Informatievaardigheden - Auteursrecht

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Morgen is de deadline van een schrijfopdracht. Je hebt online een goed artikel gevonden. Je kopieert de tekst naar een Google documentje en verandert wat woorden en zinnen. Mag dat?

1. Ja
2. Nee

Een Chinese kunstenaar presenteerde dit als zijn eigen werk. Mag dat?

1. Ja
2. Nee

Zie: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5209885/nijntje-chinese-kunstenaar-professor-plagiaat-miffy

Lesdoelen

Aan het einde van de les

- benoem ik de regels van het auteursrecht

- benoem ik hoe een goede bronvermelding eruit ziet

- pas ik de regels van het auteursrecht toe in een werkstuk

Auteursrecht

Wanneer jij een foto, filmpje, tekst, lied, schilderij of sieraad maakt, heb je automatisch het auteursrecht. Auteursrecht wordt ook wel copyright genoemd. Daar gebruiken we vaak het symbool © voor. 

 Auteursrechten en patenten zijn echter van kracht voor een beperkte tijd, maar deze kunnen in de VS verlengd worden. Door deze verlengingen verdient Disney  bijvoorbeeld twee miljoen dollar per jaar.

Waarom auteursrecht eigenlijk?

Het auteursrecht helpt de maker zijn werk te beschermen tegen reproductie of publicatie zonder zijn toestemming. Op die manier kan hij/zij er zijn brood mee te verdienen. 

Beter goed gejat dan slecht bedacht?
Over plagiaat en hoe je het kunt voorkomen

De definitie van plagiaat

“Plagiaat is het onzorgvuldig of zonder correcte bronvermelding overnemen van gegevens, teksten, redeneringen of gedachten van anderen.” 

(Bron:  Definitie plagiaat Tilburg University)

"Het zonder toestemming kopiëren van andermans werk en dat uitgeven of op de markt brengen als eigen werk." (Bron: Cultureel Woordenboek.nl)

Pleeg je plagiaat altijd expres?

1. Ja
2. Nee

Plagiaat plegen kan ook per ongeluk!

Als jij je bronnen niet (goed) vermeldt, pleeg je plagiaat.

Daarom: sla vanaf het begin iedere bron die je gebruikt op, maak een overzichtelijke bronnenlijst.

Korte stukjes tekst mag je als citaat letterlijk overnemen. Dit zet je dan tussen dubbele haakjes ". Vermeld ook hier de bron.

Hoe voorkom ik plagiaat?

- Vermeld al je bronnen

- Schrijf de tekst in je eigen woorden en gebruik informatie uit verschillende bronnen. (Een paar woorden vervangen is niet genoeg!)

- Citeer op de juiste manier

- Vat een bron samen

- Haal je geschreven stuk aan het eind door een plagiaatchecker

Wist je dat er veel vormen zijn van plagiaat?

Bekijk het volgende filmpje

Plagiaat of niet?

Vind je de volgende drie 

voorbeelden plagiaat of niet?

Je ziet de speech van Melanie Trump, vergeleken met Michelle Obama.

Vind je dit plagiaat? Waarom wel of niet?

Vind je dit plagiaat? Waarom wel of niet?

De Ikea tas vs. de Balenciaga tas

Ikea 'Fragta' tas: minder dan een euro

Balenciaga tas: meer dan tweeduizend euro

Vind je dit plagiaat? Waarom wel of niet?

Eigenlijk net als vroeger in de zandbak...

Je mag niet zomaar iets van een ander afpakken zonder het te vragen. En je mag al helemaal niet doen alsof dat van jou is. Als je dat wel doet, kun je straf krijgen.

Vermeld altijd de bron

Bronverwijzing in een werkstuk 

gebeurt altijd op twee manieren

Gratis download boek APA7

1. Kort in een tekstverwijzing

Een typische training kan tot 4 uur duren en bestaat uit rekoefeningen, oefeningen, gewichtheffen en oefenwedstrijden (Mori, 2015). 

Volgens Samantha Buglover (2013) hebben venusvliegenvallen extra stikstof nodig, dus die halen ze uit insecten (p. 8). 

Vorm kan op twee manieren:

- volgens auteur (jaartal) 

- (achternaam, jaartal) achteraan de zin

2. Lang in de bronnenlijst 

BY: Naamsvermelding Je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te gebruiken – maar uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.

NC: Niet-commercieel Anderen mogen je werk gebruiken, mits niet voor commerciële doeleinden. (noncommercial uses only)

ND: GeenAfgeleideWerken Anderen mogen je werk gebruiken mits het werk in de originele staat blijft. (no remix)

SA: GelijkDelen Je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk.

De vier bouwstenen (codes) van de CC licenties:

Oplossing: Rechtenvrije afbeeldingen zoeken via Google

tools --> gebruiksrechten: creative commons

Fair use in VS

• Kort stukje van een werk citeren;
• Krantenartikelen kopiëren met als doel les te geven;
• Een parodie van het werk maken;

Uitzonderingen auteursrecht

 Redelijk gebruik in Nederland

• Kort stukje van een werk citeren;
• Krantenartikelen kopiëren met als doel les te geven;
• Een parodie van het werk maken;
• Titels vallen niet onder het auteursrecht;
• Auteursrechtelijk beschermd werk als citaat gebruiken (bronvermelding verplicht)
• Opnemen van een film voor eigen gebruik (gebruik in privé sfeer)
  

Veel rechtszaken in VS

 De rechter moet rekening houden met 4 factoren: het doel, de aard, de hoeveelheid, en het effect van het gebruik op de markt.

Het auteursrecht beschermt ook je portretrecht. Daarmee heb je exclusief recht op je eigen afbeelding. Dat betekent dat je bezwaar kan maken tegen de publicatie van jouw portret als jij daar een belang bij hebt. Bekende personen en fotomodellen hebben een financieel belang: zij verdienen geld met hun bekendheid, dus hun portret is geld waard.

Publiceer dus niet zomaar foto’s van iemand op internet, daarmee loop je het risico zijn/haar belang te schaden.

Wat is portretrecht?

Nieuwsartikel portretrecht Kylian Mbappé

Moet je toestemming aan de afgebeelde persoon vragen om de foto te maken?

1. Nee, deze persoon staat niet belachelijk op de foto.
2. Ja, ik moet eerst toestemming vragen.
3. Nee, deze persoon poseert en geeft mij daarom toestemming.

Mag het meisje dat de selfie neemt deze foto zomaar op internet zetten?

1. Ja, ze heeft de foto zelf genomen dus ze beslist zelf over de foto.
2. Ja, iedereen op de foto poseert en geeft dus toestemming.
3. Nee, ze moet eerst toestemming krijgen van iedereen.

Mag de moeder van de jongens deze foto zomaar op internet zetten?

1. Ja, ze heeft de foto zelf genomen dus ze beslist zelf of de foto online gaat.
2. Ja, ouders mogen foto’s en filmpjes maken en delen van hun eigen kinderen.
3. Nee, deze jongens zijn oud genoeg om zelf over hun foto’s te beslissen.

Mag je een liedje maken en publiceren onder de naam 'Heb je even voor mij'?

1. Ja, het mag.
2. Nee, want Frans Bauer heeft de auteursrecht ervan.
3. Ja, mits je toestemming hebt gekregen van Frans Bauer.

Tom neemt zijn mobiel en filmt een stukje van de les. ’s Avonds voegt hij grappige commentaar toe aan het filmpje en zet hij het op YouTube. Mag Tom dit doen?

1. Tom mag de les filmen, maar hij mag er geen grappige commentaar op zetten en op internet delen zonder toestemming van de leraar.
2. Tom mag dit niet doen, tenzij hij de toestemming van de leerkracht heeft voor het filmen en op internet zetten van het filmpje..
3. Tom mag dit doen omdat het grappige commentaar is. Zo’n grappig filmpje moet kunnen.

Foto’s (of video's) publiceren op internet – wat mag je wél doen?

•     Alleen afbeeldingen gebruiken waarvan jij de rechten hebt, óf die rechtenvrij zijn.
•     Toestemming vragen voordat je andermans foto (of tekst) op Facebook, Instagram of je eigen website plaatst.
•     Een bronvermelding gebruiken of een beroep op het citaatrecht doen

En wat kan je beter niet doen?

•     Zomaar plaatjes / video’s / muziek downloaden van internet. Ook streamen vanaf een illegale bron mag niet.

•     Zomaar foto’s van een ander op internet en sociale media plaatsen zonder hiervoor toestemming te vragen.

Samengevat

Opdracht

- Je ontvangt een tekst van je docent

- Verbeter in je eentje de bronvermelding in de tekst. De bronvermelding onder de tekst klopt al

- Kijk na met de leerling naast je en bespreek jullie verschillen

Noem drie dingen die je deze les geleerd hebt

Check lesdoelen

https://forms.gle/j2w5q48GLomnoJ2L6