grootste partij met 2 of 3 andere partijen. Dit noem je de regeringspartijen. Zij bepalen wie de ministers en staatssecretarissen worden. 

Er moet ook een regeerakkoord komen. Dit zijn de plannen van de regering voor de komende jaren. Dit proces kost veel onderhandeling en tijd. 

De ministers komen regelmatig samen om problemen te bespreken. Als ze een oplossing hebben, doen ze een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer. Als er minimaal 76 leden voorstemmen, kan het kabinet de wet uitvoeren. 

En de koning? 

Koning Willem-Alexander is ons staatshoofd. Toch heeft hij vrijwel geen macht. Het staatshoofd mag zich niet bemoeien met politieke kwesties. 

Taken van het staatshoofd:

1. Handtekening zetten onder alle wetten
2. Troonrede voorlezen op prinsjesdag
3. Overleg voeren met de minister-president
4. Nederland vertegenwoordigen in het buitenland
5. Benoemen van ministers en staatssecretarissen

Een soort assistent van een minister. Is 

verantwoordelijk voor een deel van de taken. 

Een overzicht van alle uitgaven en inkomsten

voor één jaar. 

De koning en de ministers samen. 

Heel gedetailleerd overzicht van alle plannen van 

het kabinet

De ministers en staatssecretarissen samen

Een oplossing voor een probleem dat iemand uit

het kabinet bedenkt. 

De plannen van de regering voor de komende 

jaren

Begrippencheck 3.4

Kabinet

Regering

Regeerakkoord

Wetsvoorstel

Miljoenennota

Rijksbegroting

Staatssecretaris

Het parlement

De ministers en staatssecretarissen kunnen hun plannen pas uitvoeren als ze zijn goedgekeurd door het parlement. Deze bestaat uit: 

• De Tweede Kamer met 150 leden (direct gekozen)
• De Eerste Kamer met 75 leden (indirect gekozen)

Het parlement is verantwoordelijk voor medewetgeving en controle van het kabinet. 

Hoe werkt het? 

Als een minister een wetsvoorstel doet, gaat de Tweede Kamer in debat. Die kan veranderingen voorstellen of zelf een wetsvoorstel indienen. 

Als de meerderheid een wet heeft goedgekeurd, gaat die naar de Eerste Kamer. Die kijkt vooral of er geen fouten in de wet staan en of die niet botst met de grondwet. Het is een soort laatste check. 

Voor hun wetgevende taak heeft de Tweede Kamer de volgende 3 rechten: 

1. Stemrecht: ze kunnen wetsvoorstellen goedkeuren of afwijzen;
2. Recht van amendement: ze kunnen delen van wetsvoorstellen veranderen;
3. Recht van initiatief: ze mogen zelf wetsvoorstellen maken

Het parlement controleert

Het parlement moet ook controleren of het kabinet goed werkt. Kamerleden hebben daarvoor de volgende rechten:

1. Vragenrecht: Ze mogen mondeling of schriftelijk vragen stellen aan ministers. 
2. Motierecht: Een uitspraak waarin de Kamer haar mening over iets geeft of een minister vraagt iets te doen. Bij een motie van wantrouwen vraagt een kamerlid een minister af te treden. 
3. Recht van interpellatie: Kamerleden roepen een minister ter verantwoording om uitleg te geven over het beleid. 
4. Enqueterecht: Het uitvoeren van een groot onderzoek als ze denken dat een kabinet grote fouten heeft gemaakt. 

150

De partijen die de regering vormen, noem je de coalitie. 

De partijen die niet in de regering zitten, noem je oppositie. 

Leerdoelen

1. Ik kan benoemen uit welke 2 onderdelen de regering bestaat. 

2. Je kan in stappen uitleggen hoe een regeerakkoord ontstaat. 

3. Je kan verschillende taken noemen van het staatshoofd van Nederland.

4. Je weet wat er gebeurt met prinsjesdag. 

5. Ik kan benoemen uit welke 2 onderdelen het parlement bestaat.

6. Ik kan verschillende rechten noemen van de Tweede Kamer. 

Werktijd

Stap 1

Stap 2

KLAAR ?

Lees de tekst van paragraaf 3.4: De regering regeert (blz. 46-47) 

Lees daarna de tekst van 3.5: Het parlement controleert goed door. (blz. 48-49). 

Maak de opdrachten van paragraaf 3.4 en paragraaf 3.5. 

Nakijken 

Hoe?

• Bespreek de opdrachten met degene naast je en vergelijk je antwoorden.