Onrust NL & Begin vd opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

De Opstand 1.3

 Onrust in de Nederlanden

Programma

• terugblik
• uitleg 2.3
• opdrachtje oorzaken
• afsluiten 

Paus

Bisschop

Priester

Monnik

Hoofd van de katholieke kerk

Baas van een kerkelijk gebied

Voert heilige handelingen uit

woont in een klooster, leeft daar voor god

Welke bron is geschreven door 

Maarten Luther en welke bron door Calvijn?

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Tijdens de conferentie van Worms werd Luther in de ban gedaan door de Katholieke kerk. Wat was hier het gevolg van voor het Duitse Rijk?

1. een jarenlange godsdienstoorlog, dat er voor heeft gezorgd dat iedereen in Duitsland Katholiek moest worden
2. een jarenlange godsdienstoorlog, dat er voor heeft gezorgd dat iedereen in Duitsland Protestants moest worden
3. een jarenlange godsdienstoorlog, dat er voor heeft gezorgd dat iedereen in Duitsland zelf mag kiezen welk geloof hij heeft
4. een jarenlange godsdienstoorlog, dat er voor heeft gezorgd dat de vorst bepaalt welk geloof zijn onderdanen heeft

Hoe wordt de splitsing van de katholieke kerk ook wel genoemd?

1. Reformatie
2. Humanisme
3. Verlichting
4. Hervorming

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen waarom er onrust uitbrak in de Nederlanden op politiek en religieus gebied
• Kun je verklaren hoe deze onrust leidde tot het uitbreken van de opstand 

De Nederlanden onder Karel V

• De Nederlanden waren 17 lossen gewesten met Karel V als landsheer.
  
• Verkregen door: huwelijkspolitiek, voorouders en oorlogen.
• De zuidelijke gewesten waren de rijkste met grote handelssteden zoals Brugge, Antwerpen en Brussel met veel nijverheid en handel.
• De Nederlanden: geen eenheid, maar losse gewesten die elk eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur hadden .

Karel V: ook keizer van Heilig Roomse/ Duitse Rijk en koning van Spanje.

Verbleef in het buitenland.

Vertegenwoordiging door landvoogd(es)

Binnen ieder gewest benoemde Karel een Stadhouder als plaatsvervanger.

Het bestuur van de Nederlanden

- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.

Aan geld komen (voor voeren oorlog) landheren met ieder gewest onderhandelen voor belasting. Gewestelijke staten:

- voornaamste edelen, geestelijken en afgevaardigden van de steden.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Centralisatie van het bestuur

• Voor een koning was het niet handig dat elke stad zijn eigen wetten en regels had. 
• Waarbij steeds vanuit één plaats (Brussel) wordt geregeerd noemen we centralisatie. 
• Hoe zorgde Karel V voor centralisatie?

1. Staten-Generaal werd ingesteld
2. Hoogste rechtbank in Mechelen voor hele Nederlanden
3. Rechters en ambtenaren werden aangesteld op basis van opleiding, dus niet meer door te erven (edelen bang om hun inkomsten en macht te verliezen, burgers: deze nieuwigheid in strijd met hun privileges)

Vele gewesten vonden de centralisatie van Karel V maar niks. Ze wilden dat oude privileges en wilden het gewest zelf besturen. 

. 

Ketters 

• Karel wilde dat iedereen in zijn rijk Katholiek was
• andersgelovigen werden Ketters  genoemd
• invoering Bloedplakkaten > vaak niet uitgevoerd 

Filips II

• zoon van Karel V> erfopvolging in 1555
• koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden
• bestuur in de Nederlanden door Margaretha van Parma> landvoogdes 
• strenger dan zijn vader > richtte inquisitie op

Smeekschrift der Edelen 

• Onrust nam toe> edelen boden in 1566 smeekschrift aan Margaretha van Parma 
• Margaretha gaf toe> minder strenge vervolgingen op ketters

De Beeldenstorm

• na matigingen inquisitie kregen protestanten meer moed

• hielden openbare kerkdiensten in de buitenlucht of Hagenpreken

• 1566: beeldenstorm 

Alva

• toen Filips hoorde van de beeldenstorm was hij woedend

• hardere aanpak was nodig> Alva als vervanger van Margaretha 
• Hertog van Alva kwam met leger naar de Nederlanden
• Raad van Beroerten 

Willem van Oranje

• Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht

• Vluchtte naar huidige Duitsland

• gezien als 'leider van de Opstand'

begin van de Opstand 

• Willem van Oranje besloot in 1568 de Nederlanden te bevrijden van de 'tiran' > viel met zijn leger Nederland binnen
• aanval mislukt, probeert het in 1572 nog eens
• Watergeuzen namen op 1 april het stadje Den Briel in

• Meer aanhang Opstandeling vanwege Tiende Penning
• Alva ging over op tegenaanvallen 

Belegeringen Alva

• nieuwe manier van oorlog voeren: plunderen en omsingelen 
• veel angst bij steden; meestal snelle overgave
• Beleg van Alkmaar & Leiden > overwinningen door Opstandelingen  

Pacificatie van Gent

• gewesten op eigen initiatief bijeen in Staten generaal: samenwerken om Spanjaarden weg te jagen
• Godsdienstprobleem voor later--> Holland & Zeeland: calvinistisch, overige gewesten katholiek 

• Deze overeenkomst heet ook wel de Pacificatie van Gent

Verdeeldheid

• van de afspraken kwam weinig terecht: calvinisten te gewelddadig, hielden zich niet aan de afspraken en waren arrogant

• Katholieken startten Unie van Atrecht in 1579: verbond van Zuidelijke gewesten die vrede sloten met Spanje

• Hierop sloten de Noordelijke gewesten datzelfde jaar de Unie van Utrecht, zij zetten de opstand voort