Hoofd- en bijzaken en samenvatten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Lesplanning

- Herhaling begrippen : titel - tussenkopje - alinea - kernzin 

- Herhaling: Hoofdzaak - bijzaak 

 

Onderwerp en deelonderwerp

Onderwerp van een tekst:

- een tekst gaat ergens over, dit is het onderwerp van een tekst

- het onderwerp is in één of een paar woorden te noemen

Deelonderwerpen:

- verschillende delen die over het onderwerp gaan

Kijk naar de onderstaande tekst. Wat is het onderwerp en wat zijn de deelonderwerpen?

 GESPOT: BIJZONDERE DUBBELVOGEL

In de Amerikaanse staat Pennsylvania vliegt een bijzondere vogel rond. De rechterkant is knalrood, de linkerkant lichtbruin. De rode kardinaal is half-mannetje, half-vrouwtje.

Die boze rode vogel uit Angry Birds? Die bestaat echt. Het is een rode kardinaal, een vriendelijk zangvogeltje dat vooral voorkomt in de Verenigde Staten en Mexico. Het mannetje is knalrood, het vrouwtje lichtbruin.

Zeldzame vogel

Maar de rode kardinaal die James Hill laatst fotografeerde, is het allebei! De vogel is half-mannetje, half-vrouwtje. En dat is heel zeldzaam. Er is dan iets anders dan anders gegaan bij de bevruchting van het eitje. Dat gebeurt weleens bij vogels, maar meestal levert dat minder opvallende exemplaren op dan deze.

Uniek moment

‘Ik vogel al 48 jaar en gisteren had ik een eens-in-je-leven, één-in-een-miljoen vogelmoment!’ schreef Hill op Facebook. De Amerikaanse vogelaar maakte in een uur tijd wel vijftig foto’s van het unieke dier.

Is een deeltitel hetzelfde als een tussenkopje?

1. Nee
2. Ja
3. Dat hangt van het onderwerp af
4. Soms

HOOFDZAKEN

- alle belangrijke zaken die over een onderwerp worden gegeven

- hoofdzaken lees je vaak in de inleiding, in het slot en in de kernzin van elke alinea

- tussenkopjes en anders gedrukte woorden kunnen ook helpen om hoofdzaken te vinden

BIJZAKEN

- de minder belangrijke informatie over het onderwerp

- bijzaken kun je weglaten in een tekst, het belangrijkste blijft over

HOOFDZAKEN

- meestal aan het begin of het einde

- feiten, jaartallen of eigenschappen

Samenvatting:

alleen hoofdzaken opschrijven

                      

                        BIJZAKEN

  - extra uitleg en voorbeelden

 - maken de tekst leuker, 

    duidelijker en beter te begrijpen

Wat is de hoofdzaak?
De burgemeester bezocht afgelopen zaterdag mevrouw de Jong voor haar honderdste verjaardag.
Mevrouw de Jong woont in een verzorgingshuis.

___________________

1. De burgemeester bezocht afgelopen zaterdag mevrouw de Jong voor haar honderdste verjaardag.
2. Mevrouw de Jong woont in een verzorgingshuis.

Teksten met meer alinea's

- elke alinea heeft een eigen 

   hoofdzaak, want de schrijver 

   wil in elke alinea iets vertellen

- de rest van de zinnen zijn 

   bijzaak

KERNZINNEN

- in een kernzin zet een schrijver vaak het belangrijkste van de alinea: de hoofdzaak

- andere zinnen bevatten bijzaken, minder belangrijke dingen

KERNZINNEN

- een kernzin is vaak de eerste of de laatste zin van de alinea

- soms is er geen duidelijke kernzin. In dat geval staat er wel een kernwoord. De kernzin moet je dan zelf maken met behulp van dat kernwoord.

Wat vertel je als je kort wilt vertellen waar een tekst over gaat?

1. Wat de ander waarschijnlijk wil weten
2. Bijzaken
3. Wat jij belangrijk vindt
4. De hoofdzaak

Wat is de hoofdzaak?
Alle leerlingen van klas twee hebben voor de herfstvakantie de boswachter geholpen.
De leerlingen moesten op de fiets naar het bos.
In het bos werden ze in groepen ingedeeld. Iedere groep kreeg een eigen taak toebedeeld.

________________

1. Alle leerlingen van klas twee hebben voor de herfstvakantie de boswachter geholpen.
2. De leerlingen moesten op de fiets naar het bos.
3. In het bos werden ze in groepen ingedeeld.
4. Iedere groep had een eigen taak.

Hoofdzaken van een tekst vind je

1. in de inleiding en de kernzin
2. alleen in kernzin
3. in de inleiding, het slot de titel en de kernzin
4. alleen in de titel

Wat zijn hoofdzaken?

1. de afsluiting
2. Wat in een tekst belangrijk is
3. de inleiding
4. de alinea's

Lees de tekst 

Wat is het onderwerp van de tekst?

1. Supermodel Doutzen Kroes maakte de totale opbrengst van het project bekend
2. Veel artiesten deden gratis mee tijdens dance4life
3. Scholieren hebben met een actie van dance4life geld ingezameld voor Stop Aids Now
4. Er is wel 350 duizend euro ingezameld.

Wat is het deelonderwerp van alinea 2?

1. 10.000 leerlingen mochten naar dit evenement komen
2. Het slotevenement van dance4life was in Ahoy, Rotterdam
3. Jongeren uit 26 landen dansten tegelijk
4. Door middel van een satelliet konden jongeren elkaar zien

Wat is het deelonderwerp van alinea 3?

1. Doutzen Kroes is een supermodel
2. Doutzen Kroes is ambassadrice van dance4life
3. Veel artiesten treden belangeloos op
4. Doutzen Kroes maakte de totale opbrengst van het scholenproject bekend

Welke zin uit alinea 3 gaat niet over het deelonderwerp?

1. Supermodel Doutzen Kroes maakte de totale opbrengst van het scholenproject bekend.
2. Zij is de ambassadrice van Dance4Life in Nederland.
3. Tijdens Dance4Life traden bekende artiesten als Fedde le Grand, Don Diablo en The Partysquad belangeloos op.

GELEERD?

HOOFDZAKEN, BIJZAKEN EN KERNZINNEN

- je kunt de kernzin van een alinea vinden

- je kunt hoofd- en bijzaken in een tekst vinden

- je kunt de hoofdzaken van een tekst kort samenvatten

Lees deze tekst

Lees deze tekst en maak een samenvatting in drie zinnen